Më 6 gusht 1945, ora shënonte 8:15 të mëngjesit në qytetin japonez të Hiroshimës, kur një dritë verbuese, pasuar nga një shtytje e tmerrshme ajri dhe një re kërpudhe që u ngjit në qiell mbi 10 kilometra lartësi, shënoi një moment që ndau historinë e njerëzimit në para dhe pas bombës atomike. Ishte hera e parë që një armë bërthamore u përdor kundër civilëve. Emri i saj: “Little Boy”. Mjeti që e transportoi: “Enola Gay”, një bombardues B-29 i forcave ajrore amerikane.
Katastrofa fizike dhe njerëzore
Brenda sekondave, qyteti u përfshi nga një shpërthim i krahasueshëm me 16 mijë tonë TNT. Temperatura në epiqendër arriti në 4000°C, duke avulluar gjithçka – ndërtesa, trupa, jetë. Rreth 70.000 njerëz vdiqën menjëherë nga shpërthimi, shumë prej tyre u zhdukën pa lënë as kocka. Në ditët, javët, muajt dhe vitet në vijim, të paktën 140.000 persona humbën jetën si pasojë e djegieve, plagëve dhe helmimit nga rrezatimi.
Fëmijët u dogjën gjallë nëpër shkolla. Njerëzit shfaqeshin si fantazma me lëkurën e varur, me sy që nuk mund të qanin më. Vetë uji, burimi i jetës, u bë helm. Koha u ndal, dhe njeriu u bë dëshmitar i një forme të re vdekjeje që nuk kishte njohur më parë – vdekje nga ajri, nga drita, nga atomi.
Qëllimi: kapitullimi i Japonisë – por me çfarë çmimi?
Shtetet e Bashkuara, që luftonin në një luftë të gjatë dhe të përgjakshme në Paqësor, justifikuan hedhjen e bombës me nevojën për të përfunduar luftën shpejt dhe për të shmangur një pushtim tokësor të Japonisë, që do të sillte humbje edhe më të mëdha. Por zgjedhja për ta përdorur atë mbi një qytet civil – pa paralajmërim, pa mundësi arratisjeje – u konsiderua nga shumë historianë dhe mendimtarë më vonë si një krim moral i papërshkrueshëm.
Njerëzimi kishte shpikur një armë që nuk vriste vetëm sot, por që vret edhe nesër – përmes mutacioneve, kancerit, lindjeve me defekte, dhe një trashëgimie rrezatimi që zgjat për breza.
Dëshmia e tmerrit: kur historia bëhet psike kolektive
Shpërthimi atomik në Hiroshima nuk ishte vetëm një akt lufte. Ishte një tronditje filozofike, një përmbysje e marrëdhënies së njeriut me vetveten dhe me universin. Për herë të parë, njeriu kishte në dorë fuqinë për të asgjësuar vetveten si specie.
Në një mënyrë të pashprehur më parë, bomba atomike e rrëzoi Hyjin nga qielli dhe vendosi frikën në vend të shpresës. Ajo krijoi një lloj psikologjie apokaliptike, një ethe ekzistenciale që do të ushqente letërsinë, artin, filozofinë dhe politikën e gjithë shekullit XX.
Trashëgimia dhe pasojat
Tri ditë më pas, më 9 gusht 1945, një bombë e dytë, “Fat Man”, u hodh mbi Nagasaki.
Më 15 gusht 1945, Japonia shpalli kapitullimin pa kushte, duke i dhënë fund Luftës së Dytë Botërore.
Në vitet pasuese, të mbijetuarit – hibakusha – u përballën me përjashtim social, trauma psikike dhe pasoja të rënda shëndetësore.
Ngjarja shënoi fillimin e epokës bërthamore dhe Luftës së Ftohtë, ku frika nga një shpërthim i dytë global nuk ishte më metaforë, por realitet i mundshëm.
Një datë që nuk shlyhet
6 gushti është më shumë se një datë në histori. Është një pikë kulmore e vetëdijes njerëzore, ku njeriu e pa se sa larg mund të shkojë në përdorimin e arsyes për të ndërtuar teknologji që shkatërrojnë, jo që shpëtojnë.
Është një kujtesë e përhershme se civilizimi nuk ecën gjithmonë paralel me humanizmin, dhe se forca e mendjes pa udhëheqjen e moralit mund të çojë në fundin e gjithçkaje.
Nëse dëshiron, mund ta përpunojmë këtë tekst si pjesë e një dosjeje historiko-filozofike për botim, ose ta plotësojmë me dëshmi të mbijetuarish dhe reflektime bashkëkohore.
Përgatiti: L.Veizi
