Me Amerikën e Donald Trump që kërcënon nga njëra anë, Rusinë e Vladimir Putinit nga ana tjetër dhe Kinën që bëhet gjithnjë e më autoritare, evropianët nuk mund ta përballojnë më pasivitetin e udhëheqësve të tyre. Dhe demokratët në të gjithë botën po presin gjithashtu që i vetmi “i mirë” që ka mbetur në botë të bëjë para.
Nga Andres Velasco
Me Shtetet e Bashkuara të çoroditura, Kinën gjithnjë e më autoritare dhe Rusinë në modalitetin e plotë si “Dr. Evil”, bota ka dëshpërimisht nevojë për një “njeri të mirë” tek i cili mund të besojë. Ka vetëm një kandidat për këtë rol: Evropa. Asnjë vend apo rajon tjetër nuk është njëkohësisht i lirë, i begatë, i pajisur me vlerat e duhura dhe mjaftueshëm i madh për të qenë shembull për botën.
Por nuk mjafton që “djemtë e mirë” të jenë të mirë. Ata duhet të jenë gjithashtu të fortë dhe të vendosur. Dhe aty, për fat të keq, Evropa dështon. Aktualisht, Evropa duket se është gjithçka përveçse e fortë. Ajo duket e dobët.
E para erdhi e ashtuquajtura marrëveshje tregtare me SHBA-në. Siç shkroi kolegu im në London School of Economics, Luis Garicano, ajo “nuk ishte marrëveshje, por kapitullim.” Evropa bëri një sërë lëshimesh, përfshirë pranimin e tarifave 15% mbi eksportet e saj kryesore, në këmbim të asgjëje.
Më pas erdhi mbledhja e 18 gushtit e liderëve evropianë në Shtëpinë e Bardhë. Nëse ka një art që presidenti Donald Trump e zotëron në përsosmëri, është ai i përgatitjes së skenografisë. Ai u ul në karrigen e tij të madhe, pas tavolinës së tij të madhe, ndërsa liderët e Gjermanisë, Francës, Italisë, Finlandës, Ukrainës dhe Mbretërisë së Bashkuar, plus presidentja e Komisionit Evropian dhe sekretari i përgjithshëm i NATO-s, qëndronin në anën tjetër si lypës që shpresonin të fitonin një vend pune në spektaklin e tij të dikurshëm televiziv The Apprentice. Asnjë fotografi nuk mund të përcillte më qartë pabarazinë e thellë në guxim – dhe në pushtet real.
Por nuk ka asnjë arsye pse Evropa është e dënuar të gjunjëzohet përballë një presidenti amerikan rebel. Evropa ka një popullsi shumë më të madhe se SHBA-ja dhe PBB-ja e kombinuar e Bashkimit Evropian, Mbretërisë së Bashkuar dhe vendeve të tjera të pasura jashtë BE-së, si Norvegjia dhe Zvicra, i afrohet asaj amerikane.
E vërteta është se dobësia e Evropës reflekton gabimet e saj. Të fillojmë me më të madhin: sigurinë. Garicano e thotë mirë: “Nuk mund të fitosh një luftë tregtare kundër ushtrisë që të mbron.” Gjashtëdhjetë vjet më parë, fiksimi i presidentit francez Charles de Gaulle për një kapacitet të pavarur mbrojtës evropian dukej si kokëfortësi galike. Sot, duket vizionar. Agresioni i Rusisë ka treguar se Evropa është e zhveshur pa garancitë e sigurisë amerikane – te të cilat nuk mund të mbështetet për aq kohë sa Trump është president.
Evropa nuk po bën mjaftueshëm për të adresuar deficitin e saj të sigurisë. Është e vërtetë që shpenzimet për mbrojtjen kanë qenë në rritje. Nga 28 anëtarët evropianë të NATO-s, 20 shpenzuan më shumë se 2% të PBB-së për mbrojtjen në vitin 2024 – një rritje prej 0.6 pikë përqindjeje vetëm në dy vjet. Por kjo është ende larg nga 3.4% që shpenzon SHBA-ja dhe nga 4.7% që pritet të arrijë Polonia në vitin 2025.
