Në vitin 1937, një iniciativë e rëndësishme diplomatike mori formë në Lindjen e Mesme, duke lidhur katër shtete të rëndësishme të rajonit: Turqinë, Iranin, Irakun, dhe Afganistanin. Ky traktat, i njohur si Traktati i Saadabad, u nënshkrua në Pallatin Saadabad në Teheran, si pjesë e një përpjekje të gjerë për forcimin e marrëdhënieve midis këtyre shteteve dhe për ruajtjen e paqes dhe stabilitetit në rajon. Traktati ishte gjithashtu një përpjekje për të theksuar bashkëpunimin mes këtyre vendeve të pavarura që ndodheshin nën ndikimin e fuqive të mëdha të asaj kohe.
Mënyra e Nënshkrimit dhe Nismat Diplomatikë
Iniciativa për këtë marrëveshje erdhi nga Mbreti Mohammed Zahir Shah i Afganistanit, i cili ishte një lider i njohur për përpjekjet e tij për të përmirësuar lidhjet diplomatike dhe ekonomike të Afganistanit me vendet e tjera të rajonit. Mbreti Zahir Shah, i cili ishte në fron që nga vitit 1933, donte të krijonte një rajon më të qëndrueshëm dhe të siguronte se shtetet e Lindjes së Mesme mund të bashkëpunonin në çështje të rëndësishme si siguria, tregtia dhe politikat e jashtme.
Në përpjekje për të ndihmuar në forcimin e lidhjeve ndërmjet këtyre shteteve, ai arriti të organizonte një samit në Teheran, ku u nënshkrua Traktati i Saadabad, i cili mbështeste bashkëpunimin e fortë mes këtyre katër shteteve të pavarura.
Pikat Kryesore të Traktatit të Saadabad
Bashkëpunimi dhe Mos-angazhimi në Konflikte të Jashtme: Traktati parashikonte që katër shtetet të qëndronin të angazhuara për një politikë të mos-përzierjes në çështjet e brendshme të njëra-tjetrës dhe të qëndronin të paangazhuara në konfliktet ndërkombëtare që mund të lindnin. Ky ishte një hap i rëndësishëm për të shmangur përfshirjen e këtyre shteteve në luftëra dhe për të ruajtur stabilitetin rajonal.
Bashkëpunimi Ekonomik dhe Tregtar: Traktati gjithashtu synonte të zhvillonte marrëdhënie ekonomike të forta dhe të thella ndërmjet këtyre shteteve. Kjo përfshinte zhvillimin e marrëveshjeve tregtare dhe bashkëpunimin në sektorë të ndryshëm si infrastruktura dhe ndihma teknike.
Siguria dhe Paqja Rajonale: Një aspekt i rëndësishëm i traktatit ishte ruajtja e sigurisë rajonale. Shtetet e përfshira ishin të angazhuara për të ndihmuar njëra-tjetrën në ruajtjen e paqes dhe stabilitetit dhe për të shmangur destabilizimin e rajonit nga fuqi të jashtme.
Respektimi i Sovranitetit të Secilit Shtet: Traktati theksoi rëndësinë e respektimit të pavarësisë dhe sovranitetit të secilit shtet të përfshirë, duke pasur parasysh që çdo ndërhyrje e huaj në punët e brendshme të këtyre vendeve do të konsiderohej si një shkelje e rëndë.
Ratifikimi dhe Fuqizimi i Traktatit
Pas nënshkrimit të traktatit në Teheran, marrëveshja u ratifikua më 25 qershor 1938, ditë kur gjithashtu hyri në fuqi. Ky hap e bëri traktatin një mjet ligjor dhe diplomatik që rregullonte marrëdhëniet ndërmjet këtyre shteteve për disa vite më vonë, dhe përpjekjet për të bashkëpunuar në të gjitha nivelet vazhduan të përmirësoheshin, megjithëse ndikimi i këtij traktati do të ndryshonte për shkak të ndryshimeve politike dhe të zhvillimeve të tjera ndërkombëtare.
Rëndësia Strategjike e Traktatit të Saadabad
Ky traktat, ndonëse nuk ka pasur një ndikim të drejtpërdrejtë dhe të përhershëm në politikën ndërkombëtare, ishte një hap i rëndësishëm për stabilizimin dhe zhvillimin e marrëdhënieve ndërmjet shteteve të Lindjes së Mesme dhe Azi-Pakistane. Në një kohë kur shumë shtete të tjera të rajonit ishin nën ndikimin e fuqive koloniale ose të mëdha të botës, katër shtetet që nënshkruan Traktatin e Saadabad mbajtën një pozicion të pavarur dhe të ngushtë, që mund të shiheshin si një model bashkëpunimi rajonal.
Pasojat e Traktatit dhe Roli i tij në Politikat Rajonale
Traktati i Saadabad u mbajt si një dokument simbolik i bashkëpunimit ndërmjet këtyre shteteve, por ndikimi i tij u dobësua pas disa zhvillimeve të tjera, duke përfshirë ngjarje të mëdha si Lufta e Dytë Botërore dhe ndryshimet politike në secilin prej këtyre shteteve. Sidoqoftë, traktati mbeti një pikë reference për më vonë, kur u krijuan aleanca të tjera dhe bashkëpunime të ngjashme në Lindjen e Mesme dhe rajonin e Azi-Pakistanit. Ai reflektonte një periudhë të shpresës për një rajon të pavarur dhe të bashkuar, edhe pse realitetet e kohës shpesh e përzunë këtë ide.
Në fund, Traktati i Saadabad mbetet një nga momentet historike që tregon përpjekjet e herëpashershme për bashkëpunim rajonal dhe për mbrojtjen e sovranitetit në një kohë kur Lindja e Mesme ishte një pikë e nxehtë e tensioneve ndërkombëtare.
Përgatiti: L.Veizi
