12 konkurrentët për çmimin jofiksion prej 50,000 £ për vitin 2025 përfshijnë gjithashtu Lyse Doucet, Justin Marozzi, Frances Wilson, Adam LeBor dhe gazetarin e Guardian, Jason Burke
Historitë personale zënë një vend të rëndësishëm në listën e gjatë të këtij viti për çmimin Baillie Gifford për letërsinë jofiksion, ku përfshihet kujtimi i Yiyun Li për humbjen tragjike të dy djemve të saj adoleshentë nga vetëvrasja, si dhe rrëfimi i Barbara Demick për rolin e saj në ribashkimin e një pale binjakësh të ndarë në Kinë.
Biografitë dhe historitë narrative që trajtojnë periudha të kohëve të fundit nga një këndvështrim personal dominojnë gjithashtu listën prej 12 titujsh – nëntë prej të cilëve janë shkruar nga gazetarë, përfshirë gazetarin e Guardian, Jason Burke, dhe korrespondenten e BBC për luftën, Lyse Doucet. Tetë prej autorëve janë britanikë.
The Revolutionists: The Story of the Extremists Who Hijacked the 1970s nga Burke, që mbështetet në përvojën e tij si korrespondent i jashtëm për Guardian-in, konkurrenton me The Finest Hotel in Kabul: A People’s History of Afghanistan nga Doucet, që ndërthur rrëfimet e afganëve që e kanë mbajtur në funksion Hotel Intercontinental që nga viti 1969.
Juria vlerësoi Daughters of the Bamboo Grove nga Demick – një fituese e mëparshme e këtij çmimi – për mënyrën se si “humanizon” efektet e politikës së një fëmije në Kinë duke nxjerrë në pah familjet e shkatërruara prej saj. Një tjetër titull në listë, How to End a Story: Collected Diaries nga autorja australiane Helen Garner, u lavdërua për mënyrën e sinqertë se si përshkruan shkatërrimin e një martese.
Udhëzues i shpejtë – Lista e gjatë e çmimit Baillie Gifford 2025
Things in Nature Merely Grow nga Li – romanciere dhe finaliste për çmimin Pulitzer – u veçua si “ndryshe nga çdo libër tjetër në listë” me një stil shkrimi “të bukur” dhe “të jashtëzakonshëm” që, sipas jurisë, i çoi ata në “humnerën e tragjedisë personale”.
Në listë janë përfshirë edhe tre biografi – për Alfred, Lord Tennyson, Muriel Spark dhe Beatles-at.
Fituesi i çmimit do të marrë 50,000 £, ndërsa autorët e tjerë të shortlistës – që do të shpallen më 2 tetor – do të marrin nga 5,000 £ secili.
Paneli i jurisë këtë vit përfshinte: redaktorin letrar të Times, Robbie Millen, historianin dhe autorin Pratinav Anil, gazetaren Inaya Folarin Iman, shkrimtaren dhe historiane Lucy Hughes-Hallett, gazetaren kulturore të Economist, Rachel Lloyd dhe autorin/biografin Peter Parker.
Millen, kryetar i jurisë, tha se “larmia” ishte tema e përbashkët e listës. “Të gjithë anëtarët e jurisë mbetën të impresionuar, të kënaqur dhe të lehtësuar nga larshmëria nxitëse e librave që lexuam, në stil, karakter dhe temë… E gjithë jeta njerëzore gjendet në faqet e këtyre 12 librave të jashtëzakonshëm,” tha ai.
Juria përzgjodhi listën e gjatë nga më shumë se 350 libra jofiksion të botuar midis 1 nëntorit 2024 dhe 31 tetorit 2025.
Asnjë nga autorët e përzgjedhur këtë vit nuk është debutues. Frances Wilson përfshihet për herë të tretë në listën e gjatë me Electric Spark: The Enigma of Muriel Spark, që juria e përshkroi si një “biografi magjepsëse” e mendjes dhe karakterit të shkrimtares. Po ashtu, dy herë i përzgjedhuri Richard Holmes është në listë me The Boundless Deep: Young Tennyson, Science and the Crisis of Belief, një vështrim mjeshtëror mbi ndikimin e shkencës në botëkuptimin fetar të poetit në rini.
Biografia e tretë në listë, John & Paul: A Love Story in Songs nga Ian Leslie, është një rrëfim mbi dashurinë dhe xhelozinë mes Beatles-ave që juria e cilësoi si “thellësisht argëtuese dhe e këndshme”.
Europa është në qendër të vëmendjes për tre nga autorët e tjerë në listë. Between the Waves: The Hidden History of a Very British Revolution 1945–2016 nga gazetari i New Statesman, Tom McTague, është një “analizë magjepsëse e euroskepticizmit në Britani”, sipas jurisë. The Last Days of Budapest: Spies, Nazis, Rescuers and Resistance nga Adam LeBor “rikrijon me mjeshtëri” jetën dhe vdekjen në Budapest gjatë Luftës së Dytë Botërore, ndërsa Lone Wolf: Walking the Faultlines of Europe nga Adam Weymouth – që dokumenton një udhëtim epik të një ujku nga Sllovenia përmes Alpeve deri në Itali – u vlerësua për trajtimin e temës së ruajtjes së natyrës dhe rigjallërimit të saj.
Libri i fundit në listë është Captives and Companions, një studim i thelluar mbi skllavërinë në botën myslimane, nga Justin Marozzi – fitues i çmimit Ondaatje të Shoqatës Mbretërore të Letërsisë.
Firma e menaxhimit të investimeve Baillie Gifford ka sponsorizuar çmimin që nga viti 2016. Fituesi i vitit të kaluar, Richard Flanagan, vonoi pranimin e çmimit prej 50,000 £ për librin Question 7. Në fjalimin e pranimit, ai deklaroi se nuk do të pranonte shpërblimin derisa fondi të paraqiste një plan për të ulur investimet në nxjerrjen e karburanteve fosile dhe për të rritur ato në energjinë e rinovueshme. “Meqë secili nga ne është fajtor,” përfundoi ai, “edhe secili mban përgjegjësi për të vepruar: një shkrimtar, një menaxher fondesh.”
Vitin e kaluar, një fushatë nga organizata Fossil Free Books (FFB) nxori në pah investimet e Baillie Gifford në kompani të lidhura me karburantet fosile dhe me Izraelin, gjë që çoi në përfundimin e sponsorizimit të saj nga nëntë festivale letrare në MB gjatë qershorit 2024.
Megjithatë, Baillie Gifford vazhdon të sponsorizojë çmimin për letërsinë jofiksion. Fituesit e mëparshëm të këtij çmimi përfshijnë Antony Beevor, Jonathan Coe, Serhii Plokhy, Hallie Rubenhold dhe Katherine Rundell.
Përgatiti për botim: L. Veizi
