Nga Mitro Çela
Unë me Gëten jam “njohur” në gjimnaz. Rreth 50 vjet më parë. Prezantimin na e bëri mësuesi i letërsisë, shkrimtari Filip Ndocaj. Burrë i madh. Flokët si shkarpë. Në dimër vishte një pardesy ngjyrë kremi. Të dalë boje. Rreth qafës një shall. Në dorë një çadër.
Liberal. Lejonte pak zhurmë në klasë. Bënte batuta me nxënësit. Hapi derën me dorë. E mbylli me “finte”, me këmbë. Lëshoi mbi tavolinë fletoret e hartimit.
-Mitro Çela! Me shkrimin si këmbë pule, vetëm shkrimtar nuk bëhe?!
-Çlirim! Me sa duket, libri i fundit që ke lexuar, ka qënë abetarja!
-Genci! Pa mësuar të shkruash hartim, nuk bëhe diplomat. (Genci kishte hapur fjalën se do bëhej diplomat.)
-Pak humor na bën mirë.-tha profesori.-Sipas programit duhet të flasim për “ Faustin” e Gëtes. Por mbyllni fletoret. Sot do u tregoj për një nga perlat e poezise gjermane :“Elegji për dashurinë”.
-Gëte ishte 73 vjeç. U sëmur. Rëndë. Ethe. Flamë. E lanë doktorët. Nuk ja gjetën diagnozën Erdhi prifti. Por ndodhi çudia. U shërua. U përtëri. Nisi të shëtisi në park. Atje pikasi nje çupë. E bukur si vesa e mëngjezit.
-Dhe ndodhi marrëzia. Gëte 74 vjeç ra në dashuri. Vetëm poetët mund të dashurojne në pleqëri.
-Dashuria e bëri djalë. Sajonte sebepe për ta takuar çupën. I puthte dorën. E përqafonte. E shihte në ëndërr.
-Në atë mot jetonte në Vaimar. Prici e adhuronte. I plotësonte çdo teke, burrit më të mëçur të Gjermanisë.
Gëtja ju lut princit:
-Dua të martohem. Vajza më do. Mamaja-dyshoj. Bëhe mblesi im?
Princi ra në të thella: marrëzi plaku! -Tha në fillim. -Dashuri poeti. -Tha në fund.
Dhe mori rrugën. Takoj mamanë e vajzës, e cila në rini ishte dashurur me poetin.Ajo ngriti supet. Nuk tha as po e as jo.
Gëte e “lexojë” mesazhin si poet: “Do kemi dasëm platonike…”
I marrosur nga dashuria vendosi të bëjë një udhëtim me karrocë. Me vete mori edhe Xhonin. Sekretari rrobot. Për 60 vjet redaktonte çdo gjë që krijonte poeti.
Karroca ecte. Poetit i erdhi muza. Shkruante. Në ethe. Në kllapi. I humbur. I lumtur. Me kokën mbi re. Fijet e letrës i flakte. I rrëmbente sekretari.
Tre ditë rrugë. Tre ditë i frymëzuar.
-E doni dhe një fakt të bukur,- tha profesori.-Gëte kishte 20 vjet pa shkruar poezi…
-Brenda javës poezia u shtyp. I pari e lexoi poeti. Pas tij princi. Pastaj Gjermania. Evropa. Gjithë bota.
Aq e bukur ishte elegjia, sa vete Gëte ra në “sevda”. Për vetpoezinë, harrojë vajzën që i thuri vargjet. E fshiu edhe muzën e poezisë.
-U pëlqeu,-tha profesori?-Mos më thoni-po! Poezia nuk përshkruhet me fjalë. Ajo recitohet! Por nguliteni në mendje: Pa Gëten, Danten, Shekspirin dhe Eskilin, bota do ishte e dalë boje, si pardesyja ime.
Shënim.
Këto ditë lexova një novelë të Stefan Cvajg për Gëten. “Elegjia e Marienbadit”. Shkruar nga poeti gjatë udhëtimit për në Vaimar – 5 shtator 1823. Vajza që dashuroi poeti quhej Ulrika fon Levecov. Ishte 19 vjeç.
Ja dy vargje:
Asnjë dyshim!
Tek dera e qiellit
vetë/
Ajo zgjat krahët
të më ngrejë përpjetë!
Poeti ishte 74 vjeç. Vdiq pas 7 vjetëve, pasi përfundoi punën e jetës: librin “Fausti”
