Nga Charles Riley “CNN”
Si mund të rihapet një ekonomi që është mbyllur nga pandemia? Përgjigja është:me shumë, shumë kujdes. Ndërkohë që pandemia e koronavirusit vazhdon të përhapet në të gjithë botën, qeveritë evropiane kanë nisur të mendojnë se si t’i rihapin fabrikat, zyrat dhe shkollat, duke minimizuar mundësinë e një përhapje tjetër.
Austria deklaroi të hënën, se do të fillojë gradualisht të rihapë dyqanet pas Pashkëve, duke u bërë vendi i parë në Evropë që e bën këtë. Qeverive po u shtohet presioni për të përshpejtuar planet e tyre, për shkak të rritjes së kostove ekonomike, që kanë shkaktuar masat e marra për parandalimin e përhapjes së mëtejshme të koronavirusit.
Kjo vjen si shkak i frikërave të shtuara se nëse kufizimet vazhdojnë për një kohë të gjatë, mund të pakësohen furnizimet ushqimore, dhe rezervat e kujdesit shëndetësor. Ndërsa kufizimet e izolimit ka të ngjarë të mbeten në fuqi për javë të tëra, dhe në disa vende edhe për muaj me rradhë, një plan i detajuar i ditëve të fundit mund të mbrojë shtresat më të brishta, dhe t’i ndihmojë ekonomitë t’a marrin veten më shpejt, pasi të lehtësohen kufizimet.
Marrja e një vendimi të gabuar, mund të çojë në një përhapje të re të pandemisë, dhe për pasojë një valë të dytë masash shtërnguese, që do të sillnin kufizime në punë dhe jetën publike, si dhe do të shkaktonin pasoja ekonomike më të rënda.
Në Gjermani, ku 100 mijë njerëz kanë rezultuar pozitivë me koronavirusin, dhe afro 1.600 të tjerë kanë vdekur, një grup ekonomistësh, avokatësh dhe ekspertësh të mjekësisë po rekomandojnë një rigjallërim gradual të ekonomisë më të madhe të Evropës, e cila do të lejonte që industritë thelbësore dhe punëtorët të rifillojnë aktivitetet e tyre, ndërkohë që janë ndërmarrë masat për të parandaluar ripërhapjen e koronavirusit.
Një numër i madh akademikësh shkruan një raport, që u botua javën e kaluar nga Instituti për Kërkime Ekonomike, në të cilin shkruhej se ata nuk presin të gjendet një vaksinë apo trajtim efektiv për koronavirusin para vitit 2021. Për pasojë, Gjermania duhet t’i bëjë ballë pandemisë, duke e konsideruar atë “më shumë si një maratonë, sesa një sprint”.
“Masat e ardhshme, duhet të hartohen dhe përgatiten në mënyrë të tillë që nga njëra anë, të sigurojnë një kujdes të mirë shëndetësor, dhe nga ana tjetër të jenë mbështetëse pergjatë periudhave të veçanta kohore”- shkruajnë ekspertët.
‘Planifikimi për këtë kalim, duhet të shihet menjëherë nga politika, administrata, kompani dhe organizata të tjera”- thanë ata. Gjermania ka urdhëruar mbylljen e shkollave, restoranteve, terreneve sportive, institucioneve sportive dhe shumicës së dyqaneve deri më 20 prill, duke nxitur ringritjen e një ekonomie që ishte në prag të recesionit drejt një rënie të thellë.
Zëdhënësi i qeverisë gjermane Stefen Sibert, deklaroi të hënën se nuk mund të jepte ende një datë të saktë se kur do të hiqeshin kufizimet. Parshikimet e Institutit për Kërkime Ekonomike në Mynih, janë që nëse izolimi do të zgjasë tre muaj, PBB-ja do të ulet në masën 20 për qind.
Qeveria gjermane, po bëhet tashmë gati të nxjerrë një paketë të shpëtimit ekonomik me vlerë mbi 750 miliardë euro, që përfshin masa për të nxitur kreditimin e bizneseve, pasjen e aksioneve në kompani dhe mbështetjen e punëtorëve. Paketa, është ndër më të mëdhatë që është parashikuar ndonjëherë në botë.
Raporti i Institutit për Kërkime Ekonomike, sugjeron që vendi duhet të krijojë tani një grup kombëtar ekspertësh dhe përfaqësuesish publik, që të bëjnë rekomandime për lehtësimin e kufizimeve në punë dhe jetën publike, si dhe të përcaktojnë se kur industritë duhet të rifillojnë prodhimin.
