Adrian Civici
Imagjinoni një botë të lirë nga të gjitha kufizimet, pa gjykim, ku mund të jetojmë si të duam, të jemi kushdo që duam, të shkojmë ku të duam me një klikim dhe ku kufiri i vetëm është ai i imagjinatës dhe krijimtarisë njerëzore. Për një pjesë në rritje të popullsisë rinore botërore me njohuri teknologjike, ky metavers, kjo “botë e re” është gjithnjë e më e dëshirueshme.
Në vitin 2018, Steven Spielberg bëri një film që disa e konsideronin tashmë një film fantastiko-shkencor: “Lojtari i gatshëm një” («Ready Player One »). Ky është përshtatja e romanit Player One nga Ernest Cline, botuar në vitin 2011. Në vitin 2045, bota është përfshirë nga shumë shqetësime: kriza energjetike, fatkeqësitë e shkaktuara nga ndryshimet klimatike, uria, varfëria, lufta, etj.
Në këtë botë kaotike, Oasis është një sistem global i realitetit virtual, i aksesueshëm përmes kufjeve të realitetit virtual dhe pajisjeve prekëse si dorezat dhe kostumet. E konceptuar fillimisht si një MMORPG (massively multiplayer online role-playing game), me kalimin e kohës ajo është bërë një shoqëri virtuale që i gjithë njerëzimi e përdor si një komardare shpëtimi apo parajsë virtuale.
Në 28 tetor 2021, Mark Zuckerberg i njoftoi botës se Facebook Inc do të ndryshonte emrin e saj në “Meta”.
Meta është zvogëlimi i Metaverse: një botë virtuale, alternative, e lidhur, e globalizuar ku ligjet e natyrës dhe fizikës nuk ekzistojnë më. Një realitet i ndërrmjetëm midis një videoloje dhe botës reale siç e njohim ne, ku secili mund të zgjedhë të jetë ai që dëshiron, sic dëshiron.
Falë teknologjisë (broadband, kapaciteti i shtuar i kompjuterit, kufjet gjithnjë e më të zhvilluara të realitetit virtual, etj.), kjo botë virtuale tani po bëhet e mundur. Është tashmë në ndërtim e sipër dhe kriptovalutat me siguri do të luajnë një rol qendror.
Kompani të tilla si “The Sandbox”, “Unreal Engine” apo edhe “Decentraland” (të gjitha këto padyshim kanë dhe monedhën e tyre kripto) tashmë po ofrojnë të blejnë tokë në këtë univers virtual dhe markat më të mëdha tashmë janë të instaluara atje: Nike, BMW, Dolce & Gabana kanë blerë lokacione atje dhe po hedhin në treg produkte të reja apo edhe produkte ekskluzive; Yjet e muzikës si Ariana Grande, Justin Bieber dhe reperi Snoop Dog japin koncerte virtuale atje, duke bashkuar dhjetëra miliona fansa dhe spektatorë në lojën Fortnite, etj.
Duhet kuptuar se përveç revolucionit teknologjik, revolucioni i vërtetë qëndron në mundësinë që i ofrohet secilit prej nesh për t’u bërë pronar i një parcele toke (duke nënkuptuar me këtë një numër të caktuar pikselësh) në formën e një NFT, token jo i këmbyeshëm (non-fungible token) që gjithkush mund ta përdorë siç e sheh të arsyeshme. Dhe këtu hyjnë në lojë kripto-pasuritë.
Një token jo i këmbyeshëm ose NFT, është një lloj tokeni kriptografik që përfaqëson një objekt dixhital, të cilit i është bashkangjitur një identitet dixhital (i lidhur me të paktën një pronar). Këto të dhëna ruhen dhe vërtetohen duke përdorur një protokoll blockchain, i cili në këtë mënyrë i jep vlerën e parë. Me fjalë të tjera, është një akt pronësie i regjistruar në një regjistër dixhital publik dhe të decentralizuar.
NFT-të mund të përfaqësojnë vepra artistike, karta tregtare, libra, koleksione lojërash…, etj. Kjo mund të jetë shumë e dobishme në botën e artit, ku gjurmueshmëria dhe prejardhja e një vepre është thelbësore. Një blockchain promovon demokratizimin e një tregu të tillë dhe u lejon artistëve të fitojnë më lehtë para nga krijimet e tyre (fizike ose virtuale).
Nga pikëpamja teknike, tokenët e pandryshueshëm nuk janë të këmbyeshëm. Kjo veçanti e çdo token bie në kontrast me këmbyeshmërinë e njësive të kriptomonedhës si Bitcoin. Kështu, vlera e një tokeni përcaktohet nga ndërveprimi i ofertës dhe kërkesës, pa rregullimin e tregut, dhe lidhet me vlerën simbolike të lidhur me objektin e përfaqësuar, si dhe me çmimin e kriptomonedhës së përdorur.
