Në ditën e vdekjes së poetit kombëtar, i cili u nda nga jeta 120 vite më parë në Stamboll
Në mes tuaj kam qëndruar
e jam duke përvëluar,
që t’u ap pakëzë dritë,
natënë t’ua bënj ditë.
Sot me emrin e tij ka një dekoratë ku është stampuar në reliev edhe fytyra e tij.
Muzeu Historik Kombëtar në bashkëpunim me shtëpinë botuese “Argeta LMG” në kuadër të 120-vjetorit të vdekjes së Naim Frashërit kishin përgatitur ekspozitën me temë: “Ti Shqipëri më jep nder”. Ekspozita u çel në Hollin Kryesor të Muzeut Historik Kombëtar.
Tryeza shkencore
Gjithashtu, Muzeu Historik Kombëtar në bashkëpunim me Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit organizuan një tryezë të rrumbullakët me temë: “120 vjet nga vdekja e Naimit”. Tryeza e rrumbullakët shkencore u fokusua në rolin dhe veprimtarinë e Naim Frashërit, ligjëruesit në tryezën shkencore ishin:
Drejtori i Muzeut Historik Kombëtar, Dr. Dorian Koçi, referoi mbi temën: “Naim Frashëri dhe çështja pellazgjike” duke u shprehur: “Naim Frashëri cilësohet si poeti kombëtar i shqiptarëve, për kontributin e paçmuar pasi vepra e tij jo vetëm që u shtri në disa gjini letrare, por ushqeu fidanishtet e para të shqiptarizmës. Një aspekt pak i njohur, është pasqyrimi në letërsinë e poezinë e tij të mitit pellazgjik dhe prejardhjes së shqiptarëve prej tyre. Naim Frashëri përfaqëson një nga figurat më të mëdha të kombit, pasi vlera e tij për kulturën shqiptare është e patjetërsueshme dhe madhështore”.
Prof. Dr. Persida Asllani referoi mbi temën “Mendime rreth librit të Profesor Sabri Hamitit”, duke u shprehur se: “Kjo është një vepër që del pikërisht në përkujtim të vdekjes së Naim Frashërit. Ky libër bashkon histori të leximeve, histori personale të studimit, të dedikimit të vazhdueshëm në veprën e Naimit. Një studim mbi poetikën mbi tekstin dhe natyrisht edhe mbi leximin e të tjerëve mbi Naimin, atë pasuri që shumë studiues lanë për ne sot, të cilat shërbejn si thesare për leximin e Naimit”.
Prof. Dr. Sabri Hamiti në fjalën e tij përshëndetëse, u shpreh se: “Kam kënaqësinë të jem sot këtu, në mesin e njerëzve të cilin e duan e njohin dhe e adhurojnë Naimin. Kam dashur të analizoj veprën poetike të Naimit, i cili vuri bazat e letërsisë kombëtare dhe luajti rol të rëndësishëm në zgjimin e vetëdijes atdhetare. Naimi i këndoi mallit e dashurisë për atdhe, krenarisë kombëtare dhe të kaluarës së lavdishme të shqiptarëve”.
Andrea Llukani referoi mbi temën: Mendime rreth vjershës të Naim Frashërit “Përpara Krishtit”.
Jetëshkrimi i poetit
Naim Frashëri lindi në Frashër të Dangëllisë më 25 maj 1846. Mësimet e para i mori në vendlindje, ku nisi të mësonte persishten pranë teqesë bektashiane. Më 1865 familja e tij u shpërngul në Janinë, ku ndoqi gjimnazin “Zosimea”. Mbas kthimit në vendlindje, ai bëri provat e para të vjershërimit shqip nën ndikimin e bejtexhinjve, por edhe persisht, në përmbledhjen “Tehajylat” (Ëndërrime) që e botoi në vitit 1885.
Naim Frashëri mori pjesë në ngjarjet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, në mbledhjen e degëve të Jugut të Lidhjes Shqiptare në Frashër (1878). Ai iu kushtua punës për zgjimin kombëtar përmes lëvrimit të gjuhës shqipe e të letërsisë kombëtare dhe për ngritjen e shkollës shqipe e pajisjen e saj me tekste mësimore në gjuhën amtare. Më 1882 u vendos përfundimisht në Stamboll. Me përkushtimin dhe veprimtarinë e tij të dendur atdhetare e kulturore Naim Frashëri u bë figura qendrore e Rilindjes Kombëtare dhe u pagëzua për së gjalli si “Apostull i Shqiptarizmës”.
Për më pak se 20 vjet botoi një krijimtari të gjerë në gjuhën shqipe dhe në gjuhë të tjera, poema, përmbledhje lirikash, prozë artistike, si dhe vjersha e tekste për shkollat dhe përkthime. Veprat e tij më të shquara janë “Bagëti e Bujqësija” (1886), përmbledhja me lirika atdhetare e filozofike “Luletë e verësë” (1890), poema epike “Istori e Skënderbeut” (1898), lirikat në persisht “Ëndërrime” si dhe poemat në gjuhën greke “O alithis pothos ton Skyperaton” (Dëshira e vërtetë e shqiptarëve, 1886), etj..
Vepra e Naim Frashërit është botuar dhe vazhdon të botohet gjerësisht dhe është bërë objekt studimesh shkencore. Naim Frashëri vdiq në Stamboll më 20 Tetor 1900. Eshtrat e tij u sollën në atdhe më 1937 dhe prehen në Memorialin e Rilindësve në Tiranë.
Pesë varret e Naimit
Por Naim Frashëri është poeti kombatër i cili ka pasur pesë ceremoni varrimi. Për pesë varret e Naim Frashërit është shkruar dhe më parë, por studiuesi Valter Gjoni na jep një kronologji më të saktë.
Varrimi i parë, 20 tetor 1900
Naim Frashëri vdiq në Stamboll më 20 Tetor 1900 dhe u varros në varrezat “Merdiven Koj” të Stambollit.
Varrimi i dytë, 3 qershor 1937
Në kuadrin e vlerësimit dhe nderimit të figurave patriotike, në vitin 1937, me rastin e 25-vjetorit të Pavarësisë, me nismën e mbretit Zog u bë e mundur sjellja në Shqipëri e eshtrave të Naim Frashërit.
Varrimi i tretë, 9 prill 1940
Në 9 prill 1940, në vitin jubilar të 40-vjetorit të vdekjes nën kujdesin e Françesko Jakomonit (mëkëmbësi i Viktor Emanueli III për Shqipërinë) në Kryegjyshatën Botërore të Bektashinjëve, në Tiranë, u zhvillua vendosja e eshtrave në një varr të ri monumental, të ideuar dhe financuar nga Jakomoni.
Varrimi i katërt, 20 prill 1950
Varri monumental i poetit, në Kryegjyshatën Bektashiane, gjatë viteve të para të regjimit Komunist u çmontua. Atij iu hoqën simbolet dhe shkrimet e vendosura nga italianët, duke e kthyer në një varr pa identitet. Me rastin e 50-vjetorit të vdekjes së poetit, u bë në qendër të Tiranës varrimi i katërt i poetit, aty ku sot është “Piramida”.
Varrimi i pestë, 10 qershor 1978
Në qershor të vitit 1978 u organizuan festime me rastin e 100-vjetorit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Me këtë rast u mundësua sjellja nga Turqia e eshtrave të Abdyl Frashërit, si një veprimtar i rëndësishëm i Lidhjes së Prizrenit. Qeveria komuniste, organizoi në sheshin “Skënderbej” një ceremoni të përbashkët varrimi për Abdyl dhe Naim Frashërin.
Përgatiti L.Veizi
