Timothy Garton Ash
Asgjë nuk është më e padurueshme sesa dikush që thotë: “Ta thashë”; prandaj ju lutem më falni që do të jem i padurueshëm. Më 29 shtator 2023, pas disa muajsh të kaluar në SHBA, publikova një kolumne që u përmblodh mjaft mirë në titullin e The Guardian: “Nëse Joe Biden nuk tërhiqet, bota duhet të përgatitet për Presidentin Trump 2.0”. Asnjëherë nuk mund të thuhet me siguri “çfarë do të kishte ndodhur nëse…”, por ka një shans të madh që, nëse Biden do të kishte hapur rrugën për një garë primare në vjeshtën e 2023-shit, kandidati më i fortë i mundshëm do të mund ta kishte mposhtur Trumpin. Dhe kështu, e gjithë bota do të ishte kursyer nga katastrofa që po shpaloset tani.
“Mos qaj mbi qumështin e derdhur,” mund të thoni ju. Po, por gjithmonë ia vlen të nxirren mësime për të ardhmen. Jam përsëri në SHBA tani, dhe një sondazh i fundit i Wall Street Journal tregon se 63% e votuesve kanë një mendim negativ për Partinë Demokratike. Për të thënë butë: Demokratët kanë një rrugë të gjatë përpara.
Atëherë, duke pasur parasysh gjithçka që po ndodh dhe gjithçka që tashmë dimë, cilat janë mësimet e duhura? Arsyeja pse përmend artikullin tim të vjetër nuk është për të mburrur ndonjë intuitë të posaçme për politikën e lartë në Uashington – përkundrazi. Pikërisht sepse nuk kisha asnjë. Ishte thjesht çmenduri e qartë të paraqitje një kandidat dukshëm plak dhe i dobësuar, që do të ishte 86 vjeç në fund të mandatit të dytë. Për krahasim, liderët e Bashkimit Sovjetik, që i kujtojmë si mishërim të gerontokracisë së kalbur, ishin 75 (Leonid Brezhnev), 69 (Yuri Andropov) dhe 73 (Konstantin Çernenko) kur vdiqën në mënyrë të pakujtuar.
Nuk duhej ndonjë dijeni e veçantë për ta kuptuar këtë – shumica e amerikanëve tashmë e kishin kuptuar. Deri kur shkrova artikullin tim, një sondazh tregonte se 77% e amerikanëve mendonin se Biden ishte shumë i vjetër për të qenë president edhe për katër vjet të tjerë. Vetëm rrethi i brendshëm politik, komentatorët liberalë dhe establishmenti demokrat vazhdonin të binin dakord me presidentin, familjen e tij dhe (nuk do ta besonit) me atë që njihej në mënyrë joformale si “politbyroja” e këshilltarëve më të afërt, që ai ishte i vetmi njeri për atë punë.
Në librin e tyre të fundit, shumë të përfolur, Mëkati Fillestar, dy gazetarët e njohur të Uashingtonit, Jake Tapper i CNN dhe Alex Thompson i Axios, argumentojnë se kishte – siç sugjeron nëntitulli i librit – një mbulim (ose fshehje të realitetit). Familja e Biden dhe politbyroja e tij tentuan të fshihnin rënien e shpejtë njohëse të presidentit, duke kufizuar takimet e tij vetëm nga ora 10:00 deri në 16:00. Edhe anëtarët e kabinetit nuk e kishin parë atë nga afër për muaj të tërë, ndërsa intervistat e thelluara me media ishin të rralla si një paradë e Pride-it në Vatikan.
Autorët ndajnë me bujari përgjegjësinë mes presidentit, gruas së tij, anëtarëve të familjes dhe këshilltarëve më të ngushtë – por një grup njerëzish e kursejnë në mënyrë të çuditshme: veten dhe kolegët e tyre gazetarë të brendshëm të Uashingtonit. Nuk kam rilexuar gjithë raportimet e tyre në CNN e Axios, dhe me siguri ka artikuj që mund të përmenden për të mbrojtur karrierën e tyre gazetareske. Por nuk ka dyshim që gazetarët politikë amerikanë në përgjithësi, dhe komentatorët liberalë në veçanti, ishin të ngadaltë dhe vonuan shumë për të thënë atë që shumica e “amerikanëve të zakonshëm” kishin parë me kohë.
Pse? Ezra Klein i New York Times e trajton këtë në një episod të podcast-it të tij të shkëlqyer. Duke pranuar ndershmërisht që edhe thirrja e tij në shkurt 2024 që Biden të tërhiqej ishte “e vonuar”, Klein eksploron me Tapper-in pse shumica e të tjerëve ishin edhe më të vonuar. Përgjigjja duket të jetë një përzierje faktorësh: frikë gazetareske për humbjen e aksesit; tribalizmi hakmarrës i establishmentit demokrat; nënshtrim ndaj një presidencë perandorake; frika nga Donald Trump; shqetësimi për Kamala Harris si alternativa e mundshme.
