12 gusht 2000 – mbytja e nëndetëses bërthamore ruse
Nga Leonard Veizi
Deti është një pasqyrë e pafund dhe një gur varri i përjetshëm. Ai ruan në heshtje sekretet e mijëra vdekjeve dhe triumfeve, duke i mbajtur ato si një arkiv i mbyllur, ku çdo faqe lexohet vetëm nga ata që guxojnë të zhyten në errësirën e tij…
…Më 12 gusht të vitit 2000, Deti i Barentsit shtoi në arkivin e vet një kapitull tragjik, fundin e nëndetëses bërthamore ruse K-141 “Kursk”, duke marrë me vete 118 jetë burra, krenarinë dhe shpresën e një kombi.
Nëndetësja “Kursk” nuk ishte thjesht një anije; ajo ishte një mrekulli e inxhinierisë sovjetike dhe ruse, një simbol i fuqisë strategjike bërthamore. E njohur me kodin Projekt 949A Antey, kjo nëndetëse gjigante, me gjatësi 154 metra, ishte kulmi i teknologjisë nënujore. Ajo ishte e aftë të zhytej deri në 500 metra thellësi dhe të operonte për katër muaj pa dalë në sipërfaqe. Armatimi i saj kryesor përfshinte 24 raketa supersonike P-700 “Granit” dhe 6 tuba silurësh, duke e bërë një kërcënim të fuqishëm ndaj flotave aeroplanmbajtëse të NATO-s. Komandanti i saj, kapiteni Gennadij Petrovich Ljaçin, udhëhiqte me përvojë një ekuipazh prej 118 burrash, të cilët ishin të zgjedhur ndër më të mirët e Flotës Ruse.
Rrjedha e tragjedisë
Më 10 gusht 2000, “Kursk” u largua nga baza e Vidyaevo-s për një stërvitje të madhe të Flotës së Veriut. Misioni ishte simulimi i një sulmi kundër anijeve të tjera ruse, duke përdorur silurë stërvitorë. Por më 12 gusht, në orën 11:28, një defekt i tmerrshëm shkatërroi pa paralajmërim atë që dukej e pathyeshme. Një silur stërvitor tip 65-76A pësoi rrjedhje të karburantit — peroksid hidrogjeni — dhe shpërtheu në dhomën e parë. Ky shpërthim fillestar shkaktoi zjarr dhe rritje të presionit, duke çuar në një shpërthim të dytë, 135 sekonda më vonë. Shpërthimi i dytë, shumë më i fuqishëm dhe i barabartë me 2-3 tonë TNT, shkatërroi përfundimisht ndarjet e përparme të nëndetëses.
Në pak sekonda, rreth 95 anëtarë të ekuipazhit humbën jetën në çast. Megjithatë, 23 marinarë arritën t’i mbijetonin shpërthimeve dhe u mblodhën në ndarjen e nëntë (atë pasme), në errësirë dhe në ujë që po hynte dalëngadalë. Të udhëhequr nga kapiteni-leytenant Dmitri Kolesnikov, ata prisnin shpëtimin. Kolesnikov shkroi me dorë, në një copë letër të lagur, një shënim tragjik: “Jemi 23. Po presim shpëtimin. Nuk kemi shumë oksigjen…”. Por shpëtimi nuk erdhi kurrë. Mungesa e oksigjenit dhe monoksidi i karbonit u dhanë fund jetëve të tyre brenda pak orësh.
Krenaria kundër shpëtimit
Ndërkohë, në sipërfaqe, anijet e shpëtimit prisnin urdhra. Rusia, e mbërthyer nga krenaria dhe dyshimi, refuzoi ndihmën e huaj për ditë të tëra. Vetëm pas pesë ditësh, kur britanikët dhe norvegjezët u lejuan të ndërhynin, u përballën me një heshtje absolute. Në vitin 2001, një operacion titanik e nxori “Kursk”-un nga fundi i detit, por jo edhe 118 burrat nga kujtesa e atyre që e panë tragjedinë të shpalosej ngadalë, në sytë e botës.
Hetimi zyrtar rus fajësoi një defekt në silur, megjithëse disa teori alternative, si përplasja me një nëndetëse të huaj, mbetën pa u vërtetuar. Kjo tragjedi u bë simbol i mosfunksionimeve në zinxhirin e komandës, mungesës së transparencës dhe krenarisë politike mbi nevojën për bashkëpunim në shpëtimin e jetëve.
Reflektim
Deti nuk është mik, as armik — ai është thjesht vetvetja, i pandryshuar nga lutjet tona. “Kursk”-u ishte krijuar për të mbijetuar edhe pas goditjes së një bombe bërthamore, por jo për të shpëtuar nga gabimet njerëzore dhe vonesat politike. Në fund, çeliku u dorëzua, oksigjeni mbaroi dhe heshtja u bë e plotë. Tragjedia e “Kursk”-ut mbetet një kujtesë e hidhur se edhe fuqia më e madhe mund të fundoset në një çast, dhe se heronjtë e vërtetë shpesh mbeten të panjohur, në errësirën e thellësive.
