Monada Mehmetaj, Strasburg
Parlamenti Europian miratoi raportin e parë të zgjerimit për Ukrainën që prej nisjes së agresionit të plotë rus në vitin 2022, duke dhënë një sinjal të fuqishëm politik për të ardhmen europiane të këtij vendi dhe duke shprehur mbështetje të palëkundur për sovranitetin e tij në kushtet e një lufte shkatërruese. Me 418 vota pro, 135 kundër dhe 41 abstenime, eurodeputetët konfirmuan se rruga e Kievit drejt Bashkimit Europian është e pakthyeshme, por e kushtëzuar fort me progresin e reformave në fusha themelore si sundimi i ligjit, gjyqësori dhe lufta kundër korrupsionit. Në një klimë politike të polarizuar, ky votim nuk është thjesht një procedurë institucionale, por një deklaratë e qartë strategjike për pozicionin e BE-së përballë Rusisë dhe për kapacitetin e Unionit për të qëndruar i bashkuar përballë sfidave të sigurisë në kontinent. Raporti i Komitetit të Punëve të Jashtme i drejtuar nga Michael Gahler, eurodeputet gjerman nga Partia Popullore Evropiane, thekson se çdo zgjidhje paqësore për konfliktin duhet të respektojë vullnetin e popullit ukrainas dhe të mos imponohet nga aktorë të jashtëm, duke iu referuar sidomos përpjekjeve të Rusisë për të imponuar kushte kapitulluese dhe presionit ndërkombëtar që vjen nga disa qendra të tjera të fuqisë. Ky pozicion shënon një linjë të qartë ndarëse mes vizionit europian dhe atij rus për të ardhmen e Ukrainës, ku i pari bazohet mbi respektimin e demokracisë dhe sovranitetit, ndërsa i dyti mbi nënshtrim dhe kontroll.
Për eurodeputetët, ky raport nuk është thjesht një dokument formal, por një test i seriozitetit të BE-së përballë një partneri që po paguan një çmim të lartë me jetë njerëzish për të mbrojtur vlerat që Bashkimi e konsideron themelore. Parlamenti thekson rëndësinë që proceset e reformave të vijojnë me ritëm të pandalshëm, duke e konsideruar transparencën dhe përzgjedhjen mbi meritë si elementë kyç për suksesin e reformave në drejtësi dhe institucione antikorrupsion. Në këtë kuptim, kërkesa për thellim të reformave nuk është vetëm një standard burokratik për procesin e anëtarësimit, por edhe një kusht thelbësor për rindërtimin e vendit dhe për të fituar besimin e investitorëve ndërkombëtarë, pa të cilët ekonomia e Ukrainës nuk mund të ringrihet. Lufta ka shkatërruar jo vetëm infrastrukturën, por edhe strukturën sociale dhe institucionale të vendit, dhe BE-ja e sheh zbatimin e reformave si garanci që fondet e rindërtimit të mos shpërdorohen dhe që korrupsioni, i cili ka qenë një plagë historike e shtetit ukrainas, të mos gërryejë procesin e rimëkëmbjes.
Raporti ngre gjithashtu shqetësime serioze për ndryshimin e qëndrimit të Shteteve të Bashkuara ndaj luftës nën administratën e Presidentit Donald Trump. Takimi i tij i fundit me presidentin rus Vladimir Putin në Alaska është interpretuar nga eurodeputetët si një akt që bie ndesh me realitetin e përshkallëzimit të sulmeve ruse në Ukrainë, duke dhënë sinjale kontradiktore për unitetin e Perëndimit. Parlamenti Europian thekson se Rusia nuk është e interesuar për paqe, por për nënshtrimin e plotë të Ukrainës, prandaj çdo tentativë për marrëveshje të imponuara rrezikon të minojë sovranitetin e vendit dhe të dëmtojë seriozisht besueshmërinë ndërkombëtare të BE-së dhe partnerëve të saj. Në këtë klimë, eurodeputetët riafirmojnë se BE-ja duhet të mbetet aleati strategjik kryesor i Ukrainës, duke e marrë në konsideratë se SHBA-ja mund të ndjekë një kurs më të pasigurt e të ndryshueshëm. Për këtë arsye, raporti u bën thirrje vendeve anëtare të përforcojnë rolin e tyre udhëheqës, si në fushën e sanksioneve ndaj Rusisë, ashtu edhe në aspektin e garancive të sigurisë për Ukrainën.
Një element i rëndësishëm i raportit është thirrja drejtuar Komisionit Evropian për të hapur sa më shpejt grupet e negociatave me Ukrainën, duke vendosur një kusht themelor: reformat duhet të ecin paralelisht me hapjen e kapitujve të negociatave. Ky mesazh shkon përtej burokracisë dhe përbën një nxitje të fuqishme politike për Ukrainën, duke i treguar se dera e BE-së është hapur, por çelësi i saj është vetëm përmes reformave të qëndrueshme. Në të njëjtën kohë, ky pozicion i Parlamentit shërben si presion edhe ndaj vetë Komisionit dhe Këshillit të BE-së, të cilët kanë qenë më të kujdesshëm në çështjet e zgjerimit, sidomos duke marrë parasysh lodhjen e brendshme nga procesi i gjatë i zgjerimit me Ballkanin Perëndimor. Vendimi për Ukrainën pritet të krijojë edhe precedentë të rinj për dinamikën e përgjithshme të zgjerimit, duke vendosur një standard të ri se si BE-ja e përdor procesin e pranimit si instrument strategjik gjeopolitik, jo vetëm si mekanizëm teknik.
