Flet Eglantina Frroku, përgjegjëse e sektorit të kontrollit tekniko-ligjor, në Drejtorinë e Përgjithshme të ASHK-së
Aktet e marrjes së tokës në pronësi para hyrjes në fuqi të ligjit të ri për pronën, do të regjistrohen dhe do të shndërrohen në tapi pa iu nënshtruar asnjë verifikimi nga Agjencia Shtetërore e Kadastrës.
Ndërsa për personat që kanë marrë tokë bujqësore dhe nuk kanë asnjë dokument pronësie, neni 12 parashikon kushtet për kalimin në pronësi, pa shpërblim, të tokës bujqësore.
Përfitojnë kalimin në pronësi, pa shpërblim, të tokës bujqësore, subjektet që janë përfituese të tokës në pronësi ose përdorim, sipas akteve nënligjore që kanë rregulluar marrëdhëniet juridike të ndarjes apo dhënies në përdorim të tokës bujqësore të vitit 1991 e në vazhdim.
Në një intervistë për gazetën “Fjala”, Eglantina Frroku, përgjegjëse e sektorit të kontrollit tekniko-ligjor në Drejtorinë e Përgjithshme të ASHK-së, shpjegon rrugën që duhet të ndjekin qytetarët për të marrë tapitë për tokat bujqësore dhe procedurat që duhet të ndjekin pronarët e ndërtimeve pa leje, për të marrë tapitë e shtëpive.
Sapo ka nisur procesi për regjistrimin e tokës bujqësore? Çfarë duhet të bëjnë personat që kanë një AMTP?
Në fillim të muajit maj ka hyrë në fuqi ligji nr. 20/2020 “Për përfundimin e proceseve kalimtare të pronësisë në Republikën e Shqipërisë”.
Një nga qëllimet e këtij ligji është konsolidimi i marrëdhënieve juridike të pronësisë mbi tokën bujqësore, nëpërmjet regjistrimit të titujve të pronësisë që burojnë nga të gjitha aktet ligjore e nënligjore për pronësinë mbi tokën bujqësore, që kanë sjellë efekte përpara hyrjes në fuqi të këtij ligji; dhe përfundimi i proceseve të pajisjes me tituj pronësie të përdoruesve të tokave të ish-kooperativave dhe ish-ndërmarrjeve bujqësore, të cilët kanë paraqitur kërkesë për këtë qëllim, deri në gjashtë muaj pas hyrjes në fuqi të këtij ligji. Kalimi në pronësi i tokës bujqësore bëhet nga ASHK-ja, sipas listës së përdoruesve të tokës, të miratuar me vendim të këshillit bashkiak.
Njësitë e vetëqeverisjes vendore, brenda 7 muajve nga hyrja në fuqi e këtij ligji, përcjellin pranë ASHK-së kërkesat për kalimin në pronësi të tokës bujqësore, të administruara sipas ligjeve nr. 171/2014, “Për përfundimin e procedurave ligjore të kalimit të tokës bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore në pronësi të përfituesve”, dhe nr. 9948, datë 7.7.2008, “Për shqyrtimin e vlefshmërisë ligjore të krijimit të titujve të pronësisë mbi tokën bujqësore”, ndërsa vetë qytetarët e interesuar duhet të paraqesin kërkesë brenda gjashtë muajsh nga hyrja në fuqi e këtij ligji.
Si do të regjistrohen AMTP-të?
Referuar nenit 7, akti i marrjes së tokës në pronësi, i fituar përpara hyrjes në fuqi të këtij ligji, i cili është i paregjistruar, nuk i nënshtrohet verifikimit të vlefshmërisë nga Agjencia Shtetërore e Kadastrës.
Në këtë rast ai regjistrohet në regjistrin e pasurive të paluajtshme, nëse plotësohen njëkohësisht kriteret e mëposhtme: a) përfituesi i AMTP-së ka qenë i legjitimuar për të përfituar tokë sipas akteve ligjore e nënligjore për ndarjen e tokës bujqësore ose, edhe nëse nuk ka qenë i legjitimuar, e ka përfituar tokën, për të cilën i është hequr pronësia atij apo trashëgimlënësit gjatë krijimit të ish-kooperativës ose ish-ndërmarrjes bujqësore; b) përfituesi i AMTP-së ka marrë tokë në territorin e vetëm një ish-kooperative ose ish-ndërmarrjeje bujqësore; c) toka për të cilën është lëshuar AMTP-ja nuk ka qenë “truall”, “vepër e infrastrukturës publike”, “rërë bregdetare”, “plazh” ose “sipërfaqe ujore”, në kohën e lëshimit të aktit. Për ata persona të cilët nuk kanë asnjë dokument pronësie, neni 12 parashikon kushtet për kalimin në pronësi, pa shpërblim, të tokës bujqësore.
