27 qershor 1974
Nga Leonard Veizi
Mbi pistën e lagësht të aeroportit Vnukovo, era e stepave solli një qetësi të ftohtë dhe të ngarkuar me pritje. Derën e avionit presidencial “Air Force One” e përshkoi një figurë e lodhur, por ende e qëndrueshme – Riçard Nikson, i veshur me pardesynë e tij gri dhe buzëqeshjen e mësuar diplomatike. Ishte fundqershori i vitit 1974.
Qielli mbi Moskë ishte i ulët dhe plumb i rëndë, si për të ndarë me tokën atë peshë të padukshme që rëndonte mbi krahët e njeriut që zbriste nga avioni presidencial. Era vinte nga lindja, e lagësht dhe e ftohtë për këtë stinë, ndërsa mbi pistën e aeroportit Vnukovo-2 flamujt amerikanë dhe sovjetikë valëviteshin ngurtësisht – më shumë për detyrim protokollar sesa për festim të sinqertë…
…Presidenti amerikan zbriste për herë të fundit në tokën sovjetike, jo më si njeriu i sigurt që kishte firmosur marrëveshjen historike SALT dy vite më parë, por si një lider në perëndim, i tronditur nga furtuna që kishte shpërthyer në Uashington. Ndërsa këmbët e tij preknin tokën ruse, çdo hap dukej i ngarkuar me pesha që nuk i përkisnin vetëm politikës së jashtme. Nga pas e ndiqnin jehonat e skandalit “Watergate”, zërat e gazetarëve, thirrjet për dorëheqje dhe zhgënjimi i një kombi. Përpara e priste Leonid Brezhnev – fytyra e një fuqie rivale, por tani edhe partner në përpjekjen për një paqe të ftohtë.
Sovjetikët e pritën rivalin amerikan me një ceremoni ushtarake të kryer nga anëtarët e Batalionit të 99-të të Komandës së Pavarur. Në pritje të tij nuk ishte vetë Brezhnevi – i cili ruante gjithmonë një dozë simbolike në daljet e tij publike – por Nikolai Podgorni, kreu formal i shtetit sovjetik, së bashku me një grup funksionarësh të lartë. Ata i dhanë dorën me korrektesë, i buzëqeshën me maturi dhe bënë vend për përshëndetjen e përbashkët nën tingujt e himneve kombëtare, ku orkestrës sovjetike i mungonte pak ndjeshmëri për meloditë e huaja. Gardistët e nderit qëndronin ngurosur, me fytyra të palëvizshme.
Nikson u prit gjithashtu nga një turmë brohoritëse përpara se të shkonte në Pallatin e Madh të Kremlinit për një darkë shtetërore atë mbrëmje.
Në orët që pasuan, kolona e zezë presidenciale kaloi qetë bulevardet e gjerë të Moskës drejt Kremlinit. Atje e priste Brezhnevi – me flokët e lyer dhe vetullat e famshme të shpeshta – për një bisedë që do të ishte më shumë për historinë sesa për të ardhmen. Ishte skena e një akte të fundit. Dhe Nikson, një aktor i madh në teatrin global, e dinte mirë se publiku tashmë ishte duke parë më shumë rënien sesa fjalën.
Vizita nuk ishte vetëm një takim shtetëror; ishte një scenë përmbyllëse në teatrin e diplomacisë së Niksonit – një përpjekje për të ruajtur atë që mund të quhej trashëgimi, para se historia ta tërhiqte përfundimisht perden.
Bisedimet
Vizita e Niksonit ishte pjesë e politikës së “détente” – një përpjekje për të ulur tensionet e Luftës së Ftohtë midis dy superfuqive bërthamore. Ishte hera e dytë që ai vizitonte Bashkimin Sovjetik gjatë presidencës së tij; e para kishte qenë në vitin 1972, kur u arritën marrëveshje të rëndësishme për kontrollin e armëve (SALT I).
Gjatë vizitës së vitit 1974, u diskutua për kontrollin e armëve strategjike, veçanërisht për përgatitjen e një marrëveshjeje SALT II. U nënshkruan disa marrëveshje dypalëshe, përfshirë bashkëpunimin në fushën e shkencës, hapësirës, tregtisë dhe teknologjisë. Të dy liderët folën gjithashtu për çështje të sigurisë globale, përfshirë Lindjen e Mesme dhe Azinë.
Ndikimi
Edhe pse rezultatet konkrete të vizitës ishin më të pakta sesa ato të vizitës së parë, kjo vizitë e fundit e Niksonit në Moskë tregoi vendosmërinë për vazhdimin e dialogut lindje-perëndim, në një periudhë shumë të ndërlikuar për politikën ndërkombëtare.
Ironikisht, gjatë takimeve të nivelit të lartë në Kremlin, Nikson ishte tashmë i vetëdijshëm se fundi i presidencës së tij po afrohej me shpejtësi.
Në retrospektivë, vizita e vitit 1974 u pa si akti i fundit i politikës së jashtme të Niksonit – një përpjekje për të ruajtur trashëgiminë e tij në fushën e diplomacisë, përkundër krizës politike që e përndiqte brenda SHBA-së.
