Ndërsa një gjenocid vazhdon, rruga drejt shikuesve është më e lehtë për filmat izraelitë, ndërsa palestinezët duhet të shpikin mënyra të reja
Adrian Horton
Në mars të këtij viti, dy dokumentarë për pasojat e sulmeve të 7 tetorit 2023 arritën në kinema brenda pak ditësh nga njëri-tjetri. Njëri, me titull October 8, fokusohej te “shfaqja e antisemitizmit në kampuset universitare, në rrjetet sociale dhe në rrugë” pasi forcat e Hamasit vranë më shumë se 1,200 njerëz në jug të Izraelit, shumica civilë. Filmi, i prodhuar nga Debra Messing, u shpërnda gjerësisht nga Briarcliff Entertainment, një studio shpërndarjeje e njohur për trajtimin e dokumentarit për Jamal Khashoggin (The Dissident) dhe biografinë e Trump-it (The Apprentice). Messing e promovoi filmin në programe të njohura si Morning Joe në MSNBC. Përfundimisht, ai fitoi mbi 1.3 milionë dollarë në SHBA – një sukses i madh për një dokumentar politik.
Filmi tjetër, The Encampments, pati një rrugë më të vështirë. Ky dokumentar për protestat në kampuset amerikane kundër shkatërrimit të Gazës nga Izraeli, me fokus pjesërisht te aktivisti Mahmoud Khalil – i ndaluar nga Shërbimi i Emigracionit dhe Doganave (ICE) për aktivizmin e tij – nuk mori promovim në programe të famshme. Shfaqja e tij e kufizuar në kinemanë Angelika në New York solli kërcënime për dhunë, një akt vandalizmi në hollin e kinemasë dhe censurë të reklamave në rrjete sociale. Që u shfaq fare – dhe fitoi 80,000 dollarë në fundjavën e parë – është meritë e Watermelon Pictures, një kompani e re shpërndarjeje e drejtuar nga vëllezërit palestinezo-amerikanë Hamza dhe Badie Ali, e krijuar për të ndihmuar filmat me perspektivë palestineze të arrijnë te audiencat që ndryshe do t’i injoronin.
Këta dy dokumentarë ilustrojnë realitetin e ndryshëm që përballin tregimet izraelite dhe ato palestineze në SHBA – të parat zakonisht mbështeten nga institucione kryesore, ndërsa të dytat janë të copëzuara, të improvizuara dhe përballen me pengesa, edhe pse janë në rritje. Dyvjetori i sulmeve të 7 tetorit e bën më të dukshme këtë kontrast – këtë fundjavë shfaqet filmi The Road Between Us, dokumentari i Barry Avrich që ndjek gjeneralin izraelit në pension Noam Tibon në përpjekjen për të shpëtuar familjen e djalit të tij nga Hamasi më 7 tetor. Një tregim dramatik në stilin e Taken për mbijetesë, traumë dhe zi, që nuk përmend vrasjen nga Izraeli të mbi 66,000 palestinezëve në Gazë si hakmarrje. Filmi mori mbështetje nga figura të njohura si Messing dhe Amy Schumer, dhe fitoi çmimin People’s Choice në festivalin e Torontos. Të drejtat për shpërndarje në SHBA u blenë shpejt nga Forston Consulting.
Është e vështirë të financosh – e jo më të shfaqësh – një film politikisht të nxehtë në SHBA, sidomos gjatë administratës së dytë të Trump-it. Por filmat me perspektivë palestineze, ose ata që sfidojnë narrativën zyrtare të një qeverie që e ka përdorur tmerrin e 7 tetorit si justifikim për një gjenocid të njohur ndërkombëtarisht në Gaza, përballen me pengesa të jashtëzakonshme. “Nuk kam bërë kurrë një film për Palestinën që të jetë shpërndarë ndonjëherë,” thotë Amber Fares, regjisore e dokumentarit Coexistence, My Ass!, për komedianen izraelite Noam Shuster-Eliassi, e cila përballet me realitetin pas shkatërrimit të Gazës, si “fëmija poster” i procesit të paqes izraelito-palestinez.
Filmi pati një rrugëtim të suksesshëm në festivale dhe Fares, kanadeze me prejardhje libaneze, kishte shpresa për një marrëveshje shpërndarjeje. “Menduam se kishte një mundësi që filmi të thyente barrierat vetëm falë Noamit dhe asaj që ajo përfaqëson – një këndvështrim kaq unik për këtë çështje,” tha ajo. Por marrëveshjet nuk u realizuan kurrë. Ekipi vendosi për një shpërndarje të pavarur, që do të nisë këtë muaj, përmes së njëjtës kompani që ndihmoi më parë dokumentarin No Other Land. Ai film, i krijuar nga një kolektiv izraelito-palestinez për rezistencën brez pas brezi në një fshat të Bregut Perëndimor, fitoi një Oscar të hidhur si dokumentari më i mirë; disa javë më pas, regjisorin palestinez Hamdan Ballal e rrahën rëndë kolonët izraelitë dhe më pas e arrestuan ushtarët izraelitë që thuhet se e tallnin për çmimin e fituar. Filmi nuk është ende i disponueshëm për streaming në SHBA, por fitoi mbi 2.5 milionë dollarë në arkën amerikane – dokumentari më fitimprurës i vitit mes atyre të nominuarve për Oscar.
