Më 18 korrik të vitit 64 pas Krishtit, në orët e vona të natës, një zjarr i përmasave katastrofike shpërtheu në qytetin e Romës, në zonën e tregjeve pranë Circo Massimo-s. Për gjashtë ditë e shtatë netë me radhë, flakët përfshinë metropolin e Perandorisë Romake, duke shkatërruar thuajse dy të tretat e qytetit. Kjo ngjarje mbeti një nga fatkeqësitë më të mëdha urbane të antikitetit dhe, njëherazi, një nga më të diskutuarat për shkak të rolit të paqartë të perandorit Nero.
Zjarri: Si ndodhi?
Zjarri nisi në një dyqan me materiale të ndezshme pranë arenës së garave me qerre. Këto dyqane, të ndërtuara ngjitur me njëra-tjetrën prej druri, u përfshinë menjëherë nga flakët. Era e fortë dhe lagjet e dendura ndihmuan në përhapjen e shpejtë të zjarrit.
Roma e kohës ishte një qytet i mbipopulluar, me ndërtesa të ngjeshura, të ndërtuara kryesisht prej druri dhe me rrugë të ngushta. Kushtet e papërshtatshme urbane bënë që zjarri të dilte jashtë kontrollit. Nga 14 lagjet administrative të qytetit, vetëm katër i shpëtuan dëmit, tre u dogjën plotësisht dhe shtatë të tjera u dëmtuan rëndë.
Roli i Neronit: Kryeqendra e debatit
Kur shpërtheu zjarri, Nero ndodhej në rezidencën e tij në Antium (sot Anzio). Sipas burimeve historike, posa mori lajmin, ai u kthye menjëherë në Romë dhe hapi pallatet e tij për të strehuar të pastrehët, si dhe vendosi furnizim ushqimor me çmime të reduktuara. Por veprimet e tij nuk mjaftuan për të shuar dyshimet dhe thashethemet.
“Nero luajti lirën ndërsa Roma digjej” – Fakt apo legjendë?
Shprehja e famshme që e përshkruan Neronin duke luajtur në instrumentin e tij muzikor gjatë zjarrit është përhapur nga historianë romakë si Suetonius dhe Dio Cassius. Taciti, një tjetër burim i rëndësishëm, është më i kujdesshëm, duke pohuar se nuk është e sigurt nëse Nero ndodhej në qytet në momentin e shpërthimit të zjarrit.
Ka hipoteza se Nero, i pasionuar pas arkitekturës dhe ndërtimit, mund ta ketë urdhëruar zjarrin për të rindërtuar Romën sipas vizionit të tij. Projekti i tij pas zjarrit ishte ndërtimi i një kompleksi gjigant që përfshinte Domus Aurea (Shtëpia e Artë), një pallat monumental që zinte një pjesë të madhe të tokës së djegur. Kjo ka shtuar dyshimet mbi motivet e vërteta të perandorit.
Dënimi i të pafajshmëve: Fajësimi i të krishterëve
Për të larguar dyshimet nga vetja, Nero fajësoi një komunitet të vogël e të përbuzur në atë kohë: të krishterët. Ata u akuzuan se kishin vënë zjarrin dhe iu nënshtruan një persekutimi të tmerrshëm. Shumë prej tyre u kryqëzuan, u djegën të gjallë apo u hodhën për t’u shqyer nga kafshët në arenat publike.
Kjo ishte një nga përndjekjet më të hershme dhe më mizore kundër të krishterëve në Perandorinë Romake dhe shënoi fillimin e një tradite të gjatë persekutimesh.
Rindërtimi i Romës
Pas zjarrit, Nero nisi një fushatë të madhe rindërtimi. Rrugët u zgjeruan, ndërtimet prej druri u ndaluan dhe shtëpitë duhej të kishin mure mbajtëse guri dhe kopshte ndarëse. Megjithëse këto masa sollën përmirësime në planifikimin urban, shumë romakë e panë këtë si një përpjekje për ta kthyer qytetin në një monument të egos së perandorit.
Burimet historike dhe dyshimet
Historianët romakë si Taciti, Suetonius dhe Dio Cassius janë burimet kryesore për ngjarjen. Por secili ka shkruar me dekada pas ndodhive dhe shpesh me paragjykime politike kundër Neronit. Taciti vetë pranon se thashethemet dhe urrejtja popullore ndaj perandorit luajtën rol në narrativën publike.
Disa historianë modernë kanë propozuar që zjarri të ketë qenë aksidental, një ndodhi e zakonshme në një qytet si Roma antike. Por mënyra si Nero reagoi, si përfitoi nga katastrofa dhe si u soll me të krishterët, e bëri atë figurën më të urryer dhe më të diskutueshme të historisë romake.
Përfundim
Zjarri i madh i vitit 64 pas Krishtit ishte një ngjarje me pasoja të mëdha urbane, politike dhe kulturore. Pavarësisht se e vërteta absolute për rolin e Neronit nuk mund të dihet me siguri, një gjë është e qartë: kjo tragjedi shënoi një pikë kthese në historinë e Romës dhe ndikoi thellësisht në marrëdhënien e pushtetit me shoqërinë dhe minoritetet fetare të kohës. Roli i perandorit Nero mbetet një mister mes realitetit historik dhe legjendës.
Përgatiti: L.Veizi
