Më 23 gusht 1973, një ngjarje e pazakontë ndodhi në qytetin e Stokholmit, kryeqyteti i Suedisë, që më vonë do të bëhej baza për një nga termat më të njohur në psikologjinë moderne: Sindroma e Stokholmit.
Ngjarja: Vjedhja bankare që u kthye në krizë pengjesh
Një kriminel i armatosur suedez, Jan-Erik Olsson, hyri në filialin e bankës Kreditbanken në sheshin Norrmalmstorg të Stokholmit, me qëllim për të kryer një grabitje.
Ai hapi zjarr dhe mori katër pengje (tre gra dhe një burrë), duke u barrikaduar brenda bankës për pesë ditë.
Olsson kërkoi lirimin e një shoku të tij në burg, Clark Olofsson, i cili më vonë u soll në bankë me qëllim që të ndihmonte në zgjidhjen e situatës.
Gjatë krizës: Diçka e çuditshme ndodhi
Gjatë pesë ditëve të krizës (23–28 gusht 1973), pengjet nuk vetëm që nuk u rebeluan apo kundërshtuan, por filluan të shfaqin simpatizim dhe mirëkuptim për kapësit e tyre.
Ata refuzuan të dëshmonin kundër tyre, u ankuan për policinë, dhe mbronin grabitësit edhe pas lirimit.
Një nga pengjet u lidh emocionalisht me një nga grabitësit, dhe një tjetër deklaroi:
“Nuk kishim frikë nga grabitësit. Kishim frikë nga policia.”
Lindja e termit “Sindroma e Stokholmit”
Sjellja e pazakontë e viktimave habiti publikun dhe psikologët.
Kriminologu dhe psikologu suedez Nils Bejerot, i cili ndihmoi në menaxhimin e krizës, ishte ndër të parët që përshkroi fenomenin dhe e quajti “Sindroma e Stokholmit”.
Çfarë është Sindroma e Stokholmit?
Sindroma e Stokholmit është një reaksion psikologjik ku viktimat e rrëmbimit apo pengmarrjes fillojnë të ndiejnë empati, simpati, apo madje edhe dashuri për agresorët e tyre.
Ky fenomen:
Nuk është një sëmundje zyrtare mendore, por një model sjelljeje i dokumentuar.
Mund të ndodhë në situata me marrëdhënie të pabarabarta ku viktima ndodhet në kushte ekstreme dhe të pasigurta.
Shpjegohet shpesh si një mekanizëm psikologjik mbijetese, ku viktima identifikohet me agresorin për të reduktuar frikën dhe për të rritur shanset për mbijetesë.
Statistika dhe skepticizëm
Sipas një studimi amerikan, vetëm rreth 5% e viktimave të pengmarrjes zhvillojnë shenja të Sindromës së Stokholmit.
Shumë psikologë e vënë në dyshim ekzistencën klinike të sindromës, duke e parë si një reagim të rrallë dhe të lidhur me rrethana shumë specifike.
Pasojat dhe ndikimi
Clark Olofsson u arrestua, por më vonë deklaroi se kishte vepruar për të shpëtuar pengjet – një pohim që gjithashtu u hodh poshtë.
Pengjet nuk pësuan dëmtime fizike, por mbetën të shokuar nga reagimi i tyre vetjak.
Termi “Sindroma e Stokholmit” u përhap globalisht dhe përdoret sot në shumë kontekste: nga marrëdhënie abuzive te situata të ngjashme me kontroll të tepruar emocional ose psikologjik.
Përfundim
Ngjarja në Stokholm në 1973 nuk ishte thjesht një grabitje banke – ajo hapi një debat ndërkombëtar mbi psikologjinë e viktimës, mënyrën se si njerëzit reagojnë nën presion ekstrem, dhe kompleksitetin e marrëdhënieve mes viktimës dhe agresorit. Edhe sot, Sindroma e Stokholmit mbetet një nga fenomenet më të debatuara dhe intriguese në fushën e psikologjisë.
Përgatiti: L.Veizi
