Grupi i leximit në “The Guardian” tregon vlerat e jashtëzakonshme të romancierit, ku leximi i Dickens-it gjatë javës që shkoi pati ndikim pozitiv
Zgjedhja e këtij muaji në grupin e përbashkët të leximit në “The Guardian” tregon vlerat e jashtëzakonshme të romancierit me sfond karakteristik të dashur – një mrekulli për ditë si këto.
Mund të duket si një vëzhgim banal për të thënë që Miku ynë i përbashkët është shumë argëtues. Ndoshta për rrjedhën normale të gjërave, por në këto kohë mund të përjetohet si një lloj mrekullie. Leximi i Dickens-it gjatë javës që shkoi pati ndikim pozitiv. Merreni këtë përshkrim si atë të një njeriu engjëll, të quajtur Wilfer: “Kaq djaloshar ishte ai në kthesat dhe dimensionet e tij, ku mësuesi i tij i vjetër që e takoi në Cheapside, mund të mos ishte qenë në gjendje t’i rezistonte tundimit për ta mundur atë menjëherë.”
Ose ky shkëmbim i bukur i pakëndshëm:
“Si e morët këmbën tuaj prej druri?”
- Wegg u përgjigj, (me zell për këtë hetim personal), “Në një aksident”.
“A të pëlqen?”
“E pra! Nuk kam pse ta mbaj të ngrohtë,” u përgjigj zoti Wegg, me një lloj dëshpërimi të shkaktuar nga pyetja e veçantë.
Ose përshkrimi i Dickens për periferitë e reja në zhvillim në Londrën jug-perëndimore:
Ata ishin në një lagje e cila dukej si një lagje lodrash, e vendosur në blloqe jashtë një kutie nga një fëmijë veçanërisht jokoherent me mendje, dhe ngritur gjithsesi; këtu, njëra anë e një rruge të re; atje, një shtëpi e madhe publike, e vetmuar përballë askund; këtu, një rrugë tjetër e papërfunduar tashmë në gërmadha; atje, një kishë; këtu, një depo e re e jashtëzakonshme; atje, një vilë vendase e vjetër dhe e shkatërruar; pastaj, një përzierje e gropës së zezë, kornizë me kastravecë të shndritshëm, fusha e mbjellë, kopsht-kuzhinë e kultivuar në mënyrë të pasur, rrugicë me tulla, kanal i mbuluar me hark dhe çrregullim i ngrirjes dhe mjegullës. Sikur fëmija t’i kishte dhënë tryezës një shkelm, dhe të kishte shkuar për të fjetur.
Dickens kërkon të citohet në gjatësi. Pavarësisht se marrja e këtyre linjave jashtë kontekstit zvogëlon disa nga ndikimet e tyre. Mënyra më e mirë për t’i shijuar ato është gjatë zhytjes së plotë, së bashku me të gjitha fjalitë e tjera të lavdishme dhe me përfitimin e plotë të sensit të hollësishëm të Dickens-it për ritmin komik.
Krahas momenteve qesharake, ka një numër të barabartë horrori gotik, indinjatë morale, absurditeti njerëzor dhe tensioni dramatik. Ekziston një skenë në fund të pjesës së dytë (që nuk do ta prishë) që është rrahje urgjente zemre, në të cilën Dickens arrin të gjenerojë një tension të jashtëzakonshëm nga pyetja nëse dikush do të mbyllë apo jo një libër që ai ka qenë duke lexuar. Arsyeja e vetme për të cilën kam turp t’ju them se, kam ‘grisur’ me kënaqësi ajrin kur mora përgjigjen se është vetëm një klishe.
Shoku ynë i përbashkët është për argëtimin e mrekullueshëm, i cili është mjaft i mirë për mua dhe, siç është jo shumë i mirë për njerëz të tjerë. John Mullan dha një citim shumë të mirë në përmbledhjen e tij të shkëlqyer të librit të ri AN Wilson, ‘Misteri i Charles Dickens-it’, në të cilin ai ndan verdiktin e Philip Larkin për ritë e mëdha: “Thuaj atë që të pëlqen nga Dickens si një argëtues, ai nuk mund të konsiderohet një shkrimtar i vërtetë në të gjitha; jo një romancier i vërtetë”.
Mullan vëren se Larkin vazhdon të thotë: “Sidoqoftë, mua më pëlqeu shumë GE dhe mund të provoj një tjetër së shpejti”.