Përfitojnë kalimin në pronësi, pa shpërblim, të tokës bujqësore, subjektet që janë përfitues të tokës në pronësi ose përdorim, sipas akteve nënligjore që kanë rregulluar marrëdhëniet juridike të ndarjes ose dhënies në përdorim të tokës bujqësore të vitit 1991 e në vazhdim.
Gjithashtu, subjekte përfituese janë edhe punonjësit e ish-ndërmarrjeve bujqësore më 1.8.1991, gjendja civile e të cilëve u është transferuar në fshatin ku gjendet toka objekt i kalimit në pronësi, pas datës 1.8.1991, personat që nuk kanë qenë punonjës të ish-ndërmarrjeve bujqësore, por kanë qenë banorë të fshatit ku gjendet toka bujqësore, objekt i kalimit të pronësisë, sipas regjistrit të gjendjes civile më 1.8.1991, si dhe personat që u është hequr e drejta e pronësisë me krijimin e ish-kooperativave bujqësore ose ish-ndërmarrjeve bujqësore ose trashëgimtarët e tyre.
Kategoria e dytë për të përfituar tokë bujësore pa shpërblim është për personat që nuk kanë përfituar tokë bujqësore në territorin e ndonjë ish-kooperative apo ish-ndërmarrjeje bujqësore tjetër deri në 6 muaj pas hyrjes në fuqi të këtij ligji, të cilët kanë paraqitur kërkesë pranë njësive të vetëqeverisjes vendore për plotësimin me AMTP për tokat e ish-kooperativave bujqësore ose ish-ndërmarrjeve bujqësore, pavarësisht nëse janë pajisur ose jo me aktin e marrjes së tokës në përdorim. Dhe në kategorinë e tretë përfshihen personat që janë përdorues faktikë të tokës bujqësore.
Si do të verifikohen sipërfaqet dhe në emër të kujt do të jetë tapia?
Për AMTP-të që plotësojnë kriteret e mesipërme, kur kanë mangësi në elementet e formës, mungesa e këtyre elementeve nuk e pengon regjistrimin, me kusht që nga dokumentacioni i procesit të ndarjes së tokës bujqësore, që ASHK-ja administron, ose që paraqet subjekti si provë, vërtetohet se subjektit i është dhënë tokë në pronësi.
Gjatë procedurave të regjistrimit ose përmirësimit të regjistrit të pasurive të paluajtshme, ASHK-ja plotëson me elementet hartografike AMTP-të që nuk janë të shoqëruara me dokumentacion hartografik, ose saktëson dokumentin hartografik. Agjencia verifikon nëse të gjithë përfituesit e tokës bujqësore në territorin e ish-kooperativës dhe/ose ish-ndërmarrjes bujqësore kanë në posedim aq sipërfaqe sa është parashikuar në AMTP.
Nëse ka subjekte që posedojnë më pak dhe të tjerë më shumë sesa në AMTP, Agjencia përcakton ose korrigjon kufijtë e sipërfaqeve, sipas sasisë së AMTP-ve dhe i pasqyron ato në hartën kadastrale. ASHK-ja i ofron subjektit që posedon më pak se sipërfaqja e përcaktuar në AMTP, mundësinë për t’u plotësuar me këto sipërfaqe, deri në sasinë e përcaktuar në AMTP, në rastet kur korrigjimi, sipas kësaj pike, nuk mund të realizohet dhe në territorin e ish-kooperativës dhe/ose ish-ndërmarrjes bujqësore ka sipërfaqe të lira shtetërore.