Edhe filmi All That’s Left of You, një epope familjare që ndjek tre breza palestinezësh të zhvendosur që nga viti 1948, nuk gjeti shpërndarës, pavarësisht suksesit në festivale. Regjisorja palestinezo-amerikane Cherien Dabis thotë: “Kishim shpresë të madhe që një shpërndarës i madh do të na ndihmonte.” Por në një bisedë me një kompani të paemëruar, ata u refuzuan me arsyetimin “kemi shumë filma në listë”. “Është pikërisht ajo që i kanë thënë edhe një filmi tjetër palestinez së fundmi. Mua më duket frikë politike,” thotë ajo.
Sipas Hamza Ali-t nga Watermelon, “nuk ka shumë shpërndarës të gatshëm të mbështesin filmat palestinezë”. Platformat e mëdha të streaming-ut i shmangen. Ndërkohë, Paramount bleu të drejtat globale të streaming-ut për Red Alert, një seri me katër pjesë që përshkruan sulmet e 7 tetorit dhe që, sipas përshkrimit, “e kthyen Izraelin jugor në një zonë lufte ku u provua humaniteti”. Drejtori ekzekutiv i Paramount, David Ellison, e cilësoi serinë si dëshmi të “angazhimit të kompanisë për tregim artistik me cilësi dhe saktësi”. HBO Max bleu të drejtat për një seri tjetër të ngjashme, One Day in October, që do të debutojë në përvjetorin e dytë të sulmeve.
“Nuk mendoj se ndonjë film palestinez ka marrë ndonjëherë shpërndarje të gjerë në SHBA,” thotë Dabis, e cila ka themeluar tashmë kompaninë e vet të shpërndarjes, Visibility Films. “Askush nuk ka qenë i gatshëm të rrezikojë për të provuar se këta filma mund të shikohen gjerësisht.”
“Fatkeqësisht, nuk kemi pasur të njëjtën mbështetje,” shton Hamza Ali. “Asnjë nga filmat tanë nuk është zgjedhur nga një platformë e madhe.” Megjithatë, “industria po ndryshon,” thotë ai, duke përmendur deklaratën e nënshkruar nga mbi 3,900 figura të industrisë së argëtimit që zotohen të mos punojnë me institucionet filmike izraelite “të përfshira në gjenocid dhe apartheid”. Por “streamers-at ende nuk po reagojnë”. (Ndërkohë, figura si Liev Schreiber, Jennifer Jason Leigh dhe Messing kanë nënshkruar një deklaratë që e quan këtë zotim një “dokument dezinformimi”, duke përmendur si shembull filmin The Sea, për një djalë palestinez që përpiqet të vizitojë detin, por ndalohet në një pikë kontrolli. Ironikisht, çmimet izraelite të kinemasë janë tani në rrezik të humbasin financimin shtetëror pasi The Sea fitoi çmimin kryesor.)
Megjithatë, një valë e re filmash të drejtuar nga palestinezë po arrin të krijojë jehonë edhe pa mbështetjen e korporatave të mëdha. Watermelon do të shpërndajë All That’s Left of You, zgjedhja zyrtare e Jordanisë për Oscar, që nis shfaqjen në janar; Mark Ruffalo dhe Javier Bardem janë producentë ekzekutivë. Watermelon gjithashtu përfaqëson kandidaturën zyrtare të Palestinës për Oscar, epopenë Palestine 36, dhe është producent i The Voice of Hind Rajab nga Kaouther Ben Hania, që ka marrë çmime të mëdha në festivalin e Venecias. Ky film rindërton vrasjen e një vajze pesëvjeçare në Gaza duke përdorur zërin e saj të vërtetë; ende nuk ka shpërndarje në SHBA. Ndërkohë, Put Your Soul on Your Hand and Walk, një film ese nga Sepideh Farsi për vrasjen e gazetares palestineze Fatima Hassouna dhe gjashtë anëtarëve të familjes së saj nga një sulm ajror i IDF-së në prill, do të hapet në New York në nëntor.
Me mundësi dhe pengesa të shumta, shpresa është të tregohet – siç kanë bërë The Encampments dhe No Other Land – se ekziston një audiencë për filma që sfidojnë narrativën e gjatë të dhunës ose zhdukjes së palestinezëve.
“Ka një dilemë këtu: askush nuk e ka provuar që ekziston audiencë për këta filma,” thotë Dabis. “Por kjo vetëm sepse askush nuk ka marrë mundimin të provojë. Si mund ta dish nëse ka apo jo audiencë? Dhe si mund të mos ketë audiencë, kur ne po shohim një gjenocid të transmetuar drejtpërdrejt?”
“Unë absolutisht e di që ka audiencë,” thotë Fares, duke iu referuar jo vetëm Coexistence, My Ass!, por edhe Palestine 36, All That’s Left of You, The Voice of Hind Rajab dhe No Other Land. “Nuk e di nëse ka pasur ndonjëherë një kohë me kaq shumë interes, por edhe me kaq shumë bllokada – ku njerëzit duhet të kërkojnë vetë këta filma.”
Burimi: The Guardian/ Përgatiti për botim: L.Veizi