Frika për të humbur aksesin është një sëmundje profesionale e gazetarisë. “Ndiheshe sikur po shkatërroje të gjitha marrëdhëniet e tua me Shtëpinë e Bardhë në të njëjtën kohë,” thotë Klein, duke kujtuar deklaratën e tij në shkurt 2024. “Jo vetëm me Shtëpinë e Bardhë, por me të gjithë Partinë Demokratike,” shton Tapper. Në ditarin tim të shtatorit 2023, kam përmbledhur një bisedë private me një kolumnist të Uashingtonit: “Po, Biden duhet të tërhiqet. Ai [kolumnisti] nuk mund ta thotë.” (Shënimi vazhdon: “Jill Biden mundet, por asaj i pëlqen kjo.”)
E di edhe nga burime të tjera se sa kërcënues mund të ishte establishmenti demokrat kur përpiqej të mbyllte çdo pyetje mbi aftësinë e Biden për një mandat të dytë. Edhe në artikujt kritikë që u botuan, ekzistonte njëfarë respekti i mbetur për presidencën – pothuajse sikur t’i kërkoje një mbreti të abdikonte, e jo një politikani të thjeshtë të tërhiqej. Kjo vjen pjesërisht nga mekanizmi 237-vjeçar i kushtetutës amerikane që bashkon kryeministrin dhe monarkun në një figurë të vetme. Në Britani, respekti ynë i mbetur i takon monarkut, ndërsa kryeministri skuqet çdo të mërkurë në seancën e pyetjeve në parlament. Dikush në gjendjen e Biden në vitin 2023 nuk do të kishte mbijetuar dy javë në Westminster.
Pastaj është fakti që njerëzit ishin tashmë të panikosur nga Trumpi dhe u mendua, sidomos pas sukseseve të demokratëve në zgjedhjet afatmesme të vitit 2022, se Biden ishte i vetmi që mund ta mposhtte atë. Aq më tepër që alternativa e mundshme ishte Harris, e perceptuar si një kandidate relativisht e dobët. Dhe kështu, nga frika për të marrë Harris dhe pastaj Trumpin, ata përfunduan me Harris dhe pastaj Trumpin.
Disa mësime, pra, janë të qarta. Tapper dhe Thompson e hapin librin e tyre me një citat të George Orwell: “Të shohësh atë që ndodhet përpara hundës kërkon përpjekje të vazhdueshme.” Por Orwelli gjithashtu na thërret gjithmonë të themi atë që shohim – sidomos kur është e pakëndshme për anën tonë. Ky është testi i dyfishtë për gazetarët: ta shohin dhe ta thonë.
Për establishmentin demokrat: mos tentoni të frikësoni median në autocensurë me argumentin se po i shërbejnë armikut. Do të kishit qenë më të shërbyer nëse gazetarët do të kishin bërë punën e tyre – në frymën e Orwellit. Pastaj: ndërroni gardën e vjetër. Chuck Schumer, udhëheqësi i shumicës në Senat, është më i vjetër se Çernenko dhe shpejt po arrin Brezhnevin. Ah po – dhe thjesht dëgjoni njerëzit që jeni zgjedhur për t’i përfaqësuar.
Tragjedia e gjithë kësaj historie është se Demokratët kanë një bollëk talenti tek brezat e rinj – nga Pete Buttigieg, Josh Shapiro, Gretchen Whitmer dhe Gavin Newsom deri te ylli i ri i Nju Jorkut, Zohran Mamdani. Ata ende nuk kanë një platformë të përbashkët që mund të fitojë një zgjedhje presidenciale, por mendimtarë si Klein dhe Derek Thompson, bashkautorë të Abundance, libri tjetër i momentit, po përpunojnë ide të mira. Demokratët ka shumë gjasa të fitojnë Dhomën e Përfaqësuesve në zgjedhjet afatmesme të vitit të ardhshëm me disa fytyra të reja – dhe duke u fokusuar tek pasojat negative të dukshme të Trump për amerikanët e klasës punëtore dhe të mesme. Por deri në vitin 2027, në prag të zgjedhjeve të ardhshme presidenciale, do t’u duhet gjithçka që dështuan të prodhojnë në mënyrë spektakolare në 2023.
*Timothy Garton Ash është historian, publicist politik dhe kolumnist i “The Guardian”. Përgatiti për botim: L.Veizi
