Nga Leonard Veizi
Në agimin e nxehtë parizian të 21 gushtit 1911, korridoret e Luvrit u zgjuan me një boshllëk të frikshëm. Në vendin ku prej vitesh priste vizitorët buzëqeshja e mistershme e një gruaje të shekullit XVI, u gjend vetëm një kornizë bosh. “Mona Lisa”, vepra e Leonardo da Vinçit, ishte zhdukur pa gjurmë. Lajmi për vjedhjen e saj përhapi një tronditje të paprecedentë dhe e shndërroi menjëherë pikturën në një ikonë botërore.
Plani i punëtorit italian
Autori ishte Vincenzo Peruggia, një italian i thjeshtë, punëtor xhami që kishte punuar në muze. I bindur se piktura i përkiste atdheut të tij, ai hyri në Luvër i veshur me uniformën e bardhë të punonjësve, e hoqi tablonë nga muri, e çmontoi nga korniza mbrojtëse dhe e fshehu nën rrobat e veta. Pa shumë vështirësi, arriti ta nxirrte jashtë ndërtesës.
Paris në panik
Kur u zbulua mungesa e veprës, në fillim u mendua se ajo ishte marrë për restaurim. Vetëm pas disa orësh u pranuar e vërteta: “Mona Lisa” ishte vjedhur. Shtypi shpërtheu me tituj sensacionalë. Policia dyshoi madje edhe te Pablo Picasso, që përkohësisht u mbajt i hetuar, por pa prova dhe u shpall i pafajshëm.
Dy vite në fshehtësi
Piktura qëndroi më shumë se dy vjet në një apartament modest parisien, brenda një kutie druri. Në vitin 1913, Peruggia tentoi ta shiste në Firence, duke u paraqitur si patriot që donte ta kthente veprën në Itali. Tregtarët e artit dhe drejtori i Galerisë Uffizi e kuptuan menjëherë se kishin përballë origjinalin dhe njoftuan autoritetet. Peruggia u arrestua, ndërsa vepra u rikthye në Francë.
Pasojat dhe fama e re
Në Itali, tabloja u ekspozua përkohësisht dhe u përjetua si “kthim në shtëpi”. Më pas u dorëzua sërish Luvrit, ku ndodhet edhe sot. Gjykata e dënoi Peruggian me vetëm një vit e 15 ditë burg, duke marrë parasysh motivin e tij patriotik. Por pas kësaj aventure, fama e “Mona Lizës” u rrit në përmasa planetare: mijëra njerëz u dyndën për ta parë zonjën enigmatike që kishte sfiduar jo vetëm kohën, por edhe ligjin.
Frymëzimi në kinema
Ngjarja e vjedhjes frymëzoi edhe botën e kinemasë, duke u shndërruar në subjekt filmash dramatikë e komikë:
-“Nick Winter and the Theft of the Mona Lisa” (1911) – një komedi e shkurtër franceze, realizuar menjëherë pas ngjarjes, që tallej me paaftësinë e hetuesve.
-“The Theft of the Mona Lisa” (1931) – dramë gjermane e Géza von Bolváry, ku Peruggia paraqitet si i dashuruar që përmes vjedhjes kërkon zemrën e një kamarierjeje.
-“The Mona Lisa Has Been Stolen” (1966) – komedi franceze e Michel Deville, që e kthen ngjarjen në një aventurë të shpenguar me magjistarë, kriminelë e policë.
Epilogu
Vjedhja e 1911-s, nga një akt i një punëtori anonim, u shndërrua në një moment të artit botëror që vulosi mitin e “Mona Lizës”. Që atëherë, buzëqeshja e saj e padukshme nuk është më thjesht një portret – por një legjendë.