Industri të tilla si telekomunikacioni dhe prodhimi i automjeteve, që shtojnë më shumë vlera në ekonomi duhet të shihen me përparësi, thuhet në raport. Çerdhet dhe shkollat mund të hapen relativisht shpejt, sepse të rinjtë kanë shfaqur rrallë simptoma të rënda të sëmundjes, dhe prindërit nuk mund të punojnë nëse institucionet e kujdesit për fëmijë dhe shkollat qëndrojnë të mbyllura.
Edhe kompanitë që prodhojnë produkte apo shërbime të kujdesit shëndetësor, duhet të rihapen shpejt, ndërsa hotelet dhe restorantet duhet ta bëjnë këtë në një mënyrë shumë të kujdesshme dhe të kontrolluar. Diskot dhe klubet, duhet të vazhdojnë të mbeten të mbyllura tani për tani, thotë raporti.
Ekspertët shprehen se ekziston mundësia, që standarde të ndryshme të mund të vendosen në rajone të ndryshme. Kjo rihapje, duhet të kontrollohet kryesisht nga institucionet dhe vetë kompanitë, thuhet në raport. Vendet që po përpiqen të rihapin ekonomitë, duke dashur të parandalojnë përhapjen e një vale të dytë infeksionesh nga koronavirusi, mund të hedhin sytë nga Kina për të parë çfarë funksionon, dhe çfarë jo.
Vendi po vuan tkurrjen e parë ekonomike,që nuk kishte ndodhur prej dekadash, pasi qeveria e Pekinit vendosi masa drastike për të parandaluar përhapjen e koronavirusit. Kina ka filluar një plan agresiv për të shpëtuar ekonominë e saj, duke aplikuar politika dhe fushata që synojnë t’i shtyjnë njerëzit të kthehen në punë, të inkurajojnë besimin e biznesit dhe të mbrojnë sa më shumë kompani nga falimentimi i mundshëm.
Pekini po shpenzon miliarda dollarë për furnizime mjekësore dhe trajtime spitalore, duke dhënë fonde të shumta në projekte infrastrukturore, për të hapur vende pune. Ai po heq bllokimin e rrugëve, duke lejuar njerëzit që të udhëtojnë lirshëm në zonat ku duket se virusi ka kaluar tashmë.
Por është shumë shpejt që gjithçka t’i kthehet normalitetit. Po ngrihen pikëpyetje të reja, nëse mund t‘u besohen të dhënave mbi pandeminë të raportuara nga Pekini, ndërkohë që janë publikuar pamje të grumbullimeve masive të njerëzve që kanë frekuentur vende turistike gjatë fundjavës që kaloi.
Disa biznese kanë nxituar të rinisin menjëherë punën, duke penguar kështu përpjekjet për rimëkëmbje. Një prodhues i madh i titanit, rihapi fabrikat e tij në shkurt, duke u detyruar ta ndalte sërish punën pasi punëtorët e fabrikës ishin infektuar me koronavirus.
Dr.Entoni Fauçi, eksperti kryesor i sëmundjeve infektive në Shtetet e Bashkuara deklaroi
së fundmi se ndërsa shëndeti publik është përparësia e tij kryesore, mbajtja e shoqërisë dhe ekonomisë në izolim total për një kohë të gjatë, do të sillte pasoja negative dhe të padëshiruara.
Ish-kryeministri britanik Toni Bler, tha për radio “BBC” të hënën se ishte i tmerruar për dëmin ekonomik që po i shkaktonte izolimi ekonomisë britanike, e vlerësuar nga Qendra për Kërkime Ekonomike dhe Biznes në 2.4 miliardë paund (2.9 miliardë dollarë) në ditë.
“Nëse kjo krizë do të vazhdojë për një periudhë të gjatë kohore … kjo do të ndikojë edhe në efektivitetin e sistemit shëndetësor”- tha Bler. Po si arrihet ekuilibri i duhur? Fauçi thotë se kjo, është një pyetje që po shqyrtohet nga të gjitha vendet e botës, përsa kohë koronavirusi vazhdon të përhapet.
‘Njerëzit janë të ndërvarur nga zinxhirët e furnizimit ushqimor. Ata mund të vdesin nga uria. Njerëzit kanë sëmundje. Nëse ju e ndërprisni shumë këtë zinzhir, deri në atë pikë sa mos të ekzistojë më, përçarja e shoqërisë mund të jetë vërtet katastrofike” – u shpreh doktor Fauçi për “The Neë York Times”. “Ne duhet të sigurohemi që po ruajmë balancën”- tha ai./S.T/Fjala.al
