Mëngjesi i 30 gushtit 1974 nisi si çdo ditë tjetër për udhëtarët e trenit ekspres Beograd–Dortmund, një linjë e rëndësishme që lidhte Jugosllavinë me zemrën e Evropës. Familjarë, punëtorë emigrantë, të rinj me ëndrra për një jetë më të mirë – të gjithë në kërkim të destinacioneve të tyre, duke kaluar kufijtë e një bote ende të ndarë nga ideologjitë, por të bashkuar në nevojën për lëvizje dhe shpresë.
Por ajo që duhej të ishte një udhëtim i zakonshëm, u kthye në një katastrofë të paprecedentë, kur treni hyri me shpejtësi të lartë në stacionin hekurudhor qendror të Zagrebit dhe doli nga shinat, duke shkaktuar vdekjen e 153 pasagjerëve dhe plagosjen e qindra të tjerëve. Trupi i trenit u përmbys dhe vagonët u shtypën mbi njëri-tjetrin, duke krijuar një skenë të tmerrshme ferri, mes tymit, britmave dhe metaleve të përthithura.
Shumë nga viktimat humbën jetën menjëherë; të tjerë u mbërthyen për orë të tëra nën rrënoja. Disa nga trupat mbetën të paidentifikuar, gjë që e shtoi dhimbjen për familjet që pritnin lajme me ankth. Ishte aksidenti më i rëndë hekurudhor në historinë e Jugosllavisë, dhe një nga më të përgjakshmit në të gjithë Evropën deri në atë kohë.
Çfarë ndodhi?
Hetimet zbuluan se shkaku kryesor i aksidentit ishte shpejtësia e tepruar me të cilën treni hyri në stacion. Sipas rregulloreve, treni duhej të ngadalësonte ndjeshëm përpara se të futej në stacionin qendror të Zagrebit, por dy makinëistët, që kishin kaluar më shumë orë në shërbim se sa lejohej, nuk kishin aktivizuar frenat në kohë.
Fajin e morën lodhja ekstreme, mungesa e pushimit të detyrueshëm për personelin hekurudhor, dhe ndoshta një besim i tepruar në automatizimin e linjës. Kjo ishte një tragjedi që nxori në pah jo vetëm problemet teknike e njerëzore, por edhe dobësitë strukturore të një sistemi që nuk po arrinte të mbante ritmin me përgjegjësinë që kërkonte jeta e udhëtarëve.
Pasojat dhe trashëgimia
Pas aksidentit, autoritetet jugosllave premtuan masa të reja sigurie, përfshirë rregulla më të rrepta për orët e punës së makinëistëve dhe përmirësimin e sinjalistikës. Por plagët që la pas kjo tragjedi nuk mund të shëroheshin lehtë.
Për familjet e viktimave, dhimbja mbeti e freskët për dekada. Monumente dhe përkujtimore u ngritën për të nderuar të vdekurit, por për shumë nga ata që humbën më të dashurit, koha ndaloi më 30 gusht 1974.
Kjo ngjarje mbetet ende një kujtesë e dhimbshme, një sinjal i qartë se teknologjia, përparimi dhe lidhja mes qyteteve dhe popujve, nuk kanë kuptim pa kujdesin për jetën njerëzore.
Përgatiti: L.Veizi