Në këto metaverses, tokat virtuale mund të blihen vetëm në kripto: zakonisht në Ether (ETH). Por nesër, çdo produkt apo shërbim i ofruar në metaverse do të blihet vetëm përmes kriptomonedhave. Nuk do të ketë asnjë dollar apo euro në metaverse, por më tepër MANA, SAND, ETH dhe sigurisht bitcoin (BTC).
Kjo është arsyeja përse në këtë rast flitet për revolucionin më të madh në historinë e njerëzimit, sepse përpara se të pushtojmë dhe kolonizojmë planetin Mars, ka shumë të ngjarë që ne të ndërtojmë këtë botë të re virtuale, botën metaverse.
Natyrisht për shumë prej nesh kjo është e pabesueshme, e paimagjinueshme, e pamundur, madje e pakuptueshme, dhe megjithatë tashmë po ndodh. Ajo që mund të keni konsideruar dje fantashkencë tashmë po bëhet realitet.
Të gjithë kemi qenë dëshmitarë të popullarizimit dhe ardhjes së kriptomonedhave që në vitin 2009. Por ky është vetëm fillimi. Viti 2022 tashmë po portretizohet për të qenë sa emocionues aq dhe magjepsës.
Metaverse, NFT, Blockchain, këto tre terma po mbushin lajmet e zhvillimeve teknologjike. Njoftimet e bëra nga Facebook kanë përqendruar vëmendjen te Metarverse, bota e re virtuale e gjigantëve të teknologjisë. Metaverse shumë shpejt u bë një vend tërheqës dhe fitimprurës. Në cilin kripto Metaverse duhet investuar për t’u pozicionuar mirë në këtë treg të ri me potencial të lartë?
Çfarë është kripto metaverse?
Termi metaverse po bëhet një fjalë celës në universin e teknologjisë së lartë. Është një kombinim i parashtesës “meta” që do të thotë “përtej” dhe “univers”. Është një ekosistem integrues ku gjejmë kripto, lojëra, NFT, blockchain, 3D, etj. Metaversi bën lidhjen midis realitetit dhe virtuales.
Është një modë e re në të cilën mund të bëhen shumë gjëra: shëtitje, vizita, blerja mallrash e shërbimesh, etj. Romani i Neal Stephenson i vitit 1992 Snow Crash e përshkruan metaversin si “një univers në internet që kombinon hapësira të ndryshme virtuale”.
Disa universe të kriptomonedhave vlerësohen më të rekomandueshëm për të investuar në metaverse. Fakti është se bota virtuale imponon përdorimin e kriptomonedhave për të kryer transaksione të ndryshme.
Disa nga Token-at më të rekomandueshëm të botëve virtuale janë:
Wilder World (WILD) : është një botë metaverse 5D e integruar me realitetin e shtuar (Augmented reality – teknollogji që krijon mundësinë e integrimit të elementëve virtualë në 3D, në kohë reale, në kuadrin e një mjedisi real. Parimi i tij është kombinimi i virtuales me realen dhe krijimi i një iluzioni të një integrimi perfekt për përdoruesin) dhe realitetin virtual (Virtual reality – ose realitet i simuluar nga kompjuteri. Zakonisht i referohet teknologjisë kompjuterike që simulon praninë fizike të një përdoruesi në një mjedis të krijuar artificialisht nga softweri. Realiteti virtual krijon një mjedis me të cilin përdoruesi mund të ndërveprojë); një portofol NFT me cilësi të lartë; një platformë që ofron disa aktivitete; një kripto WILD që funksionon në Blockchain Ethereum; projekti më i arrirë Ready Player One.
Decentraland (MANA) : Metaverse Crypto: Bota e së Ardhmes. Universi Decentraland është unik në atë që : funksionon në Ethereum; ofron një platformë të plotë me karakteristika shumë të avancuara; ofron një kriptomonedhë “Mana”; ofron kripto që promovon ekonominë virtuale dhe sociale; i lejon përdoruesit të kryejnë aktivitete të ndryshme (lojëra, koncerte dhe festivale muzikore, blerje dhe shitje toke virtuale, etj.).
Monedha Enjin (Enj)- është një token Ethereum që synon “ta bëjë të lehtë për individët, bizneset dhe markat përdorimin e tokenave të pandryshueshëm (NFT). ENJ përdoret për të mbështetur drejtpërdrejt vlerën e NFT-ve të krijuara brenda ekosistemit Enj-in; me potencial të lartë rritjeje; një platformë e bazuar në Ethereum; universi i lojërave, blockchain dhe metaverse; një nga platformat kryesore NFT; Efinity Token është blockchain i metaverses Eij-in.