Nëse gjatë saktësimit dhe pozicionimit në hartën kadastrale të sipërfaqes, sipas AMTP-ve, rezulton se është e pamundur që sipërfaqja të pasqyrohet në regjistër në pozicionin e përcaktuar në AMTP tërësisht, ose pjesërisht, ASHK-ja vepron si vijon: udhëzon përfituesit e AMTP-së dhe/ose të titujve të tjerë të pronësisë, për të zgjidhur gjyqësisht mosmarrëveshjen, kur, për të njëjtën sipërfaqe toke, ose pjesë të saj, paraqiten për regjistrim më shumë se një pronar pretendent, ose kur nga përmirësimi rezulton se janë regjistruar më parë tituj pronësie. Për pjesën e sipërfaqes ku ka konkurrim të titujve të pronësisë, procedurat e regjistrimit fillestar, ose përmirësimit, pezullohen deri në administrimin e vendimit gjyqësor të formës së prerë;
ose procedon me refuzimin e plotë, ose të pjesshëm, të regjistrimit të AMTP-së, në përputhje me pikën 4, të nenit 24, të ligjit “Për kadastrën”, kur, për të njëjtën sipërfaqe toke të përcaktuar në AMTP, apo për një pjesë të saj janë regjistruar më parë AMTP, ose tituj të tjerë pronësie. Në rastin e mbivendosjeve fiktive zbatohen parashikimet e nenit 65, të këtij ligji, dhe kreut VI të ligjit “Për kadastrën”. Refuzimi i regjistrimit nuk sjell efekte për vlefshmërinë ose jo të aktit të pronësisë së refuzuar. Pala së cilës i është refuzuar plotësisht apo pjesërisht regjistrimi, ka të drejtën të zgjidhë në rrugë gjyqësore pretendimet për të drejtat e pronësisë, sipas legjislacionit në fuqi.
Nëse pas saktësimit dhe pozicionimit në hartën kadastrale, rezulton të ketë përfitues që posedojnë sipërfaqe shtetërore shtesë, mbi atë të përcaktuar në AMTP, ata kanë të drejtë të kërkojnë kalimin e pronësisë për këto sipërfaqe, deri në masën e njëzet për qind të sasisë së sipërfaqes të AMTP-së. Çmimi i kalimit të pronësisë është ai i përcaktuar në hartën e vlerës së pronës për tokën bujqësore. Mbi sipërfaqen e pronës që blihet regjistrohet barra ligjore, deri në shlyerjen e vlerës. Kur subjekti nuk e kërkon apo e refuzon, sipërfaqja shtetërore shtesë i kalon fondit të tokës, sipas legjislacionit për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompensimit të pronave.
Nëse vendndodhja e sipërfaqes së poseduar efektivisht nga përfituesi i AMTP-së është e ndryshme nga ajo e përcaktuar në këtë të fundit, por brenda territorit të ish-kooperativës dhe/ose ish-ndërmarrjes bujqësore, regjistrimi kryhet sipas vendndodhjes së sipërfaqes së poseduar, kur kjo është pasuri shtetërore. Nëse sipërfaqja që posedohet efektivisht është jashtë territorit të ish-kooperativës dhe/ose ish-ndërmarrjes bujqësore, apo është në pronësi të të tretëve dhe ndërmjet palëve nuk arrihet një marrëveshje juridiko-civile, sipërfaqja regjistrohet sipas kufijve të përcaktuar në AMTP, përveç rasteve kur ndërmjet palëve ka konflikt dhe çështja është objekt i shqyrtimit gjyqësor.
Sasia e sipërfaqes së tokës bujqësore, që kalohet në pronësi pa shpërblim, është:
Sa sipërfaqja e përcaktuar në aktin e marrjes së tokës në përdorim; ose sa normativa që llogaritet nga raporti i sipërfaqes aktuale që rezulton e lirë në terren me numrin e frymëve, përveç rastit kur përfituesit e sipërfaqeve, me marrëveshje ndërmjet tyre bien dakord ndryshe.
Nëse sipërfaqja e lirë në terren është më e vogël se ajo e përcaktuar në aktin e marrjes së tokës në përdorim, subjektit i miratohet kalimi i pronësisë, pa shpërblim, vetëm për sasinë e sipërfaqes që rezulton e lirë.
Nëse subjekti posedon sipërfaqe më të madhe se ajo e përcaktuar sipas rregullave të pikës 1, shkronja “a”, të këtij neni, për sipërfaqen shtesë zbatohen për analogji përcaktimet e pikës 4, të nenit 10, të këtij ligji.