Michael Gahler, raportuesi i këtij dokumenti, theksoi pas votimit se Ukraina i përket familjes europiane dhe se Parlamenti do të bëjë gjithçka që ajo të zërë vendin e saj sa më shpejt të jetë e mundur. Deklarata e tij është më shumë se një formulim politik: ajo synon të krijojë një moral të fortë tek qytetarët ukrainas, duke u treguar se sakrificat e tyre nuk janë të kota dhe se vizioni europian është real. Në të njëjtën kohë, kjo deklaratë përçoi një sinjal të fortë për opinionin publik europian, i cili shpesh ndan mendime të ndryshme mbi kostot dhe rreziqet e zgjerimit, duke e vendosur këtë proces jo vetëm si një zgjedhje politike, por si një detyrim moral dhe strategjik.
Në këtë raport vihet theksi edhe tek roli i shoqërisë civile ukrainase, e cila është shndërruar në një motor të reformave dhe një mburojë kundër korrupsionit dhe abuzimeve. Parlamenti e njeh kontributin e saj dhe i bën thirrje Kievit që të ruajë hapësirat demokratike dhe pluralizmin politik, duke e parë këtë si garanci për stabilitetin afatgjatë. Shoqëria civile ukrainase ka treguar se është e aftë të mobilizohet jo vetëm në kohë lufte, por edhe në mbikëqyrjen e qeverisë dhe institucioneve publike, një element që për BE-në është po aq i rëndësishëm sa edhe reformat ligjore.
Përtej çështjeve të brendshme, raporti analizon edhe dimensionin e sigurisë. Eurodeputetët riafirmojnë angazhimin për të siguruar garanci sigurie për Ukrainën dhe theksojnë se duhet të ndërmerren hapa konkretë për forcimin e ushtrisë dhe industrisë së saj mbrojtëse. Kjo është një pikë kthese, pasi BE-ja tradicionalisht nuk ka pasur një politikë të theksuar në fushën e mbrojtjes, por agresioni rus ka detyruar Unionin të dalë nga zona e tij e rehatisë dhe të shndërrohet në një aktor real të sigurisë. Nëse Ukraina duhet të mbrohet dhe të integrohet njëkohësisht, ajo do të kërkojë mbështetje shumë më të madhe financiare dhe teknike nga BE-ja, duke e shndërruar këtë proces pranimi në një sfidë pa precedent për kapacitetet e Unionit.
Raporti është njëkohësisht edhe një instrument politik për të testuar unitetin e BE-së. Rezultati i votimit, me një numër jo të vogël kundërshtimesh dhe abstenimesh, tregon se brenda Parlamentit ka ende skepticizëm, sidomos nga forcat politike që druajnë se zgjerimi do të sjellë barrë të reja ekonomike dhe tensione të reja gjeopolitike. Megjithatë, shumica e gjerë pro tregon se linja dominuese është ajo e mbështetjes së pakushtëzuar politike, edhe pse praktika e pranimit do të mbetet e ngarkuar me sfida.
Ky raport i zgjerimit për Ukrainën nuk është thjesht një dokument mbi një vend kandidat; ai është një mesazh për gjithë kontinentin. Ai sinjalizon se Bashkimi Europian është i gatshëm të përdorë procesin e zgjerimit jo vetëm si një mekanizëm teknik të përafrimit ligjor, por si një mjet strategjik për të ndërtuar arkitekturën e sigurisë në Europë. Ukraina, në këtë kuptim, shndërrohet në një test për besueshmërinë e BE-së: nëse ajo dështon të japë një perspektivë të qartë për një vend që po lufton për të mbrojtur vlerat e Unionit, atëherë gjithë politika e zgjerimit do të vihej në pikëpyetje. Nëse përkundrazi, Ukraina ecën me ritmin e reformave dhe BE-ja hap kapitujt pa vonesa artificiale, atëherë ky proces mund të rindezë edhe besimin e vendeve të tjera kandidate si ato të Ballkanit Perëndimor.
Në fund, mesazhi i Parlamentit është i qartë: Ukraina i përket Europës dhe vendi i saj është brenda Unionit, por ky vendim kërkon reforma të vazhdueshme, unitet politik dhe një përkushtim afatgjatë nga të dyja palët. Për BE-në, ky proces është një investim strategjik në stabilitetin dhe sigurinë e kontinentit; për Ukrainën, është një rrugë e vështirë, por e vetmja rrugë drejt një të ardhmeje të lirë, demokratike dhe të integruar në familjen europiane.
Ne seancen plenare ishin te pranishme dhe Kaja Kallas dhe Marta Kos te cilat raportuan mbi situaten politike ne Ukraine. Gjate seances eurodeputetet iu drejtuan jo pak here Kallas dhe Kos dhe kerkuan shpjegime per situatat ne lidhje me debatin ne fjale duke i vene ne veshtiresi ne lidhje me pergjegjesit qe duhet te mbaje Komisioni Europian./kb
