4 Korrik 1776
Më 4 korrik 1776, në qytetin e Filadelfias, u firmos një prej dokumenteve më të rëndësishëm në historinë moderne: Deklarata e Pavarësisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Miratuar nga Kongresi i Dytë Kontinental, kjo deklaratë shënoi zyrtarisht ndarjen e trembëdhjetë kolonive amerikane nga kurora britanike dhe u bë akti themelor për krijimin e një shteti të ri, të pavarur dhe sovran. Ishte ky një moment që ndryshoi rrjedhën e historisë botërore, jo vetëm për Amerikën, por edhe për filozofinë e lirisë dhe të të drejtave të njeriut kudo në glob.
Konteksti historik
Gjatë shekullit XVIII, kolonitë britanike në Amerikën e Veriut po përballeshin gjithnjë e më shumë me shtypjen ekonomike dhe politike të kurorës britanike. Pavarësisht se kishin struktura vetëqeverisëse dhe ndihmonin në zhvillimin e perandorisë, kolonitë nuk kishin përfaqësim në Parlamentin britanik. Motoja “No taxation without representation” – “asnjë taksë pa përfaqësim” – u bë thirrje e pakënaqësisë së përgjithshme ndaj ligjeve dhe taksave të vendosura nga mbreti George III dhe Parlamenti.
Tensionet politike u shndërruan në konflikt të armatosur në prillin e vitit 1775, me përplasjet e para në Lexington dhe Concord, duke shënuar fillimin e Luftës për Pavarësi. Për më shumë se një vit, Kongresi Kontinental kërkoi rrugë kompromisi me Mbretërinë e Bashkuar, por qëndrimi i palëkundur i Londrës për të ruajtur kontrollin absolut mbi kolonitë i bindi përfaqësuesit se pavarësia ishte zgjidhja e vetme.
Deklarata dhe autori i saj
Pjesa kryesore e Deklaratës së Pavarësisë u hartua nga Thomas Jefferson, një nga mendimtarët më të shquar të kohës dhe një përfaqësues i Virxhinias në Kongres. Dokumenti ishte i ndarë në disa pjesë:
Parathënia filozofike, e frymëzuar nga filozofia e John Locke dhe iluministët evropianë, shpallte se “të gjithë njerëzit janë krijuar të barabartë” dhe se ata janë të pajisur nga Krijuesi me “të drejta të patjetërsueshme”, përfshirë jetën, lirinë dhe kërkimin e lumturisë.
Lista e ankesave ndaj mbretit George III, ku theksoheshin veprimet tiranike dhe shkeljet sistematike të të drejtave të kolonistëve.
Shpallja e pavarësisë, ku kolonitë deklaronin se nuk e njihnin më autoritetin e kurorës britanike dhe se kishin të drejtë të vepronin si “shtete të lira dhe të pavarura”.
Kjo deklaratë nuk ishte vetëm një akt juridik i ndarjes, por një manifest politik me jehonë ndërkombëtare, që shpaloste një koncept të ri të sovranitetit dhe qeverisjes – një komb që buron nga vullneti i popullit, e jo nga trashëgimia mbretërore.
Jehoja ndërkombëtare dhe trashëgimia
Deklarata e Pavarësisë shënoi një pikë kthese në historinë e qytetërimit perëndimor. Ajo frymëzoi revolucione të tjera, si Revolucioni Francez (1789), lëvizjet për pavarësi në Amerikën Latine dhe më vonë luftën për të drejtat civile dhe barazi në shekullin XX. Ishte hera e parë në historinë moderne që një koloni sfidonte fuqinë perandorake përmes një parimi universal: që qeveria ekziston për të mbrojtur të drejtat e qytetarëve, jo për t’i shtypur ata.
Pas nënshkrimit të Deklaratës, lufta për pavarësi vazhdoi edhe për shtatë vite të tjera, derisa në 1783 u arrit Traktati i Parisit, ku Britania e njohu zyrtarisht Shtetet e Bashkuara të Amerikës si një komb të pavarur.
4 Korriku – një simbol kombëtar dhe universal
4 korriku është që atëherë festa kombëtare më e rëndësishme në SHBA – Dita e Pavarësisë, e shoqëruar me fishekzjarrë, parada, fjalime patriotike dhe simbole kombëtare që kujtojnë lindjen e republikës. Por përtej kufijve të saj, ky dokument mbetet një burim frymëzimi për popuj që kërkojnë liri, drejtësi dhe vetëvendosje.
Në një epokë ku tiranitë vazhdojnë të lindin dhe liritë vihen në pikëpyetje, Deklarata e Pavarësisë e vitit 1776 mbetet një akt guximi dhe vizioni, një testament i besimit se liria është e lindur me njeriun, dhe asnjë pushtet nuk ka të drejtë ta mohojë.
Përgatiti: L.Veizi
