Shqipëria duket se është në prag të krijimit të një shteti të stilit të Vatikanit, të njohur si “Shteti Sovran i Urdhrit Bektashi,” i cili do të drejtohet nga Kryegjyshata Botërore Bektashiane. Ky projekt, i cili ka zgjuar interesin e madh të mediave botërore, u pasqyrua gjerësisht nga prestigjozja “New York Times,” që i kushtoi një artikull të gjatë këtij propozimi, duke e vënë në qendër si një nismë që mund të riformulojë marrëdhëniet fetare dhe politike në rajon dhe më gjerë.
Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, një figurë e njohur për promovimin e bashkëjetesës ndërfetare, u shpreh publikisht për këtë nismë, duke e cilësuar si një mundësi për të theksuar dhe ruajtur atë që ai e quajti “thesarin e Shqipërisë,” tolerancën fetare. Dule folur për prestigjozen “New York Times”, Rama tha se Shteti Sovran i Urdhrit Bektashi synon jo vetëm të nderojë trashëgiminë dhe traditat e pasura të bektashinjve, por edhe të promovojë një model të moderuar dhe tolerant të Islamit, një model për të cilin Shqipëria ka qenë një shembull i shkëlqyer për shekuj me radhë.
Toleranca fetare
Në intervistat e tij, kryeministri Rama theksoi se nisma e shtetit të ri nuk është thjesht një akt formal, por ka një qëllim shumë më të thellë: krijimin e një hapësire të mbrojtur ku mund të kultivohen dhe të promovohen vlerat fetare të moderuara, duke sfiduar stereotipet dhe stigmat që janë lidhur shpesh me Islamin në mbarë botën. Ai theksoi se, duke i dhënë bektashinjve një formë të vetëqeverisjes sovrane, Shqipëria do të dërgonte një mesazh të fuqishëm për bashkëjetesën paqësore të komuniteteve të ndryshme fetare dhe për rolin pozitiv që besimet mund të luajnë në ndërtimin e paqes dhe harmonisë sociale. Rama ka folur gjithashtu për rëndësinë që ka ruajtja e këtij modeli të Islamit të moderuar, në një kohë kur shumë pjesë të botës po përballen me rritjen e radikalizmit dhe ekstremizmit fetar. “Ne nuk mund të lejojmë që stigma e imponuar mbi myslimanët të përcaktojë identitetin e tyre,” ka deklaruar Rama, duke nënvizuar se një mikroshtet islamik i moderuar, si ai i bektashinjve, mund të shërbejë si një shembull për botën se si besimet mund të bashkëjetojnë në paqe dhe harmoni.
Një hapësirë me traditë të thellë shpirtërore
Zona e propozuar për Shtetin Sovran të Urdhrit Bektashi përfshin kompleksin e Kryegjyshatës Botërore Bektashiane në lindje të Tiranës. Ky kompleks përbëhet nga një sallë lutjesh me kupolë, një muze që tregon historinë dhe trashëgiminë e pasur të bektashinjve, një klinikë, arkiva, si dhe zyrat administrative të Kryegjyshatës. Kompleksi ka shërbyer për një kohë të gjatë si një qendër e rëndësishme për komunitetin bektashi, dhe tani synohet që të marrë një status të veçantë sovran, i ngjashëm me atë të Vatikanit në Itali. Urdhri Bektashi, një degë e Islamit shiit, i cili përmban elemente të misticizmit dhe doktrinave të përziera me besime para-islamike, ka rrënjë të thella në Ballkan dhe në veçanti në Shqipëri. Selia e Kryegjyshatës Botërore Bektashiane u zhvendos në Shqipëri gati një shekull më parë, pas ndalimit të urdhrave fetarë sufi në Turqi, dhe që atëherë, Tirana ka qenë epiqendra e këtij besimi shpirtëror. Baba Mondi, udhëheqësi aktual i bektashinjve, ka mbrojtur me pasion rolin e urdhrit të tij në përhapjen e paqes dhe tolerancës fetare.
Reagimi i Baba Mondi
Në një intervistë, Baba Mondi, udhëheqësi shpirtëror i Kryegjyshatës Botërore Bektashiane, foli për vizionin e tij për shtetin e ri dhe u përgjigj skeptikëve që kanë ngritur shqetësime për një entitet të tillë brenda Shqipërisë. Sipas Baba Mondit, Shteti Sovran i Urdhrit Bektashi nuk është një përpjekje për pushtet politik apo zgjerim territorial, por një projekt thellësisht shpirtëror që synon të mbrojë dhe të përhapë vlerat e paqes dhe tolerancës. “Sovraniteti ynë ka të bëjë me ruajtjen dhe promovimin e vlerave të paqes dhe lirisë fetare. Ne nuk jemi të interesuar për pushtet politik apo zgjerim territorial. Kjo nismë është tërësisht shpirtërore,” ka deklaruar Baba Mondi. Ai theksoi se në një kohë kur bota përballet me rritjen e intolerancës fetare, radikalizmit dhe ekstremizmit, është më e rëndësishme se kurrë që zërat e moderuar dhe të paqes të kenë një hapësirë për t’u dëgjuar dhe për të lulëzuar.
Sfida dhe perspektiva për njohjen ndërkombëtare
Për krijimin e shtetit të ri bektashi, një ekip ekspertësh ligjorë, përfshirë juristë ndërkombëtarë, po hartojnë legjislacionin e nevojshëm që do të përcaktojë statusin sovran të këtij entiteti brenda kufijve të Shqipërisë. Ky proces kërkon miratimin e Parlamentit shqiptar, që kontrollohet nga Partia Socialiste në pushtet. Sidoqoftë, mbetet e paqartë se cilat vende, përfshirë ato me shumicë myslimane, do të jenë të gatshme ta njohin zyrtarisht këtë mikroshtet të ri.
Deri më tani, Shqipëria nuk ka kërkuar miratimin e vendeve aleate, si Shtetet e Bashkuara apo vendet e NATO-s. Kryeministri Rama ka theksuar se ky është një projekt i brendshëm dhe nuk ka lidhje me çështjet diplomatike apo ndërkombëtare. Megjithatë, një vend që pritet të mos e njohë këtë shtet të ri është Irani, i cili ka një marrëdhënie të tensionuar me Shqipërinë pas sulmeve kibernetike të ndërlidhura me qeverinë iraniane në vitin 2022. Në një botë gjithnjë e më të polarizuar nga pikëpamjet fetare dhe politike, Shteti Sovran i Urdhrit Bektashi ka potencialin të shërbejë si një model për promovimin e paqes dhe bashkëjetesës fetare. Shqipëria, me historinë e saj të gjatë të tolerancës ndërfetare, mund të luajë një rol të rëndësishëm në tregimin e një historie të re.