RedFOX Labs (RFOX) – Metaversi i kriptos RedFOX përmblidhet nga: platforma e saj e ndërtimit metaverse; Kontributi i tij i realitetit virtual si një zgjidhje për shitjen me pakicë; një univers virtual i larmishëm (lojëra, media, transmetim, etj.); një platformë NFT; zgjidhjet e financave dixhitale RFOX, DEFI, VFOX.
Solana (SOL): Relativisht e re në tregjet financiare, Solana është një platformë blockchain e krijuar në prill 2019. Në më pak se dy vjet, kjo platformë është pozicionuar si një nga më të mirat në treg pranë Ethereum.
Në vitin 2021, kriptomonedha e saj SOL u bë kriptomonedha e pestë më e vlerësuar në tregun financiar me 59 miliardë kapitalizim tregu.
Faktori më interesant në lidhje me blockchain Solana është mekanizmi i konsensusit. Solana përdor mekanizmin e konsensusit të Provës së Historisë në vend të algoritmit konvencional të Provës së Punës. Mekanizmi i konsensusit të Provës së Historisë lehtëson krijimin e të dhënave historike që vërtetojnë ndodhjen e një ngjarjeje në një rast specifik.
Me përfitimet e jashtëzakonshme të shpejtësisë më të lartë të transaksionit duke ruajtur të gjitha tiparet thelbësore të blockchain, Solana ofron një terren të favorshëm për ndërtimin e platformave metaverse.
Pesë nga monedhat më të mira të Solana metaverse të disponueshme tani janë : Synergy Land; Solice; Star Atlas; Afflarium; Good Games Guild.
Ku mund të shkëmbejmë në Metaverse?
Për të shkëmbyer xhetonat Ethereum (ETH) në kripton Metaverse (ETP-Exchange-traded products), mund të përdoret një platformë që ofron çiftin ETH/ETP. Platformat e përshtatshme për këtë shkëmbim janë: Uniswap; Balancer; Bitfinex; MXC.
Përse investohet në Metaverse Crypto?
Arsyet për të investuar në kriptomat Metaverse janë mjaft interesante: madhësia e tregut metaverse po ndryshon. Masa e plotë e këtij tregu do të arrihet në vitin 2024 kur parashikohet të jetë rreth 800 miliardë dollarë; kompanitë e mëdha janë të interesuara për potencialin e metaversit; Facebook investoi në univers dhe shfrytëzoi rastin për të ndryshuar emrin në Meta. Çmimi i aksioneve të grupit Facebook u rrit më shumë se 9% pas investimit të tij; lindja e shumë projekteve të reja në botën virtuale, vlera e të cilave arrin në disa qindra milionë dollarë, etj.
Kriptomonedha në metaverse sigurojë tregti më të drejtë
Revolucioni i madh po vjen me metaverset e decentralizuara rreth kriptomonedhave dhe NFT-ve. Me ardhjen e blockchain, metaverset e decentralizuara nuk do të kapin më të dhënat personale të përdoruesve. Ata do të ofrojnë tregti më të drejtë.
Ndryshe nga modelet e biznesit të Facebook dhe Google që mbështeten në minimin e të dhënave personale për të gjeneruar të ardhura dhe për të bërë fitim duke ngarkuar tarifa, metaverset e decentralizuara funksionojnë në blockchain, duke zëvendësuar ndërmarrjen tradicionale me një protokoll të automatizuar.
Decentraland dhe SandBox, dy metaverset më të mëdha të decentralizuara sot, u lejojnë pjesëmarrësve të fitojnë para në platformat e tyre nga kriptovalutat dhe NFT-të duke blerë në metaverse, duke krijuar asete virtuale dhe duke luajtur lojëra. Çmimet e tokës në Sandbox janë rritur në mënyrë eksponenciale që nga vera e vitit 2021 dhe prona si p.sh., një jaht virtual është shitur deri në 650,000 dollarë. Markat e mëdha si Nike, Adidas, Louis Vuitton apo Warner Music kanë nisur tashmë projekte të mëdha në këto platforma.
Nga e-commerce statike në e-commerce dinamike
Tregtia elektronike në metaversen e decentralizuar do të zhvendoset nga përvoja aktuale statike 2D në një përvojë dinamike 3D. Tregtia elektronike dinamike, ku lojtarët mund të shpenzojnë dhe fitojnë përmes gamifikimit në një mjedis virtual 3D, do të ndikojë në mënyrë të pashmangshme në kulturën, modën dhe tregtinë në botën reale fizike.
Meqenëse jemi ende në fazat shumë të hershme, metaverset e së sotmes mund të mos jenë metaverset e së nesërmes, por një gjë është e sigurt, ky është vetëm