Nëse vendndodhja e sipërfaqes së poseduar efektivisht është e ndryshme nga ajo e përcaktuar në aktin e marrjes së tokës në përdorim, por brenda territorit të ish-kooperativës dhe/ose ish-ndërmarrjes bujqësore, kalimi i pronësisë, pa shpërblim, dhe regjistrimi kryhen sipas vendndodhjes së sipërfaqes së poseduar.
Në përfundim të regjistrimit, certifikata e pronësisë do të jepet në emër të përfituesit të AMTP-së ose në rast se ky i fundit ka ndërruar jetë në emër të trashëgimtarëve të tij.
Kush mund ta humbë tokën bujqësore?
Agjencia Shtetërore e Kadastrës nuk ia heq askujt AMTP-në e përfituar përpara hyrjes në fuqi të këtij ligji, pavarësisht mosregjistrimit të saj në Regjistrin e Pasurive të Paluajtshme, për arsyet e sipërcituara.
Në rastet kur një AMTP nuk i plotëson kushtet për regjistrim, ASHK-ja merr vendim refuzimi, dhe subjekti përfitues ka të drejtë t’i drejtohet gjykatës. Por kjo nuk do të thotë që ASHK-ja e shpall të pavlefshëm titullin e pronësisë, pra dokumentin e AMTP-së.
Po procesi i legalizimeve si do të vijojë, a mund të aplikohet online për leje legalizimi dhe si?
Agjencia Shtetërore e Kadastrës krijon bazën e të dhënave të ndërtimeve pa leje ku pasqyrohen aplikimet për legalizim. Subjekteve që kanë paraqitur vetëdeklarime për legalizimin e ndërtimeve të tyre pa leje, përpara hyrjes në fuqi të ligjit “Për përfundimin e proceseve kalimtare të pronësisë në Republikën e Shqipërisë”, nuk do t’u duhet të aplikojnë përsëri.
Procedurat zbatohen për ndërtimet pa leje që ASHK-ja konstaton në ortofoton e realizuar për të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë, nga autoriteti shtetëror përgjegjës për informacionin gjeohapësinor, përpara hyrjes në fuqi të këtij ligji. Evidentimi i ndërtimeve pa leje kryhet nga ASHK-ja, nëpërmjet përditësimit të gjendjes ndërtimore në terren, duke pasqyruar edhe funksionin e ndërtimit.
Nëse poseduesi i ndërtimit pa leje, me veprime konkrete, nuk i lejon punonjësit e ASHK-sё të kryejnë përditësimin e gjendjes ndërtimore në terren, ASHK-ja vendos pezullimin e ndërtimit nga legalizimi. Procesi rifillon pas krijimit të kushteve për evidentim nga poseduesi.
ASHK-ja kryen procedurat e kualifikimit për legalizim të ndërtimeve pa leje, duke u bazuar në kriteret e moscenimit të:
- a) veprave kryesore të infrastrukturës publike;
- b) akseve rrugore kombëtare;
- c) territorit apo funksionalitetit të ndërtesave publike;
ç) integritetit të pasurive kulturore materiale, sipas legjislacionit për trashëgiminë kulturore dhe muzetë;
- d) territoreve të destinuara për investime strategjike, sipas legjislacionit në fuqi për investimet strategjike në Republikën e Shqipërisë;
- dh) vijës bregdetare, në kuptim të interesit publik në zhvillimin e turizmit.
Ndërtimet pa leje që cenojnë kriteret e mësipërme nuk legalizohen.
ASHK-ja, brenda 60 ditëve nga përfundimi i procedurave të kualifikimit, legalizon ndërtimin, duke respektuar dispozitat e legjislacionit në fuqi për regjimet pasurore martesore. Poseduesi i ndërtimit pa leje ka të drejtë të kërkojë përfundimin e procedurave administrative, sipas këtij seksioni, brenda 30 ditëve nga paraqitja e kërkesës, kundrejt pagesës së një tarife shërbimi shtesë, e cila është e detyrueshme, pavarësisht nëse ndërtimi legalizohet ose jo.
