Më 2 gusht 1980, në orën 10:25 të mëngjesit, një bombë e fuqishme shpërtheu në stacionin qendror hekurudhor të Bolonjës (Stazione Centrale di Bologna), një nga nyjet më të rëndësishme të transportit në Italinë veriore. Shpërthimi ndodhi në sallën e pritjes për pasagjerët e klasës së dytë dhe ishte shkatërrues: muri kryesor i ndërtesës u shemb, çatia u rrëzua mbi njerëzit dhe një tren që ndodhej pranë u përfshi nga flakët.
Bilanci tragjik
-85 persona humbën jetën
-Më shumë se 200 të tjerë u plagosën
Viktimat ishin burra, gra dhe fëmijë, shumica prej tyre pasagjerë në tranzit, punonjës të stacionit apo turistë.
Kjo ngjarje u regjistrua menjëherë si akti më vdekjeprurës terrorist në historinë italiane në kohë paqeje.
Konteksti: “Vitet e Plumbit”
Masakra e Bolonjës ndodhi në një periudhë të errët për Italinë, të njohur si “Anni di piombo” (“Vitet e Plumbit”), që zgjatën nga fundi i viteve 1960 deri në mesin e viteve 1980. Ky ishte një cikël i zgjatur dhune politike, atentatesh dhe terrorizmi, ku grupe ekstremiste të majta dhe të djathta përdorën dhunën si mjet politik. Në këtë klimë të polarizuar, sulmi në Bolonjë u cilësua që në fillim si një akt i terrorizmit neo-fashist, pjesë e të ashtuquajturës “strategji e tensionit”, një doktrinë e errët që synonte nxitjen e kaosit për të justifikuar një shtet më autoritar.
Kush ishin autorët?
Hetimet çuan në arrestimin dhe dënimin e disa anëtarëve të një organizate terroriste të ekstremit të djathtë të quajtur Nuclei Armati Rivoluzionari (NAR) – Bërthamat e Armatosura Revolucionare.
Ndër të dënuarit ishin:
-Valerio Fioravanti – ish-aktori dhe udhëheqës i grupit NAR
-Francesca Mambro – bashkëshortja dhe bashkëpunëtore në atentate
-Luigi Ciavardini – i dënuar më vonë, pasi ishte minoren në kohën e sulmit
Të tre u dënuan me burgim të përjetshëm, edhe pse kanë mohuar gjithmonë përfshirjen e drejtpërdrejtë në vendosjen e bombës, duke pranuar vetëm përfshirje në aktivitete të tjera terroriste.
Pista të errëta dhe bashkëpunime të fshehta
Hetimet për këtë masakër u bënë më komplekse nga pista të shumta të mbivendosura:
Shërbimet sekrete italiane (SID/SISMI) u akuzuan për pengesë të hetimeve dhe për mbulimin e autorëve të vërtetë, duke çuar në arrestimin e disa ish-zyrtarëve të lartë për mashtrim dhe fshehje të provave. Janë ngritur dyshime për një rrjet ndërkombëtar, që përfshinte organizata ekstremiste, elementë të shtetit të thellë dhe struktura si Gladio, rrjeti i fshehtë i NATO-s për luftë guerile në rast pushtimi sovjetik, që dyshohet se u përdor për destabilizim të brendshëm.
Pavarësisht provave kundër NAR-it, mbetet e paqartë nëse ata vepruan vetëm apo ishin vegla të një komploti më të gjerë.
Drejtësia dhe kujtesa
Pas viteve procesesh dhe kontestimesh ligjore: U vendos që autoria kryesore i përkiste ekstremistëve të djathtë. Por gjithashtu u zbuluan përfshirje të strukturave shtetërore në fshehjen e së vërtetës. Disa nga të përfshirët u dënuan jo për terrorizëm, por për pengim të drejtësisë dhe falsifikim të provave. Në vitet në vijim, qyteti i Bolonjës është kthyer në një qendër të kujtesës publike për viktimat e terrorizmit. Çdo 2 gusht, në stacionin hekurudhor zhvillohet një ceremoni zyrtare përkujtimore.
Trashëgimia e masakrës
Masakra e Bolonjës është simbol i një epoke ku liria, demokracia dhe jeta njerëzore u vu në rrezik nga dhuna ideologjike, dhe ku e vërteta shpesh u mbulua nga heshtja e qëllimshme institucionale. Ajo mbetet një plagë e hapur në ndërgjegjen italiane, por edhe një mësim tragjik për shoqëritë moderne, se si ekstremizmi dhe bashkëpunimi i errët midis shtetit dhe dhunës politike mund të përçajnë dhe plagosin një komb për dekada.
Përgatiti: L.Veizi
