31 gusht 1907
Konventa Anglo-Ruse e vitit 1907 ishte një marrëveshje e rëndësishme midis dy fuqive të mëdha të kohës, Britanisë së Madhe dhe Perandorisë Ruse, dhe shënoi një ndryshim të thellë në dinamiken e rivalitetit ndërkombëtar në Azinë Qendrore.
Konteksti Historik
Në fund të shekullit të 19-të dhe fillim të shekullit të 20-të, Britania e Madhe dhe Rusia kishin zhvilluar një rivalitet të fortë për kontrollin e territoreve strategjikë në Azinë Qendrore. Ky rivalitet ishte i njohur si “Lojërat e Madhë” (The Great Game), dhe kishte si qëllim dominimin e zonës që shtrihej nga Indi dhe Persi, deri në rajonet e largëta të Himalajeve dhe Tibetit.
Britania ishte e interesuar të mbante kontrollin mbi Indinë, e cila ishte koloni e saj më e rëndësishme, dhe për këtë arsye kërkonte të ruante influencën në rajonin e Azisë Jugore. Nga ana tjetër, Rusia synonte të zgjerohej drejt jugut për të arritur në Rajonin e Mesëm dhe në Detin Ekuator. Tensionet midis këtyre dy fuqive rriteshin për shkak të ambicieve të tyre të përbashkëta dhe mundësisë për një konfrontim të mundshëm.
Pikat Kryesore të Konventës
Pjesëtari i Azisë Qendrore: Marrëveshja e vitit 1907 i dha fund “Lojërave të Madhë” duke i ndarë ndikimet e dy fuqive në Azinë Qendrore. Sipas konventës, Rusia pranoi të mbante një pozicion dominues në Persinë veriore (zona që përfshin aktualisht Azerbajxhanin, Armeninë dhe pjesën veriore të Iranit), ndërsa Britania e Madhe pranonte kontrollin e saj në Persinë juglindore dhe Afganistanin.
Rregullimi i Statusit të Tibetit: Një pikë tjetër e rëndësishme e marrëveshjes ishte angazhimi i të dyja fuqive për të mos ndërhyrë në Tibet. Ky angazhim ishte një lëvizje për të shmangur një përplasje të mundshme në rajon dhe për të ruajtur statusin e ndjeshëm të Tibetit, i cili ishte një zonë nën ndikim të Kinës, por gjithashtu kishte interesa strategjike për të dyja superfuqitë.
Afganistani dhe ndikimi britanik: Kjo marrëveshje gjithashtu u dha Britanisë një status të privilegjuar në Afganistan, duke siguruar një tampon midis perandorisë britanike dhe territoreve të Rusisë në Azinë Qendrore. Ky ndikim ishte i rëndësishëm për Britaninë, pasi Afganistani ishte një pikë kyçe për ruajtjen e sigurisë në Indi.
Pasojat dhe Rëndësia
Zgjidhja e rivalitetit: Konventa i dha fund një periudhe tensioni dhe dyshimi të vazhdueshëm midis Britanisë dhe Rusisë. Ajo krijoi një status quo që mundësoi stabilitetin në rajon dhe uli mundësinë për një luftë të mundshme mes këtyre dy fuqive. Pas nënshkrimit të konventës, të dyja fuqitë mund të përqendroheshin në çështje të tjera, duke përfshirë tensionet në Ballkan dhe në Frontin Perëndimor gjatë Luftës së Parë Botërore.
Roli i Iranit dhe Afganistanit: Marrëveshja ndikoi gjithashtu në zhvillimet politike në Iran dhe Afganistan, të cilat mbetën të ndikuara nga Rusia dhe Britania, respektivisht. Ajo kontribuoi në krijimin e kushteve që do të çonin në ndikimin e pasueshëm të të dyja fuqive në këto shtete.
Tibet dhe Kina
Angazhimi për të mos ndërhyrë në Tibet ishte një lëvizje që ruante statusin e këtij rajoni si një terren të paqartë në lidhje me statusin e tij politik, megjithëse Kina po kërkonte gjithnjë e më shumë të ushtrojë kontrollin mbi këtë territor.
Konventa Anglo-Ruse e 1907 shënoi një moment kyç në historinë e diplomacisë ndërkombëtare, duke i dhënë fund një periudhe tensioni dhe duke siguruar një balancë të caktuar të pushtetit në një nga rajonet më të nxehta të botës së asaj kohe.
Përgatiti: L.Veizi
