Më 14 qershor të vitit 1966, Vatikani shpall shfuqizimin e Index Librorum Prohibitorum (“indeksi i librave të ndaluar”), i cili u krijua fillimisht ne 1557. Index Librorum Prohibitorum ishte një listë e botimeve që konsideroheshin heretike ose në kundershtim me moralin nga Kongregacioni i Shenjte i Indeksit, dhe Katolikeve u ishte ndaluar lexonin ato pa leje.
Ka pasur përpjekje për të ndaluar librat heretikë përpara shekullit të XVI, veçanërisht në Decretum Glasianum të shekullit IX; Indeksi i Librave të Ndaluar i vitit 1560 ndaloi mijëra tituj librash dhe botime në listën e zezë, duke përfshirë veprat e elitave intelektuale të Evropës. Botimi i 20-të dhe i fundit i indeksit u shfaq në vitin 1948, dhe Indeksi u shfuqizua zyrtarisht më 14 qershor 1966 nga Papa Pali VI.
Indeksi dënonte njësoj tekstet fetare dhe laike, duke i vlerësuar veprat sipas shkallës në të cilën ato shiheshin të neveritshme për kishën. Qëllimi i listës ishte të mbronte anëtarët e kishës nga leximi i librave teologjikisht, kulturalisht ose politikisht shkatërrues. Libra të tillë përfshinin vepra të astronomëve, si p.sh. Epitome Astronomiae Copernicanae e gjermanit Johannes Kepler (botuar në tre vëllime nga 1618 deri në 1621), i cili ishte në Indeks nga 1621 deri në 1835, vepra nga filozofë, si prussian’ Immanueliquet’ Immanuel. Arsyeja (1781) dhe botimet dhe përkthimet e Biblës që nuk ishin miratuar. Botimet e Indeksit përmbanin gjithashtu rregullat e Kishës në lidhje me leximin, shitjen dhe censurën parandaluese të librave. Ligji kanunor i Kishës Latine rekomandon ende që veprat duhet t’i nënshtrohen gjykimit të njerëzve të zakonshëm vendas nëse kanë të bëjnë me Shkrimin e shenjtë, teologjinë, ligjin kanunor ose historinë e kishës, fenë ose moralin. Ordineri vendas konsultohet me dikë që e konsideron kompetent për të dhënë një gjykim dhe, nëse ai person jep nihil obstat (“asgjë nuk e ndalon”), ordineri vendas i jep imprimatur (“le të shtypet”). Anëtarët e instituteve fetare kërkojnë imprimi potest (“mund të shtypet”) e eprorit të tyre kryesor për të botuar libra mbi çështjet e fesë ose moralit. Disa nga teoritë shkencore të përfshira në punimet në botimet e hershme të Indeksit janë mësuar prej kohësh në universitetet katolike. Për shembull, ndalimi i përgjithshëm i librave që mbrojnë heliocentrizmin u hoq nga Indeksi në 1758, por dy matematikanë françeskanë kishin botuar një botim të Principia Mathematica të Isaac Newton (1687) në 1742, me komente dhe një parathënie që thoshte se vepra mund të supozonte dhe nuk shpjegohet pa të. Një vepër e priftit dhe filozofit katolik italian Antonio Rosmini-Serbati ishte në Indeks, por ai u lumturua në vitin 2007. Disa kanë argumentuar se zhvillimet që nga heqja e Indeksit nënkuptojnë “humbjen e rëndësisë së Indeksit në shekullin 21.”
Index Librorum Prohibitorum i J. Martínez de Bujanda, 1600–1966 liston autorët dhe shkrimet në botimet e njëpasnjëshme të Indeksit, ndërsa Miguel Carvalho Abrantes Pse Inkuizicioni ndaloi disa libra?: Një studim rasti për të kuptuar pse nga Portugalia tries disa libra ishin të ndaluar bazuar në një botim portugez të Index Librorum Prohibitorum nga 1581.
Detyrim moral i vazhdueshëm
Më 14 qershor 1966, Kongregacioni për Doktrinën e Besimit iu përgjigj pyetjeve që kishte marrë në lidhje me detyrimin e vazhdueshëm moral në lidhje me librat që ishin renditur në Indeks. Përgjigja foli për librat si shembuj librash të rrezikshëm për besimin dhe moralin, të cilët të gjithë, jo vetëm ata që dikur përfshiheshin në Indeks, duhet të shmangen pavarësisht nga mungesa e ndonjë ligji të shkruar kundër tyre. Indeksi, tha ai, ruan forcën e tij morale “për aq sa” (quatenus) i mëson ndërgjegjes së të krishterëve të kenë kujdes, siç kërkohet nga vetë ligji natyror, nga shkrimet që mund të rrezikojnë besimin dhe moralin, por ai (Indeksi i të Ndaluarve Librat) nuk ka më fuqinë e ligjit kishtar me censurat e lidhura. Kështu kongregacioni vendosi në ndërgjegjen e individit të krishterë përgjegjësinë për të shmangur të gjitha shkrimet e rrezikshme për besimin dhe moralin, duke hequr në të njëjtën kohë ligjin kishtar ekzistues më parë dhe censurat përkatëse, pa deklaruar kështu se librat që kishin dikur të renditur në botimet e ndryshme të Indeksit të Librave të Ndaluar ishte bërë pa gabime dhe rrezik.
Në një letër të 31 janarit 1985 drejtuar kardinalit Giuseppe Siri, në lidhje me librin Poema e njeriut-Perëndi, kardinali Joseph Ratzinger (atëherë Prefekt i Kongregacionit, i cili më vonë u bë Papa Benedikti XVI), iu referua njoftimit të Kongregacionit të vitit 1966 si vijon: “Pas shpërbërjes së Indeksit, kur disa njerëz menduan se shtypja dhe shpërndarja e veprës ishte e lejuar, njerëzve iu kujtua përsëri në L’Osservatore Romano (15 qershor 1966) se, siç u botua në Acta Apostolicae Sedis (1966). ), Indeksi ruan forcën e tij morale pavarësisht shpërbërjes së tij. Një vendim kundër shpërndarjes dhe rekomandimit të një vepre, që nuk është dënuar lehtë, mund të anulohet, por vetëm pas ndryshimeve të thella që neutralizojnë dëmin që një botim i tillë mund të sjellë midis besimtarë të zakonshëm.”