Modeli dhe rregullat për nxjerrjen e aktit të legalizimit përcaktohen me vendim të Këshillit të Ministrave.
Aktualisht, në lidhje me procedurat e legalizimit të ndërtimeve pa leje shërbimet online që ne ofrojmë janë kërkesa për pajisje me vërtetim, si dhe aplikimi për regjistrimin e lejes së legalizimit.
Pjesa tjetër e akteve punohet nga ASHK-ja dhe, nëse nevojitet që subjekti të bëjë plotësim dokumentacioni, ai njoftohet me shkresë zyrtare.
Regjistrimi fillestar i pasurive
Procedura e aplikimit dhe dokumentet
Regjistrimi fillestar i pasurive të paluajtshme konsiston në pasqyrimin e çdo pasurie të paluajtshme, shtetërore, publike dhe private të zonës kadastrale në kartelën përkatëse të pasurisë dhe hartën kadastrale. Ky proces zhvillohet në dy faza, ku faza e parë përfshin procesin e informimit të publikut, banorëve të zonës kadastrale për rëndësinë e këtij procesi dhe etapat e tij.
Në këtë fazë është i rëndësishëm bashkëpunimi i popullatës me grupet e verifikimit/matjeve në terren të pasurive, duke saktësuar kufijtë e pasurive të paluajtshme. Matjet faktike dhe dokumentacioni i mbledhur trajtohen në zyrë për krijimin e hartës kadastrale dhe pasqyrimin në kartelë të të dhënave të pasurive të paluajtshme.
Ky produkt i nënshtrohet afishimit publik 45-ditor, ku banorët dhe titullmbajtësit verifikojnë të dhënat e pasurive të tyre, si mbajtja e ankesave përkatëse. Pas përfundimit të afishimit publik trajtohen ankesat përkatëse dhe kthim përgjigje. Më pas vijohet me ngarkimin në sistemin digjital të pasurive të paluajtshme të produktit përfundimtar.
Rendi i veprimeve:
- Informimi publik gjatë gjithë procesit
- Mbledhja e dokumentacionit
- Verifikimi në terren
- Përgatitja e hartës dhe kartelës së pp
- Afishimi 45-ditor (verifikime)
- Marrja e certifikatës së pronësisë
Lista e dokumenteve që duhen
- Kontratat për kalimin e pronësisë së sendeve të paluajtshme dhe aktet për pjesëtimin vullnetar të tyre (kontratë për kalim pronësie, kontratë shitjeje prone, kontratë dhurimi, kontrata e shkëmbimit, kontratë pjesëtimi, aktmarrëveshje për pjesëtimin e pasurisë së përbashkët etj.
- Vendimet e organeve kompetente shtetërore, që përkatësisht përmbajnë fitimin ose njohjen e pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme, AMTP, leje legalizimi, vendime për kalim pronësie, vendimi i komsionit të kthimit të pronave, leje ndërtimi etj.
- Kontratat me të cilat krijohen, njihen, ndryshohen ose pushojnë të drejta pronësie mbi sendet e paluajtshme, të drejta uzufrukti, përdorimi e bujtjeje, emfiteoze e servitudi e të drejta të tjera reale (kontratë uzufrukti, huapërdorjeje, servitudi, kontratë sipërmarrjeje, kontratë porosie etj.
- Aktet me të cilat hiqet dorë nga të drejtat pasurore (deklaratë noteriale për heqje dorë nga trashëgimia, deklaratë për heqje dorë nga prona etj.
- Vendimet e gjykatave me të cilat njihet cilësia e trashëgimtarit dhe fitohet pasuria e trashëguar (vendim gjykate për dëshmi trashëgimie ose vendim noteri).
- Aktet me të cilat krijohet një shoqëri ose një subjekt tjetër i së drejtës që ka në pronësi pasuri të paluajtshme, ose gëzon të drejta të tjera reale mbi to.
- Vendimet e gjykatave që përmbajnë përkatësisht fitimin ose njohjen e pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme, pjesëtimin e pasurive të paluajtshme ose që deklarojnë të pavlefshme veprimet juridike për kalimin e pronësisë të regjistruar më parë rregullisht, si dhe aktet e përmbarimit gjyqësor për sekuestrimin e pasurisë së paluajtshme, ose shitjen në ankand të saj.
l.m/Fjala.al
