23 qershor 1940
Rruga Veriperëndimore, një kapitull i rëndësishëm në eksplorimin detar kanadez dhe në historinë e Arktikut
Në verën e vitit 1940, një nga udhëtimet më të guximshme në historinë detare të shekullit XX u zhvillua në rrugët e akullta të Arktikut kanadez. Henry Asbjorn Larsen, kapiten norvegezo-kanadez dhe pjesëtar i Policisë së Kalorësisë Mbretërore Kanadeze (RCMP), nisi një udhëtim që do të hynte në histori: navigimin e parë të suksesshëm të Northwest Passage nga perëndimi në lindje, një rrugë që për shekuj me radhë kishte qenë një nga sfidat më të mëdha të eksploratorëve evropianë.
Çfarë është Northwest Passage?
Northwest Passage është një rrugë detare që lidh Oqeanin Paqësor me Oqeanin Atlantik përmes arkipelagut arktik kanadez. Për shekuj me radhë, eksploratorët evropianë e ëndërruan këtë kalim si një rrugë më të shkurtër drejt tregjeve të Azisë, por përpjekjet e tyre u penguan nga moti ekstrem, akulli i përhershëm dhe terreni i pasigurt i veriut të largët.
Rruga u kalua për herë të parë me sukses nga Roald Amundsen në vitet 1903–1906, por vetëm nga lindja në perëndim, me një anije të vogël dhe përmes një rruge të ngushtë, në kushte shumë të vështira.
Udhëtimi i Henry Larsen (1940–1942)
Më 23 qershor 1940, Henry Larsen dhe ekuipazhi i tij u nisën nga Vancouver, British Columbia, me anijen St. Roch, një varkë e përforcuar me dru që shërbente për patrullimet arktike të RCMP-së. Ata u drejtuan drejt veriut, përmes Ngushticës së Beringut, duke u përballur me akullnajat, izolimin ekstrem dhe kushte shumë të vështira klimatike.
Larsen nuk ishte në një ekspeditë thjesht shkencore ose eksploruese – misioni i tij kishte karakter strategjik dhe kombëtar. Me fillimin e Luftës së Dytë Botërore, Kanadaja kërkonte të afirmonte sovranitetin e saj mbi Arktikun, përballë interesave të rritura ndërkombëtare për rajonin dhe mundësisë së ndonjë agresioni nga fuqitë e boshtit.
Pas më shumë se dytë vjetësh udhëtim të vështirë, më 11 tetor 1942, anija St. Roch mbërriti në Halifax, Nova Scotia, duke kompletuar kalimin e parë nga perëndimi në lindje të Northwest Passage, dhe të dytin në përgjithësi pas atij të Amundsenit.
Rëndësia historike dhe gjeopolitike
Udhëtimi i Larsen ishte më shumë se një akt heroizmi detar. Ai shërbeu si:
-Dëshmi e aftësisë së Kanadasë për të patrulluar dhe kontrolluar territorin e saj verior, në një kohë kur kufijtë e saj arktikë nuk ishin të mbrojtur praktikisht.
-Kontribut për shkencën dhe hartëzimin e zonës, me shumë pika të reja të dokumentuara në mënyrë më të detajuar.
-Dëshmi e mundësisë së përdorimit të rrugës, edhe pse me vështirësi të mëdha.
-Kalimi i rrugës nga perëndimi në lindje ishte më i vështirë sesa drejtimi i kundërt, për shkak të prirjes së akujve dhe rrjedhave detare, çka e bën suksesin e Larsen edhe më të shquar.
Trashëgimia
Henry Larsen bëri një kalim të dytë të Northwest Passage, nga lindja në perëndim, në vitin 1944, në një kohë shumë më të shkurtër – vetëm 86 ditë – duke dëshmuar se përgatitja, teknologjia dhe përvoja mund të përballojnë edhe rreziqet ekstreme të Arktikut.
Sot, anija St. Roch është e ruajtur në Muzeun Detar të Vancouverit, si simbol i epokës heroike të eksplorimeve kanadeze dhe si dëshmi e vendosmërisë së një vendi për të mbrojtur dhe njohur tokën e vet.
Përgatiti: L.Veizi
