5 shtator 1972
Nga Leonard Veizi
Në vend që të mbeteshin në histori si një festë e paqes, sportit dhe bashkimit mes popujve, Lojërat Olimpike të Mynihut në vitin 1972 u njollosën përjetësisht nga një akt dhune që tronditi botën. Ajo që nisi si një Olimpiadë moderne në një Gjermani që donte të tregonte fytyrën e saj të re, përfundoi në një skenë tragjike, ku 11 sportistë izraelitë u morën peng dhe u vranë nga një grup terrorist palestinez. Në vetëm 24 orë, bota pa se si shpresa, përkushtimi dhe jeta e atletëve u shuan brutalisht para syve të gjithë globit. Kjo ngjarje nuk ishte thjesht një tragjedi sportive — ishte një çast që ndryshoi përgjithmonë mënyrën si e shohim sigurinë, politikën dhe sportin në arenën ndërkombëtare….
…Më 5 shtator 1972, gjatë Lojërave të 20-ta Olimpike Verore që po mbaheshin në Mynih, Gjermani, ndodhi një nga ngjarjet më tragjike dhe të errëta në historinë e sportit dhe politikës ndërkombëtare: Masakra e Mynihut.
Ngjarja
Një grup i armatosur palestinez, i quajtur “Shtatori i Zi” (Black September), u infiltrua në fshatin olimpik në orët e para të mëngjesit dhe sulmoi kompleksin e ekipit olimpik izraelit, duke marrë peng 11 atletë dhe trajnerë izraelitë. Dy sportistë u vranë menjëherë gjatë sulmit, ndërsa nëntë të tjerët u mbajtën peng.
Grupi terrorist kërkoi lirimin e 235 palestinezëve të burgosur në Izrael, si dhe të dy terroristëve gjermanë të ekstremit të majtë, të lidhur me Fraksionin e Ushtrisë së Kuqe (RAF).
Negociatat
Autoritetet gjermane, të papërgatitura për një skenar të tillë terrorist në një ngjarje ndërkombëtare sportive, zhvilluan negociata për afro 24 orë, duke u përpjekur të zgjidhnin krizën pa gjakderdhje. Në fund, terroristët kërkuan të largoheshin së bashku me pengjet përmes një avioni që i priste në aeroportin ushtarak të Fürstenfeldbruck.
Atje, forcat speciale gjermane organizuan një aksion për shpëtimin e pengjeve, por operacioni rezultoi një katastrofë për shkak të mungesës së përgatitjes, koordinimit dhe pajisjeve të duhura.
Rezultati tragjik
Të 9 pengjet izraelite u vranë, disa gjatë shkëmbimit të zjarrit dhe të tjerë nga terroristët, që hodhën granata në një helikopter ku mbaheshin disa prej pengjeve.
-5 nga 8 terroristët palestinezë u vranë nga policia gjermane. Tre të mbijetuar u kapën të gjallë.
-Një polic gjerman, Anton Fliegerbauer, u vra gjatë përplasjes.
-Në total, 17 persona humbën jetën:
-11 izraelitë (sportistë dhe trajnerë),
-5 terroristë palestinezë,
-1 polic gjerman.
Pasojat ndërkombëtare
Lojërat Olimpike u pezulluan për 24 orë, në një akt zie të paprecedentë.
Komiteti Olimpik Ndërkombëtar (IOC) vendosi që Lojërat të vazhdonin, duke u përpjekur të ruante “shpirtin olimpik”, gjë që u kritikua nga shumë qarqe.
Izraeli, në vitet që pasuan, nisi një fushatë të fshehtë me emrin “Operacioni Zemërimi i Zotit” (Operation Wrath of God), për të gjetur dhe ekzekutuar ata që ishin përgjegjës për masakrën.
Ngjarja solli një ndryshim rrënjësor në sigurinë e eventeve sportive ndërkombëtare. Pas saj, koncepti i “lojërave pa politikë” u konsiderua i vjetëruar.
Libri “Hakmarrja”
“Vengeance” apo “Hakmarrja” është një libër i vitit 1984 nga Xhorxh Xhornas që përshkruan një pjesë të atentateve të Mossad pas masakrës së Mynihut. Ai u ripublikua si “Hakmarrja: Historia e vërtetë e një ekipi izraelit kundër terrorizmit” ose dhe “Hakmarrja: Shpata e Gideonit” në disa botime dhe vende të mëvonshme.
Burimi kryesor i librit është edhe personazhi kryesor, Juval Aviv, i njohur në libër si Avner. Një oficer i Mossad-it, ai rekrutohet për të udhëhequr një ekip të vogël në Evropë për të vrarë një numër të militantëve të dyshuar të “PLO” dhe “Shtatorit të Zi”.
Secili nga kapitujt e librit trajton një fazë të veçantë të misionit, duke përfshirë sfondin e çdo atentati. Ai ka frymëzuar si një film televiziv të vitit 1986 të quajtur “Shpata e Gideonit” dhe filmin e Steven Spielberg “Munih” të vitit 2005.
Filmi “Mynich”
“Mynih” është një film dramatik historik epik i vitit 2005, i prodhuar dhe drejtuar nga Stiven Spielberg, me skenar të përbashkët nga Toni Kushner dhe Erik Roth. Ai bazohet në librin “Hakmarrja” e 1984 nga Xhorxh Xhornas, një rrëfim i vrasjeve të Mossad pas masakrës së Mynihut.
“Mynich” u publikua nga “Universal Pictures” në Shtetet e Bashkuara dhe ndërkombëtarisht nga “DreamWorks Pictures” më 23 dhjetor 2005 dhe mori pesë nominime për Oscar: Filmi më i mirë, Regjia më e mirë, Skenari më i mirë i përshtatur, Editimi më i mirë dhe Rezultati më i mirë.
Filmi fitoi 131 milionë dollarë në mbarë botën, por vetëm 47 milionë dollarë në Shtetet e Bashkuara, duke e bërë atë një nga filmat me fitime më të ulëta të Spielberg në vend. Në vitin 2017, filmi u emërua i 16-ti “Filmi më i mirë i shekullit të 21-të deri më tani” nga The New York Times.
Përkujtimi
Për dekada me radhë, kërkesat për një minutë heshtje zyrtare në ceremonitë olimpike për viktimat izraelite janë refuzuar nga IOC, me arsyetimin se do të politizonte Lojërat.
Vetëm në vitin 2021, gjatë Lojërave Olimpike në Tokio, IOC mbajti më në fund një përkujtim zyrtar për viktimat e Mynihut, pas presionit të familjeve dhe mbështetjes ndërkombëtare.
Në Mynih, pranë fshatit olimpik, ndodhet një memorial përkujtimor për viktimat e sulmit.