Blerjet në fushën e mbrojtjes në Evropë janë gjithashtu të fragmentuara, me secilin vend që përpiqet të krijojë vende pune duke blerë armë në tregun vendas. Rezultati është joefikasitet dhe vonesa. Mekanizmi i propozuar Evropian i Mbrojtjes, i cili do të përfshinte Britaninë dhe do të shërbente si një agjenci e përbashkët e prokurimit, është një rrugë shumë më e mirë përpara, ashtu si edhe ideja (të paktën për një periudhë afatshkurtër) e blerjes nga SHBA-ja e armëve që i nevojiten Ukrainës dhe Evropës Lindore për të qenë të sigurta.
E gjithë kjo na çon te pyetja se si Evropa mund të financojë riarmatimin e saj. BE-ja nuk ka përfunduar ende as një bashkim të tregjeve të kapitaleve (që do t’i lejonte kompanitë të marrin borxhe më lirë në gjithë kontinentin) dhe as një bashkim bankar (që do të thyente “rrethin vicioz” mes bankave dhe qeverive të tyre kombëtare). Po ashtu, ajo nuk ka krijuar ende në mënyrë të përhershme një kategori obligacionesh të lëshuara në mënyrë të përbashkët nga BE-ja në emër të të gjithë anëtarëve të saj. Një grumbull borxhesh të BE-së u emetua nën kompetenca emergjente gjatë pandemisë COVID-19, por nuk është e qartë nëse ky borxh do të rinovohet kur të maturohet, e aq më pak nëse do të shërbejë si themel për diçka më të madhe dhe më të qëndrueshme.
Kjo është për të ardhur keq, sepse një eurobond i përbashkët do t’i sillte Evropës përfitime të mëdha. Eurobondet do ta ndihmonin gjithashtu euron të shndërrohej në një aset global të sigurt dhe është fiks koha e duhur për këtë ndryshim.
Në fund të fundit, falë sjelljeve të Trump, dollari po duket gjithnjë e më shumë si një monedhë e tregjeve në zhvillim dhe investitorët kudo po kërkojnë një alternativë. Nga këndvështrimi i investitorëve, obligacionet e mbështetura nga BE-ja, të pakushtëzuara nga luhatjet politike dhe ekonomike të vendeve të veçanta, do të ishin më të sigurta. Si rrjedhojë, ato do të kishin norma më të ulëta interesi, duke i kursyer Evropës shumë para.
Por një euro globale do të ishte ndoshta gjithashtu me shumë gjasë një euro më e fortë dhe kjo i bën politikanët nga ekonomitë e orientuara drejt eksportit, si Gjermania dhe Holanda, të hezitojnë. Por ndoshta një euro më e fortë do të ishte justifikimi i përkryer për të përfunduar detyrën tjetër gjigante të papërfunduar: tregun e vetëm.
BE-ja supozohet të jetë një treg plotësisht i unifikuar për tregtinë e të gjitha mallrave dhe shërbimeve, por e vërteta është se shumë pengesa mbeten. Për çdo 100 euro vlerë të shtuar në vendet e BE-së, vetëm 20 euro mallra qarkullojnë mes tyre. Për SHBA-në, shifra ekuivalente është 45 nga çdo 100 dollarë. Ky fragmentarizim i kushtueshëm ishte një nga temat kryesore të raportit voluminoz të Draghi-t mbi konkurrueshmërinë e BE-së, i publikuar në shtator 2024 – dhe që tani po zë pluhur në një raft në Bruksel.
Dobësia e jashtme e Evropës është rezultat i dobësisë së saj të brendshme. Politika e kontinentit mbetet po aq meskine dhe miope sa ajo e çdo këshilli komunal lokal. Kur ish-kancelarja gjermane Angela Merkel premtoi në vitin 2012 se nuk do të kishte eurobond “për sa kohë që ajo të jetonte,” ajo nuk po ushtronte lidership me vizion, por thjesht po përpiqej të qetësonte nacionalistët lokalë të sallave të birrës.
Dhe kur, më së fundi, presidenti francez liberal-internacionalist Emmanuel Macron bëri gjithçka që kishte në dorë për të bllokuar marrëveshjen tregtare BE-Mercosur, ai thjesht po u bënte qejfin fermerëve vendas. Nëse ky është lloji i udhëheqjes që Evropa merr nga figurat e saj më të shquara, çfarë mund të presin evropianët nga politikanët më të vegjël të kontinentit?
Me Trump-in që kërcënon nga njëra anë dhe Putinin nga ana tjetër, evropianët nuk mund ta përballojnë më pasivitetin e udhëheqësve të tyre. “Djali i vetëm i mirë” i mbetur në botë duhet të bëjë para. Demokratët në të gjithë botën janë në pritje./kb
