Një hulumtim i ri po sfidon pikëpamjet e vjetra rreth anatomisë së dinozaurëve duke zbuluar provat e para të faqeve të fryra tek këto krijesa të lashta. Ky zbulim i habitshëm ofron njohuri të reja se si dinozaurët mund ta kenë përtypur ushqimin e tyre, duke sugjeruar se mekanika e nofullave të tyre mund të ketë qenë më komplekse dhe e ngjashme me ato të gjitarëve nga sa mendohej më parë.
Tradicionalisht, dinozaurët janë përshkruar me fytyra të holla, reptiliane, të cilave u mungonin faqet mishtore të zakonshme te gjitarët. Ky besim bazohej në ndarjen filogjenetike, e cila krahason kafshët e zhdukura me të afërmit e tyre më të afërt të gjallë – në këtë rast, reptilët, të cilët në përgjithësi nuk kanë faqe muskulore që lidhin nofullat e tyre me kafkën. Megjithatë, disa kafka dinozaurësh , përfshirë ato të Psittacosaurus, tregojnë tipare kockore që aludojnë në lidhje të mundshme muskulore.
Studimi i kohëve të fundit, i botuar në Journal of Anatomy, hodhi një vështrim të detajuar mbi morfologjinë e kafkës së dinozaurëve, duke kërkuar për shenja kockore që tregojnë se ku mund të jenë ankoruar indet e buta. Duke përdorur një metodë të re të quajtur THLEEP (Tre-dimensional HistoLogical Entry-angle Prediction), studiuesit analizuan se si këto inde të buta që mungojnë mund të jenë orientuar rreth kafkës.
Duke ekzaminuar histologjikisht dhjetë ekzemplarë dinozauriformë, ekipi gjeti prova të qëndrueshme të indeve lidhëse që lidhin zigomën (mollëzën) dhe nofullën e poshtme. Ata e quajtën këtë ind të butë të identifikuar rishtazi ” ekzoparia “. Ekzoparia duket se ka qenë një strukturë e fortë lidhëse që ndihmoi në stabilizimin e nofullës së poshtme në lidhje me kafkën gjatë lëvizjes së nofullës, gjë që do të kishte qenë veçanërisht e dobishme për dinozaurët që e përpunonin ushqimin e tyre duke përtypur.
Autorët deklarojnë: “Ne hipotetizojmë një strukturë të fortë të indit lidhës që lidh zigomën dhe nofullën e poshtme te dinozaurët, të quajtur ‘ekzoparia’. Madhësia dhe afërsia e kësaj strukture me nyjen kraniomandibulare do të ishin të dobishme në stabilizimin e nofullës së poshtme në lidhje me kafkën gjatë lëvizjes së nofullës, veçanërisht te dinozaurët që mendohet se përpunojnë përtypjen e tyre.”
Ky zbulim sfidon pikëpamjen konvencionale të anatomisë së nofullës së dinozaurëve dhe sjelljes së të ushqyerit. Nëse dinozaurët zotëronin inde të buta të ngjashme me faqet e gjitarëve, kjo sugjeron që mekanizmat e tyre të përtypjes ishin më të përparuara nga sa supozohej më parë. Prania e ekzoparieve mund të nënkuptojë që dinozaurët kishin aftësinë të përtypnin me më shumë kontroll dhe efikasitet, duke krijuar potencialisht tinguj përtypës që mund të ngjajnë me përtypjen e gjitarëve.
Edhe pse nuk janë gjetur ndonjëherë faqe të fosilizuara, provat e reja riformësojnë mënyrën se si shkencëtarët interpretojnë kafkat e dinozaurëve dhe strategjitë e tyre të ushqyerjes. Ky zbulim hap mundësi emocionuese për të kuptuar evolucionin e sjelljes dhe anatomisë së dinozaurëve./E.Ç
