5 shtator 1905
Më 5 shtator 1905, në qytetin Portsmouth të shtetit New Hampshire, SHBA, u nënshkrua Traktati i Portsmouth-it, një marrëveshje paqeje që i dha fund Luftës Ruso-Japoneze (1904–1905). Kjo marrëveshje historike u realizua me ndërmjetësimin e Presidentit amerikan Theodore Roosevelt, i cili më pas do të fitonte Çmimin Nobel për Paqe për rolin e tij në këtë proces.
Lufta Ruso-Japoneze: Një përplasje për dominim në Lindjen e Largët
Lufta nisi më 8 shkurt 1904, kur Japonia, pa shpallur zyrtarisht luftë, sulmoi flotën ruse në Port Arthur (në Kinën verilindore). Konflikti shpërtheu për shkak të konkurrencës midis Rusisë dhe Japonisë për kontrollin e Mançurisë dhe Kore-së, rajone strategjike dhe të pasura me burime natyrore.
Për herë të parë në histori, një fuqi aziatike — Japonia — arriti të mposhtte një fuqi të madhe evropiane — Rusinë — si në betejat tokësore, ashtu edhe në ato detare.
Disa nga ngjarjet më të rëndësishme të luftës përfshijnë:
Rrethimi i Port Arthur-it
Beteja e Mukdenit (një nga betejat më të mëdha tokësore para Luftës së Parë Botërore)
Beteja detare e Tsushima-s, ku flota japoneze shkatërroi pjesën më të madhe të flotës baltike ruse që kishte bërë një udhëtim të gjatë rreth Afrikës
Ndërhyrja e SHBA dhe Roosevelt
Duke parë lodhjen ekonomike dhe humbjet e mëdha nga të dyja palët (rreth 200,000 të vrarë në total), Presidenti amerikan Theodore Roosevelt propozoi ndërmjetësim, duke ftuar të dy palët për bisedime në SHBA.
Bisedimet u mbajtën në Shipyard Naval Base në Portsmouth, New Hampshire, dhe zgjatën rreth një muaj, nga 6 gushti deri më 5 shtator 1905.
Kushtet kryesore të Traktatit të Portsmouth-it
Rusia pranoi heqjen dorë nga ndikimi i saj në Kore, duke e njohur Japoninë si fuqinë dominuese atje.
Rusia dorëzoi Port Arthur-in dhe hekurudhën jugore të Mançurisë tek Japonia.
Ishulli Sakhalin u nda: pjesa jugore i kaloi Japonisë, ndërsa veriu mbeti nën kontrollin rus.
Të dy palët ranë dakord për tërheqjen nga Mançuria dhe rivendosjen e sovranitetit kinez atje.
Pasojat dhe rëndësia
Fitorja e Japonisë ndryshoi balancën e fuqisë në Azi, duke e shndërruar atë në një fuqi ushtarake dhe perandorake me ndikim global.
Rusia pësoi një tronditje të rëndë politike dhe ushtarake, që do të ndikonte në Revolucionin e vitit 1905 dhe më vonë në revolucionet e vitit 1917.
SHBA doli si një ndërmjetësues ndërkombëtar i besueshëm, dhe roli i Roosevelt-it e konsolidoi pozitën e vendit si fuqi globale në rritje.
Kuriozitet
Për kontributin e tij në paqen mes dy fuqive, Theodore Roosevelt u bë presidenti i parë amerikan që fitoi Çmimin Nobel për Paqe (1906).
