Në 1347, murtaja, duke udhëtuar me anije tregtare të territoreve të Detit të Zi të pushtuara nga Mongolët, zbarkoi në portin e Mesinës, duke hapur një kalim në Evropë. Në vitet në vijim shfarosi një të tretën e popullsisë së kontinentit, duke u përhapur gjithashtu në Afrikën e Veriut dhe Lindjen e Mesme.
Pas asaj vale të parë, sëmundja vazhdoi të përsëritej në intervale fillimisht të shpeshta, pastaj sporadike, për 500 vjet. Ka pasur një debat të gjatë për vendin dhe datën e fillimit të kësaj pandemie të dytë (e para është Murtaja e Justinianit, midis shekujve VI dhe VIII ). Tani një studim arkeologjik dhe gjenetik i botuar në Nature më në fund hedh dritë mbi origjinën e tij.
Edhe pse një nga hipotezat më të njohura e gjurmon këtë epidemi në Azinë Lindore, dhe në veçanti në Kinë, dëshmitë arkeologjike tregojnë për një rajon tjetër: Azinë Qendrore, më saktë zonën e liqenit Issyk Kul, në Kirgistanin e sotëm. Këtu, në fakt, një komunitet i vogël lokal tregtarësh u shkatërrua nga një “murtajë” e paspecifikuar midis viteve 1338 dhe 1339, kalimi i së cilës mund të gjendet në disa gurë varresh të gjetura 140 vjet më parë.
Në studimin e ri, studiuesit nga Instituti Max Planck për Antropologjinë Evolucionare në Leipzig (Gjermani) analizuan ADN-në e lashtë të mbetjeve njerëzore të zhvarrosura nga ato varre dhe identifikuan gjurmë të bakterit të sëmundjes ( Yersinia pestis ) në individë të varrosur në 1338 : “Ne më në fund jemi në gjendje të demonstrojmë se epidemia e përmendur në gurët e varreve ishte vërtet e shkaktuar nga murtaja,” shpjegon Phil Slavin, historian i Universitetit të Sterlingut (Mbretëria e Bashkuar) një nga autorët e veprës.
Një tjetër provë se zona e Issyk Kul ishte shkëndija fillestare të murtajës vjen nga studimet gjenetike: më parë, fillimi i Vdekjes së Zezë ishte shoqëruar me një diversifikim masiv të shtameve Yersinia pestis , në atë që ishte quajtur “Big Bang” të diversitetit të murtajës, afërsisht midis shekujve 10 dhe 14.
Epo, duke studiuar gjenomet e plota të bakterit në vende të shumta arkeologjike në Kirgistan, është parë se këto shtame të lashta janë pozicionuar (në pemën familjare të bakterit) në qendër të këtyre ngjarjeve të diversifikimit. “Me fjalë të tjera, ne kemi gjetur stokun origjinal të Vdekjes së Zezë dhe madje dimë datën e saktë të saj, përkatësisht 1338”, shpjegon Maria Spyrou, autorja e parë e veprës.
Një aspekt i sqaruar nga hulumtimi ka të bëjë me rezervën shtazore të bakterit të kësaj sëmundje infektive, e cila mbijeton edhe sot brenda popullatave të brejtësve . Llojet moderne të patogjenit që lidhen më së shumti me shtamin origjinal të vitit 1338 janë gjetur te brejtësit rreth vargmalit Tian Shan, shumë afër vendit ku ndodhej shpërthimi fillestar. Kështu, murtaja e zezë filloi në këtë pjesë të Azisë Qendrore dhe nuk u soll këtu nga diku tjetër.