Të tjerët kanë marrë gjithashtu një pamje në dukje kontradiktore. Një nga shembujt e mi të preferuar është Ford Madox Ford, i cili shkroi i trishtuar librin e lënë pas dore, Marshi i Letërsisë, që Miku ynë i përbashkët ishte “një shfaqje shumë e çuditshme”. (Nëse kjo është kritikë, kur kalon periudha të zgjatura kohore në roman, kjo është pjesë e gëzimit.) “Për sa i takon formës”, shkroi Ford, Dickens është “jashtëzakonisht i keq” – por më pas ai nis ta lavdërojë Dickens-in si një argëtues:
Ashtu si Homeri, ai na dha një botë, dhe shkrimet e tij ishin epike, sepse ilustrimet e tij për jetën vinin nga objektet më të zakonshme popullore. Dhe është e pamundur të mos shohësh që Anglo-Saksoondomi ishte një botë më e mirë dyfishe, sepse ai kishte kaluar nëpër të. Ju nuk mund të jeni në shoqërinë e Dickens-it … pa u bërë më dashamirës, pa zhvilluar një lloj imagjinate simpatike për njerëzit e tjerë në këtë botë tragjike.
Ford përfundon vlerësimin e tij me shkëlqim, duke mbajtur lart paragrafët e famshëm të Pritshmërive të mëdha si puna e një “stilisti mjeshtër”. Pastaj Ford thjesht kopjon ata paragrafë që lexuesit e tij admirojnë, duke ia lënë vendin faqes që e lë pa fjalë në admirim. Ky është një kurth që unë do ta përdor këtu, për të përfunduar javën tonë të parë me Miku ynë i përbashkët. Thjesht konsideroni këtë hapje mjeshtërore të pjesës së tretë të romanit:
Ishte një ditë me mjegull në Londër, dhe mjegulla ishte e rëndë dhe e errët. Animate London, me sy inteligjentë dhe mushkëri të irrituara, ishte ndezur, rraskapitur, mbytur; Londra e pajetë ishte një spektakël tymrash, të ndara me qëllim midis të qenët i dukshëm dhe i padukshëm, dhe kështu duke qenë plotësisht askush. Dritat e gazeve ndizeshin nëpër dyqane me një ajër të mprehtë dhe të padurueshëm, pasi e dinin veten si krijesa të natës, që nuk kishin asnjë punë jashtë vendit nën diell; ndërsa vetë dielli kur ishte për disa momente të errëta, përmes errësirave rrethuese të mjegullës, tregoi sikur të kishte dalë jashtë dhe po shembeshin rrafsh dhe ftohtë.
Edhe në vendin përreth ishte një ditë me mjegull, por atje mjegulla ishte gri, ndërsa në Londër ishte, në afërsi të vijës kufitare, e verdhë e errët, dhe brenda saj pak kafe, dhe më pas kafe e errët, dhe më pas kafe më e thellë, deri në zemër të qytetit – që e quajnë Shën Mëri Axe – ishte e zezë, e ndryshkur. Nga çdo pikë e kreshtës së lartë të zonës në veri, mund të ishte parë se ndërtesat më të larta bënin një luftë të rastit për të marrë kokat e tyre mbi detin e mjegullt, dhe veçanërisht kupola e madhe e Shën Palit dukej se vdiste vështirë; por kjo nuk ishte e perceptueshme në rrugët në këmbët e tyre, ku i gjithë metropoli ishte një grumbull avulli të ngarkuar me tinguj të rrëmbyeshëm të rrotave, parashikuar si një rrufe gjigante.
Jeta dhe vdekja
Charles Dickens lindi më 7 shkurt 1812 në Landport, një rrethinë të Portsmouth, i dyti prej gjithsej 8 fëmijëve të John dhe Elizabeth Dickens. Babai i tij ishte një punonjës në zyrën e pagesave detare. Fëmijërinë e kaloi në Catham-Kent. Ishte romancieri më popullor në gjuhën angleze i të ashtuquajturës epoka viktoriane. Ka krijuar disa nga personazhet më domethënëse e portretizuese të letërsisë, me temë sociale drejtimin e reformës në të gjithë punën e tij. Popullariteti i romaneve të tij dhe i tregimeve të shkurtra është i tillë që librat e tij janë bërë dhe filma në kinema. Më 8 qershor 1870 Dikens pësoi një goditje. Ai nuk u rikthye në vetëdije, dhe të nesërmen, vdiq në Gads Hill Place.
Veprat kryesore
Realizmi në Angli fillon me Çarls Dikensin dhe romanin social që lëvroi ai. Karakteristikë e veçantë e këtij autori është se gati të gjitha veprat e tij kanë tituj, emra fëmijësh, dhe personazhe kryesisht fëmijë. Kjo për arsye se ai pati një fëmijëri jo të mirë. Në moshën 12-vjeçare detyrohet të lërë shkollën për shkak të varfërisë e, madje detyrohet të hyjë në fabrikë për të nxjerrë kafshatën. Fëmijëria e tij dhe përvojat që do të pasojnë, janë faktorët kyç të një letërsie të suksesshme të Dikensit, por edhe për të tjerë autorë. Te Dikensi gjejmë këto vepra: “Oliver Tuist”, “David Koperfild”, “Dombi e biri”, “Vogëlushja Dorrit”, “Vogëlushja Nell”, “Nikolla Nikëllbi”.
Burimi: The Guardian Përgatiti për botim: L.Veizi
la.mi/Fjala.al
