Më 26 prill 1986, bota përjetoi fatkeqësinë më të keqe bërthamore që na ka goditur ndonjëherë. Kjo ndodhi në centralin bërthamor të Çernobilit, që ndodhet në Ukrainë. Menjëherë pas shkatërrimit, mijëra persona vdiqën.
30 vjet më vonë, numri i jetëve të humbura nga rrezatimi i fabrikës mbërriti në dhjetëra mijëra. Po të mos ishte puna e tre burrave të guximshëm, mund të ishin humbur miliona jetë dhe Evropa do të bëhej pothuajse e pabanueshme.
10 ditë pas shkrirjes së Çernobilit, inxhinierët mësuan për një kërcënim të ri: shpërthimet bërthamore me avull. Sistemi i ftohjes së plantacioneve kishte dështuar dhe aty u formua një pishinë, direkt nën reaktor.
Po qe se nuk do të kishte ftohje, substanca lavë di të shkrihej dhe do të arrinte te reaktori përmes barrierave të mbetura. Nëse kjo do të kishte ndodhur, sigurisht do të ishin shkaktuar shpërthime me avull, duke hedhur rrezatim të lartë nëpër gjithë Evropën, dhe disa pjesë të Azisë dhe Afrikës.
“Ekspertët tanë studiuan mundësinë dhe arritën në përfundimin se shpërthimi do të kishte një forcë prej tre deri në pesë megatonë”, tha fizikanisti sovjetik Vassili Nesterenko.
“Minsk, që është 320 kilometra larg Çernobilit, do të ishte shkatërruar, dhe Evropa do të bëhej e pabanueshme.” Tre burra të guximshëm vullnetarë ishin zhytur nën plantacion, ku bënë edhe lirimin e një valvule të presionit.
Vetëm njeri prej tyre e dinte vendndodhjen e valvulës. Emri i tij ishte Alexei Ananenko, dhe ai ishte një nga inxhinierët e uzinës. Ai së bashku me kolegun e tij Valeri Bezpalov dhe mbikëqyrës e zhvendosjes, Boris Baranov, atyre iu kërkua të merrnin pjesë në atë që quhej “mision vetëvrasës”.
Autoritetet u thanë se ata edhe mund ta refuzonin detyrën, por Ananenko u shpreh: “Si mund ta bëj këtë kur jam i vetmi që e di se ku ndodhen valvulat?”Burrat lëshuan valvulin në kohë dhe, duke vepruar kështu, shpëtuan botën nga një katastrofë që do të ishte edhe më e keqe se shpërthimi fillestar.
Gjatë ditëve të ardhshme, më shumë se 5 milion galonë ujë u liruan nga poshtë fabrikës. Një raport më vonë konfirmoi se pa punën e Ananeko, Bezpalov dhe Baranov, një shpërthim bërthamor do të kishte ndodhur, duke kthyer qindra kilometra katrorë në një djerri në radioaktive.
Në kohën kur burrat u shfaqën nën reaktor, të tre ishin duke treguar shenja të helmimit të rëndë nga rrezatimi.
Tragjikisht, asnjë prej tyre nuk mbijetoi për më shumë se disa javë. Si viktima të tjera të fatkeqësisë së Çernobilit, të tre burrat u varrosën në arkivole të plumbit. Aleksei Ananenko, Valeri Bezpalov dhe Boris Baranov nuk e kanë penguar vetëm atë që njihet si katastrofë e Çernobilit; ata penguan diçka shumë, shumë më keq se ajo.
Historia e tyre ju bën të mendoni për ta si “heronj”. Për disa, si tre zhytësit e Çernobilit, heroizmi vjen në heshtje si rezultati një domosdoshmërie. Për të tjerët, si respondentët e parë në Chernobyl ose Fukushima, gjatë 11 shtatorit, ose si përgjigje ndaj sulmeve të tjera terroriste, heroizmi është rezultati futjes drejt rrezikut në mënyrë që të tjerët të mund të largohen prej saj.
E vërteta është se heronjtë janë të gjithë rreth nesh. Mësuesit, punonjësit e kujdesit shëndetësor dhe njerëzit e thjeshtë janë dhe kanë kapacitetin të jenë heronj me kuptimin e vërtetë të fjalës. Ata nuk duan duartrokitje e drita, duan vetëm pak besim në shpirtin njerëzor./Fjala.al
