Më 4 korrik 1943, një avion ushtarak B-24 Liberator i Forcës Ajrore Aleate u rrëzua në ujërat e Gjibraltarit pak çaste pas ngritjes, duke marrë jetën e 16 personave në bord, përfshirë gjeneralin Władysław Sikorski – komandanti i përgjithshëm i forcave të armatosura polake dhe Kryeministër i qeverisë polake në mërgim gjatë Luftës së Dytë Botërore. Vetëm piloti, kapiteni Eduard Prchal, arriti të mbijetonte.
Gjenerali Sikorski ishte një figurë kyçe për Poloninë gjatë luftës, duke udhëhequr përpjekjet për të koordinuar forcat polake jashtë vendit me komandën aleate dhe për të ruajtur çështjen polake në arenën ndërkombëtare, pas pushtimit të Polonisë nga Gjermania naziste dhe Bashkimi Sovjetik në vitin 1939.
Vdekja e tij shënoi një goditje të rëndë për kauzën polake, veçanërisht në një moment kritik, kur marrëdhëniet midis qeverisë polake në Londër dhe Bashkimit Sovjetik ishin tensionuar thellë pas zbulimit të masakrës së Katinit – ku mijëra oficerë polakë ishin vrarë nga NKVD-ja sovjetike. Sikorski ishte ndër zërat më të fuqishëm që kërkonte hetim ndërkombëtar për këtë krim, gjë që nuk i pëlqente Moskës.
Rrëzimi i avionit ka ngelur një mister i pazgjidhur, duke nxitur dyshime për sabotim apo vrasje politike, megjithëse asnjë provë përfundimtare nuk është zbuluar. Hetimet zyrtare në atë kohë e konsideruan një aksident teknik, por mospërputhjet në dëshmitë dhe rrethanat e rrëzimit kanë ushqyer teoritë e konspiracionit, përfshirë përfshirjen e shërbimeve sekrete britanike, sovjetike apo edhe rivalëve politikë brenda emigracionit polak.
Ngjarja mbetet një nga misteret më të errëta të Luftës së Dytë Botërore.
Përgatiti: L.Veizi
