Harresa në jetën tonë të përditshme mund të duket e bezdisshme apo edhe pak e frikshme ndërsa rritemi. Megjithatë, kjo është një pjesë krejtësisht normale e kujtesës pasi na lejon të ecim përpara ose të krijojmë vend për informacione të reja. Në fakt, sipas ekspertëve, kujtimet tona nuk janë aq të besueshme sa mendojmë. Por çfarë niveli harrese konsiderohet normale?
Dr. Alexander Easton, profesor i Psikologjisë në Universitetin Durham, në artikullin e tij në The Conversation paraqet provat që vërtetojnë kur kujtesa funksionon si orë dhe kur rënia e saj duhet të jetë shqetësuese.
Siç shpjegon ai fillimisht, kur ne kujtojmë diçka, truri ynë duhet ta mësojë atë (kodimin), ta mbajë të sigurt (ruajtjen) dhe ta marrë kur të jetë e nevojshme (rikthim). Harresa mund të ndodhë në çdo moment të këtij procesi. Kur informacioni shqisor hyn për herë të parë në tru, ne nuk mund t’i përpunojmë të gjitha. Në vend të kësaj, ne përdorim vëmendjen tonë për të filtruar informacionin në mënyrë që të mund të identifikojmë dhe përpunojmë atë që është e rëndësishme. Ky proces do të thotë që kur kodojmë përvojat tona, ne kryesisht kodojmë gjërat që i kushtojmë vëmendje. Për shembull, kjo është arsyeja pse ne nuk e mbajmë mend emrin e dikujt që na është prezantuar në një ngjarje shoqërore – sepse mund t’i kushtojmë vëmendje diçkaje tjetër dhe të mos e kodojmë kurrë emrin e tij. Ky është një dështim i kujtesës, por është krejtësisht normal dhe shumë i zakonshëm.
Praktika është gjithashtu e rëndësishme për kujtesën. Kujtimet që zgjasin më shumë janë ato që i kemi riprodhuar shumë herë. Nevoja për praktikë, megjithatë, mund të jetë një shkak tjetër i harresës së përditshme. Në supermarket, për shembull, ne mund të kodojmë se ku të parkojmë makinën, por kur hyjmë në dyqan jemi të zënë duke përsëritur gjëra të tjera që duhet të kujtojmë. Si rezultat, ne mund të harrojmë vendndodhjen e makinës.
Megjithatë, kjo nxjerr në pah edhe një karakteristikë tjetër të harresës: ne mund të harrojmë informacione specifike, por të mbajmë mend thelbin. Kur largohemi nga dyqani dhe kuptojmë se nuk mund të kujtojmë se ku e kemi parkuar makinën, ndoshta mund të kujtojmë nëse ishte në të majtë apo të djathtë të derës së dyqanit, në buzë të parkingut ose në drejtim të qendrës. Pra, në vend që të na duhet të ecim në të gjithë parkingun për ta gjetur atë, ne mund të kërkojmë në një zonë relativisht të përcaktuar.
Roli i kohës në kujtesë
Ndërsa njerëzit plaken, kujtesa dobësohet, por ky nuk është gjithmonë problem. Sipas profesorit, pas një moshe kemi përjetuar shumë, ndërsa përkatësisht këto përvoja kanë shumë elementë të përbashkët, duke e bërë edhe më të vështirë ndarjen e këtyre ngjarjeve në kujtesën tonë. Kjo mbivendosje midis kujtimeve parandalon marrjen e informacionit, duke e bërë atë gjithnjë e më të vështirë me kalimin e kohës për shkak të mbingarkesës.
Për më tepër, harrimi i emrave ose datave nuk ndikon domosdoshmërisht në vendimmarrje. Njerëzit e moshuar mund të kenë njohuri të thella dhe intuitë të mirë, të cilat mund të ndihmojnë për të luftuar boshllëqet e tilla të kujtesës. Sigurisht, ka edhe shenja të një problemi më të madh, si p.sh. përsëritja e të njëjtave pyetje ose kur dikush harron se si të përdorë një pirun dhe thikë. Po kështu, harrimi i rrugës tuaj nëpër zona shumë të njohura është një shenjë se keni probleme me përdorimin e shenjave mjedisore për t’ju kujtuar se si të lëvizni./ S,M
