15 qershor 1985
Një nga veprat më të vyera të pikturës botërore, “Danae” e Rembrandtit, u sulmua brutalisht më 15 qershor 1985, brenda sallave të Muzeut Ermitazh, në Shën Petërsburg – atëherë Leningrad. Ajo që ndodhi atë ditë tronditi jo vetëm opinionin publik, por edhe mbarë botën e artit, që pa me sy të llahtarisur se si, brenda pak çastesh, pikturës shekullore iu shkaktua dëm i pariparueshëm.
“Danae”, e pikturuar nga Rembrandt Harmenszoon van Rijn rreth viteve 1636–1647, përshkruan princeshën mitologjike greke Danae, e cila, sipas legjendës, u vizitua nga Zeusi i shndërruar në shi ari. Piktura, që dallohet për përdorimin mjeshtëror të dritës, ngjyrës dhe qëndrimin sensual të figurës, ishte ndër kryeveprat më të dashura të Muzeut Ermitazh.
Sulmuesi, i identifikuar si Bronius Maigys, 48-vjeç, një lituanez me çrregullime mendore, u afrua pikturës, hodhi acid sulfurik mbi të dhe, pa u mjaftuar me kaq, e qëlloi dy herë me thikë. Acidi shkatërroi rreth 30% të sipërfaqes, veçanërisht fytyrën dhe bustin e Danae-s, ndërsa tehet e thikës dëmtuan edhe kanavacën. Muzeu u trondit nga aksioni i Maigys, që u arrestua nga autoritetet dhe më vonë u deklarua i paaftë mendërisht.
Lajmi u përhap me shpejtësi, duke alarmuar studiues, historianë, dashamirës të artit dhe mbarë opinionin ndërkombëtar. Ndërsa piktura qëndronte e shkatërruar, pyetja që qarkulloi kudo ishte: a do të ishte e mundur që “Danae” të restaurohej?
Maigys merret nën arrest nga policia. Gjatë marrjes në pyetje, ai deklaron që veprimin e kreu si formë proteste politike dhe që qëllimi i tij ishte “të shkatërronte artin që i shërbente gënjeshtrës.” Hetimet që pasuan treguan që Maigys vuante nga çrregullime mendore. Pas vlerësimeve psikiatrike, Maigys u deklarua i paaftë mendërisht për të qëndruar para gjyqit. Ai u dërgua për mjekim të detyrueshëm psikiatrik, ku qëndroi për disa vjet.
Ekipet e restauratorëve të Ermitazhit u vunë menjëherë në punë. Me durim, mjeshtëri, dhe përdorimin e teknikave të përparuara, pikturës iu kthye pamja, edhe pse procesi i restaurimit zgjati rreth 12 vjet. Sot, “Danae” qëndron sërish e ekspozuar, pas xhamit mbrojtës, si dëshmi e qëndrueshmërisë që qëndron pas veprave të mëdha të artit.
Sulmi i 15 qershorit 1985 mbetet një nga aktet më tragjike të vandalizmit që ka pësuar trashëgimia kulturore. Por ai theksoi edhe rëndësinë e mbrojtjes, konservimit dhe respektit që shoqëria duhet të tregojë ndaj veprave që përbëjnë pasuri universale. “Danae” e Rembrandtit qëndron sot si emblemë e qëndresës, ripërtëritjes dhe të pavdekshmërisë që arti gëzon përballë dhunës, kohës dhe shkatërrimit.
“Danae” qëndron sërish e ekspozuar në Muzeun Ermitazh, e mbrojtur nga xhami i blinduar.
Përgatiti: L.Veizi
