Në vitin 1912, katër shtetet ballkanike — Serbia, Bullgaria, Greqia dhe Mali i Zi — formuan Lidhjen Ballkanike me qëllim të përbashkët: t’i nxirrnin osmanët nga Ballkani. Lufta e Parë Ballkanike përfundoi me sukses për aleatët, duke rrëzuar kontrollin osman mbi shumicën e territoreve në Ballkan. Por, fitoret e përbashkëta sollën menjëherë mosmarrëveshje për ndarjen e territoreve, sidomos të Maqedonisë. Bullgaria ndjeu se kishte marrë më pak se ç’kishte pritur dhe se Serbia dhe Greqia kishin përvetësuar tokat që ajo pretendonte, bazuar në marrëveshjet para-luftës.
29 Qershor 1913 – Nis lufta mes aleatëve
Pa shpallje lufte, në natën e 29 qershorit, Bullgaria sulmoi në të njëjtën kohë pozicionet greke dhe serbe, duke kërkuar të fitonte me forcë territoret që i konsideronte të veta. Ky sulm i befasishëm e ktheu aleancën e mëparshme në armiqësi të hapur, duke nisur Luftën e Dytë Ballkanike – një konflikt i shkurtër, por jashtëzakonisht i ashpër.
Palët ndërluftuese
Bullgaria – fillimisht aleate me Serbinë dhe Greqinë në Luftën e Parë Ballkanike, tani kundër tyre.
Serbia dhe Greqia – u mbrojtën bashkërisht dhe ndërtuan aleancë të re kundër Bullgarisë.
Rumania – ndonëse nuk kishte marrë pjesë në Luftën e Parë Ballkanike, hyri në luftë kundër Bullgarisë për të kërkuar territor në Dobrozhë. Perandoria Osmane – e shfrytëzoi dobësimin e Bullgarisë dhe riu fut në luftë për të rimarrë territoret e humbura, sidomos Edirnenë (Adrianopoja).
Rrjedha e luftës
Bullgaria, ndonëse me një ushtri të disiplinuar dhe me përvojë, ishte e izoluar diplomatikisht dhe e rrethuar ushtarakisht. Sulmet e saj ndaj Serbisë dhe Greqisë u përballën me kundërsulme të përbashkëta, duke u kthyer shpejt në humbje territoriale. Ndërkohë, hyrja e Rumanisë nga veriu dhe sulmi osman nga lindja e detyruan Bullgarinë të ndalë luftimet dhe të kërkojë paqe. Brenda vetëm një muaji, ajo pësoi disfatë të thellë.
Marrëveshja e paqes – Traktati i Bukureshtit (1913)
Pas presionit ndërkombëtar dhe humbjeve në terren, më 10 gusht 1913, u nënshkrua Traktati i Bukureshtit, i cili:
I jepte Greqisë dhe Serbisë pjesën më të madhe të Maqedonisë;
Rumanisë i jepej pjesa jugore e Dobrozhës;
Bullgaria humbte territore të mëdha, megjithëse mbante një pjesë të Trakisë dhe dalje në det.
Pasojat e Luftës së Dytë Ballkanike
Bullgaria humbi prestigjin rajonal, pavarësisht se ishte më e zhvilluara ushtarakisht.
Serbia u fuqizua ndjeshëm, duke zgjeruar ndjeshëm territorin dhe duke fituar vetëbesim për ambicie më të mëdha. Greqia konsolidoi kontrollin mbi Selanikun dhe Maqedoninë jugore, duke ndërtuar bazën për zgjerim kombëtar. Perandoria Osmane rifitoi Adrianopojën, e humbur më parë, duke shënuar rikthimin e saj të fundit në Ballkan. Tensionet midis Bullgarisë dhe Serbisë u thelluan dhe u bënë paradhoma e Luftës së Parë Botërore, pasi Bullgaria do t’i bashkohej fuqive qendrore kundër Serbisë në 1915.
Shqipëria në këtë kontekst
Ndërkohë, Shqipëria, e cila kishte shpallur pavarësinë në nëntor 1912, ndodhej në një situatë dramatike:
Shumë nga territoret e saj etnike u copëtuan nga shtetet ballkanike fituese;
Konferenca e Ambasadorëve (Londra, 1913) përcaktoi kufij të cunguar, pa përfaqësim real shqiptar në tryezë;
Luftërat Ballkanike e lanë Shqipërinë të varfëruar, të izoluar dhe në mëshirë të fuqive të mëdha.
Vlerësimi historik
Lufta e Dytë Ballkanike është një shembull klasik se si aleancat të përkohshme përplasen në momentin e ndarjes së përfitimeve. Në vetëm 30 ditë, historia e rajonit ndryshoi rrënjësisht dhe u vendosën themelet e tensioneve të ardhshme kombëtare, që do të shpërthenin me Luftën e Parë Botërore, vetëm një vit më vonë.
Përgatiti: L.Veizi
