Në verën e vitit 1944, Lufta e Dytë Botërore ishte drejt fundit, por bota ishte ende e mbërthyer nga shkatërrimi dhe pasiguria. Që prej fillimit të luftës, fuqitë aleate kishin kuptuar se pas fitores mbi Boshtin duhej ngritur një strukturë e re ndërkombëtare, më e fuqishme dhe më efektive sesa Lidhja e Kombeve, e cila kishte dështuar të parandalonte konfliktin botëror.
Për këtë arsye, u organizua një takim në Dumbarton Oaks, një rezidencë private në Washington D.C., që i përkiste Universitetit të Harvardit.
Hapja e konferencës
Konferenca filloi më 21 gusht 1944 dhe zgjati deri më 7 tetor 1944. Në të morën pjesë katër fuqitë kryesore aleate:
-Shtetet e Bashkuara të Amerikës
-Bashkimi Sovjetik
-Mbretëria e Bashkuar
-Kina
-Franca, edhe pse pjesë e aleancës, nuk u ftua fillimisht, por iu bashkua më vonë në proces.
Qëllimi dhe diskutimet
Delegatët u mblodhën për të diskutuar dhe hartuar strukturën bazë të një organizate të re ndërkombëtare që do të garantonte paqe dhe siguri pas luftës. Këto diskutime u quajtën “Propozimet e Dumbarton Oaks” dhe përbënin themelin e Kartës së Kombeve të Bashkuara, që do të miratohej më vonë në San Francisko më 1945.
Çështjet kryesore që u trajtuan ishin:
-Qëllimet e organizatës së re – ruajtja e paqes ndërkombëtare, zhvillimi i marrëdhënieve miqësore mes shteteve dhe bashkëpunimi në fusha ekonomike, sociale dhe humanitare.
-Struktura institucionale – u ra dakord për krijimin e:
-Asamblesë së Përgjithshme, ku do të përfaqësoheshin të gjitha shtetet anëtare.
-Këshillit të Sigurimit, organi kryesor për ruajtjen e paqes dhe sigurisë, me fuqi vendimmarrëse dhe me të drejtën e vetos për anëtarët e përhershëm (SHBA, BRSS, Britania e Madhe, Kina dhe më pas Franca).
-Sekretariatit – organ administrativ me një Sekretar të Përgjithshëm.
-Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë.
-Këshillit Ekonomik dhe Social.
-Mekanizmat e sigurisë kolektive – përcaktimi i mënyrës si do të reagonte organizata ndaj kërcënimeve të paqes dhe agresionit ndërkombëtar.
Rezultatet
Konferenca nuk i dha menjëherë formën përfundimtare Kombeve të Bashkuara, por vendosi themelet mbi të cilat u ndërtua organizata.
Çështja më e diskutuar ishte e drejtës së vetos për anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit – një kompromis i nevojshëm për të siguruar pjesëmarrjen e fuqive të mëdha.
“Propozimet e Dumbarton Oaks” u publikuan për publikun dhe shënuan hapin e parë konkret drejt krijimit të OKB-së.
Rëndësia historike
Konferenca e Dumbarton Oaks është konsideruar preludi i Kombeve të Bashkuara. Ajo tregoi se fuqitë e mëdha, pavarësisht dallimeve ideologjike, ishin të gatshme të punonin së bashku për një sistem të ri ndërkombëtar.
Rezultatet e saj u përforcuan më pas në Konferencën e Jaltës (shkurt 1945) dhe në Konferencën e San Franciskos (prill-qershor 1945), ku u miratua përfundimisht Karta e Kombeve të Bashkuara.
Përgatiti: L. Veizi
