Më 16 shtator 1942, në fshatin Pezë, pranë Tiranës, u mblodh një nga ngjarjet më të rëndësishme të historisë politike e ushtarake të Shqipërisë gjatë Luftës së Dytë Botërore: Konferenca e Pezës. Ajo u thirr me iniciativën e Frontit Nacionalçlirimtar, i udhëhequr nga Komunistët Shqiptarë, me qëllim bashkimin e forcave politike dhe shoqërore të vendit në luftën kundër pushtuesve fashistë italianë.
Në këtë konferencë morën pjesë përfaqësues nga rryma të ndryshme politike dhe ideologjike: komunistë, nacionalistë, figura të pavarura, intelektualë dhe atdhetarë të njohur. Mes pjesëmarrësve spikasin emra si: Enver Hoxha, Mustafa Gjinishi, Myslim Peza, Abaz Kupi, Haxhi Lleshi, Skënder Muço, Baba Faja Martaneshi, dhe të tjerë.
Rezultati kryesor i Konferencës ishte krijimi i një fronti të përbashkët antifashist, i hapur për të gjitha shtresat e popullit, pavarësisht bindjeve të tyre politike. Ky front mori emrin Fronti Nacionalçlirimtar dhe për herë të parë u vendos parimi i bashkimit të të gjithë shqiptarëve në një organizim politik e ushtarak për të luftuar pushtuesin.
Vendimet e Konferencës së Pezës parashikonin:
-Organizimin e këshillave nacionalçlirimtare nëpër zona si organe të pushtetit popullor;
-Përfshirjen e të gjitha shtresave shoqërore në luftë;
-Një program politik e shoqëror që premtonte barazi dhe drejtësi pas çlirimit.
Edhe pse ky bashkim u përball më pas me përçarje dhe konflikt të hapur mes komunistëve dhe nacionalistëve, Konferenca e Pezës mbetet simbol i një momenti unik bashkimi kombëtar, kur interesat e Shqipërisë për liri dhe pavarësi u vendosën mbi dallimet ideologjike.
Përgatiti: L.Veizi
