Një dhëmb lope 5,000-vjeçar i gjetur në Stonehenge mund të ofrojë një të dhënë të re mbi mënyrën se si megalitët u transportuan nga Uellsi në Rrafshin e Salisbury-t.
Studiuesit i kanë shtuar një kapitull të ri sagës së Stonehenge me zbulimin e një dhëmbi lope, të datuar rreth vitit 2900 p.e.s., i varrosur – ndoshta në mënyrë rituale – pikërisht në hyrje të rrethit prej guri neolitik në Rrafshin e Salisbury-t (Anglia jugore).
Sipas një studimi të botuar në Journal of Archaeological Science, përbërja e këtij dhëmbi tregon se kafsha kishte ardhur nga Uellsi i largët. Kjo e lidh historinë e saj me disa prej enigmave ende të pazgjidhura të vendit megalitik.
Udhëtimi i një dhëmbi
Analiza izotopike e molarit të tretë, i gjetur në nofullën e një lope të varrosur në atë vend midis viteve 2995–2900 p.e.s., tregoi se kafsha kishte origjinë nga Uellsi. Studiues nga Shërbimi Gjeologjik Britanik, Universiteti i Cardiff-it dhe Kolegji Universitar i Londrës zbuluan në dhëmb përqendrime të larta plumbi, të lidhura me shkëmbinj shumë të lashtë tipikë për rajonin e Uellsit.
“Ky është një tregues i qartë që e vendos jetën e hershme të lopës në të njëjtat toka ku gjenden shkëmbinjtë nga të cilët burojnë edhe megalitët,” shpjegon gjeokimistja Xhejn Evans.
Analizat zbuluan gjithashtu detaje për dietën e kafshës: ushqim pyjor në dimër dhe kullota të hapura në verë, ndoshta të korrura ose të transportuara nga zona të ndryshme. Megjithatë, mbetet e paqartë nëse lopa mbërriti e gjallë në Stonehenge apo nëse nofulla e saj u varros atje si objekt simbolik. Vendndodhja e saj pranë hyrjes së rrethit të parë prej guri nënvizon rëndësinë e saj rituale.
Si u ndërtua Stonehenge?
Sipas rindërtimeve, monumenti neolitik përbëhej nga:
-një rreth i jashtëm me gurë ranorë, të lartë katër metra, të mbuluar me pllaka horizontale,
-një unazë e brendshme me gurë më të vegjël, të njohur si “gurët blu”,
dhe një rreth i tretë rreth një lloj altari.
Zbulimi i dhëmbit forcon hipotezën se bagëtitë janë përdorur si kafshë tërheqëse për transportimin e gurëve blu, me origjinë nga Uellsi jugperëndimor, të cilët u përdorën për unazën e dytë të gurëve koncentrikë, rreth 200 km larg.
Transporti i lëndëve të para
Gurët ranorë vinin nga kodrat 30 kilometra larg Salisbury-t, ndërsa gurët blu ishin “të huaj”, me origjinë nga Uellsi jugperëndimor. Udhëtimi i gjatë nënkupton se gurët, që peshonin deri në 40 ton secili, ndoshta u transportuan në tokë duke përdorur kafshë.
Deri më sot, nuk kishte prova të drejtpërdrejta se bagëtitë përdoreshin si kafshë barre në Neolitik. Por studimet e fundit mbi kockat e këmbëve të disa kafshëve prehistorike kanë treguar përshtatje që lidhen me tërheqjen.
Edhe pse nuk mund të thuhet me siguri nëse lopët i tërhoqën vërtet megalitët, pamja e krijuar nga këto të dhëna përputhet me një hipotezë gjithnjë e më të besueshme: ndërmarrja monumentale e Stonehenge kërkoi një përpjekje të jashtëzakonshme kolektive, ku njerëzit dhe kafshët punuan krah për krah.
Burimi: focus.it/ Nga Paola Panigas/ Përgatiti për botim: L.Veizi
