Hossein Hamdieh
Një armëpushim i brishtë i ka dhënë një ndalesë zhurmave tashmë të njohura të shpërthimeve mbi Teheran. Kam lindur në vitin 1988, një vit para përfundimit të luftës Iran-Irak. Për brezin tim, lufta ishte një kujtim i largët – një ngjarje e pamundur, deri këtë verë.
Për 12 ditë rresht, jetuam në kryeqytet nën sulme të pandërprera izraelite, dhe ajo që përjetuam na ka ndryshuar përgjithmonë: fqinj të vdekur, ndërtesa të shkatërruara dhe shqetësim – një shqetësim i thellë dhe i pambarim – i gdhendur në fytyrat e njerëzve.
Ka një ngushëllim në të folurit për “popullin iranian” sikur të jemi një trup i vetëm i bashkuar. Por, si në shumicën e shoqërive, iranianët kanë pikëpamje të ndryshme. Kur shpërtheu lufta, kishte nga ata që u ndjenë të kënaqur që një fuqi e huaj godiste udhëheqësinë e Gardës Revolucionare Islamike (IRGC), e urryer gjerësisht, të paktën në fillim. Por të tjerë – edhe pse vetë kundërshtarë të regjimit – e përjetuan thellësisht si fyerje idenë e një pushtimi të huaj. Disa ekstremistë e panë luftën si një mision mesianik që duhej ndjekur deri në fund; të tjerë mbetën të mpirë ndaj asaj që po ndodhte.
Por ndërsa lajmet mbusheshin me pamje të viktimave civile dhe sulmet bëheshin gjithnjë e më të ashpra dhe më pak të përqendruara, fraksione të ndryshme shoqërore nisën të bashkoheshin rreth nocionit të watan – atdheut. Patriotizmi mori vlerë të re, dhe krenaria kombëtare u bë pjesë e çdo bisede. Pamje të solidaritetit – nëse do të zgjasin, kjo mbetet për t’u parë – u bënë të zakonshme: pronarë shtëpish që falnin qiratë për shkak të krizës; njerëz jashtë Teheranit që strehojnë refugjatët nga kryeqyteti; pa panik nëpër dyqane, pa kaos, pa evakuime të çoroditura.
Sipas mendimit tim, mënyra se si vendet evropiane iu përgjigjën ofensivës së Izraelit luajti një rol kyç në këtë ndryshim të qëndrimit. Vendet e quajtura E3, së bashku me kombe të tjera të heshtura në kontinent, mbështetën sulmet izraelite, duke përdorur justifikimet e zakonshme – nga programi bërthamor iranian te mbështetja për terrorizmin – ndërkohë që presidenti amerikan pikturonte një tablo të ndritur për “madhështinë” e Iranit të nesërmen në rrjetin e tij Truth Social. Por ne në Lindjen e Mesme e dimë më mirë. Pamjet e shkatërrimeve të reja në Gaza shfaqen çdo ditë, dhe ne kujtojmë kaosin në Libi, luftën civile në Siri, dy dekadat e pushtimit në Irak dhe rikthimin e talebanëve në Afganistan. Nuk pati premtim në këto konflikte – as mbjellje të demokracisë.
Do të mendohej se realiteti i zhveshur i agresionit izraelit do të ishte kuptuar nga të njëjtat fuqi që me të drejtë dënuan pushtimin rus të Ukrainës – në mënyrë që një tjetër luftë të mos shtypte përsëri këtë rajon. Dhe padyshim, këto sulme – brutale, të paprovokuara, të qëllimshme – do të duhej të përballeshin me një valë dënimesh dhe zemërimi për shpërfilljen e Kartës së OKB-së. Por kjo nuk ndodhi.
Heshtja ishte shurdhuese. Një kujtesë se jetët iraniane, qartazi, vlejnë më pak se ato të të tjerëve. Për shumë prej nesh, ky ishte përfundimi kryesor nga mbështetja që vendet perëndimore i dhanë Izraelit. Lufta u zhvillua mbi Iranin, por u justifikua me të njëjtat skenare të vjetra: racizmi. Moskokëçarja dhe mungesa e veprimit nga ata që kishin pushtetin për të ndërhyrë; toni pasiv i mediave kur flisnin për viktimat jo të bardha; shpërfillja e zakonshme ndaj vuajtjeve të tyre; dhe qasja e ftohtë ndaj sulmeve mbi toka jashtë orbitës perëndimore – me kancelarin gjerman që madje deklaroi: “Kjo është punë e ndyrë që Izraeli po e bën për të gjithë ne.”
Shumë iranianë janë të zemëruar ndaj kësaj padrejtësie – aq sa ideja e ndërtimit të një arme bërthamore, dikur e kufizuar në skajet më radikale të politikës, tani po fiton terren edhe mes njerëzve të zakonshëm. Siç shkroi një përdorues në platformën X: “Askush nuk duket i shqetësuar për të drejtat e njeriut në Korenë e Veriut,” duke nënkuptuar se raketat bërthamore janë i vetmi pengesë real kundër agresionit.
Do të ishte naivitet të besohej te një armëpushim me Izraelin. Ky shtet ka një histori të thyerjes së marrëveshjeve pa pasoja. Kjo do të thotë se një shpatë e Damokleut vazhdon të qëndrojë pezull mbi Teheranin, edhe kur zhurma e shpërthimeve po fashitet. Nga larg, ky qytet me mbi 10 milionë banorë mund të duket sikur po i kthehet zhurmës së përditshme. Por pasiguria qëndron pezull, dhe ajo që e bën edhe më të rëndë është mungesa e një ndërmjetësi të besueshëm që mund ta ndalë këtë luftë. Për shumë këtu, përfshirja e heshtur, e qartë apo edhe aktive e Perëndimit në këtë konflikt e përjashton atë nga çdo rol i besueshëm si ndërmjetës i paanshëm.
Nga këndvështrimi im, edhe një herë, ndjenjat e mosbesimit ndaj Evropës po rrënjëzohen. Godinat do të rindërtohen, infrastruktura do të riparohet. Por ajo që ndoshta është dëmtuar përtej çdo riparimi – ndoshta në mënyrë të pakthyeshme – është fabrika morale mbi të cilën Evropa pretendon se ngrihet për të predikuar tek të tjerët. Standardet e dyfishta. Hipokrizia. Padrejtësia e gjithçkaje. Mëndësia imperialiste – ende e gjallë dhe e dukshme – tashmë hedh një hije të gjatë mbi perceptimin e Evropës. Jo vetëm për iranianët, dyshoj unë, por për shumë njerëz në të gjithë Jugun Global.
Janë kohë të vështira për të jetuar. Nëse Republika Islamike do të mbijetojë nga ky moment, do të arrijë një marrëveshje, apo do të vazhdojë rrugën aktuale të hakmarrjes, nuk e di. Por një gjë është e sigurt: kushdo që do të qeverisë Iranin në të ardhmen, nuk do ta harrojë atë që ndodhi këtu.
*Hossein Hamdieh ka doktoratë të përbashkët në Gjeografi e Antropologji nga Universiteti Humboldt i Berlinit dhe King’s College London. Aktualisht jeton në Teheran, ku punon si kërkues social.
Përgatiti për botim: L.Veizi
