E përditshmja spanjolle ‘Lavanguardia’ i ka kushtuar një shkrim Shqipërisë, teksa flet për bunkerët e shumtë në numër të ndërtuar nga diktatori Enver Hoxha. Në nisje të shkrimit media e njohur spanjolle shkruan se “Në Shqipëri, pandemia po trondit turizmin, por vizitorë të rrallë të huaj ende lëvizin nëpër labirintet e tuneleve të errëta të gërmuara nën një fortesë nga diktatori Enver Hoxha, për t’u mbrojtur nga një sulm bërthamor që nuk ndodhi kurrë”.
Në katër dekada pushtet, diktatori i ndjerë komunist kishte mbushur vendin e vogël të Ballkanit me dhjetëra mijëra bunkerë dhe kishte shpuar nëntokën me milje korridore anti-atomike.
Por streha që zhytet në shkëmb nën kështjellën e vendlindjes së tij Gjirokastra, një qytet në jug të Shqipërisë tani i listuar si një vend i trashëgimisë së Unesco, është një nga më mbresëlënësit.
Më tej ajo thekson se, “Tridhjetë vjet pas rënies së komunizmit, ” Tuneli i Luftës së Ftohtë ” është një tërheqje e madhe edhe pse numri i vizitorëve të huaj është ndarë gati dhjetë këtë vit për shkak të koronavirusit të ri”.
Alexandre Benlalam, një 39-vjeçar inxhinier kompjuteri nga Parisi, është një nga 300 vizitorët që ecën këtë verë, me maska në fytyrat e tyre, përmes tuneleve që çajnë malin nën të kështjellën e shekullit të 12-të përdorur si një burg nga komunistët dhe nazistët para tyre.
“Ne vizituam këtë bunker që na kujton periudhën e trishtuar që jetuam me pandeminë,” i tha ai AFP. “Ne jemi të privuar nga liritë e caktuara siç është liria e mbledhjes”, por ky “kufizim shkon në drejtimin e duhur”, ndryshe nga privimet e pësuara nga shqiptarët gjatë epokës komuniste.
Grupi i një duzine turistësh francezë parakaluan nëpër botën e nëndheshme të Enver Hoxhës, i cili ishte zemëruar me të gjithë tokën – Perëndimin, ish-BRSS, ish-Jugosllavinë, Kinën – dhe po përgatitej të sulmohej kudo.
Ndër të tjera “Lavanguardia shkruan se: Kompleksi ishte strehimi i kuadrove të regjimit dhe komandës ushtarake në rast konflikti, dhe prej andej ata do të kishin drejtuar operacione ushtarake. Disa herë në vit, banorët thirreshin për të kryer manovra atje.
“I gjithë qyteti ishte një qytet me ushtarë detyra e të cilëve ishte të mbronin atdheun,” kujton Engjell Serjani, 60 vjeç. Ai vetë ishte një gazetar për radio stacionin lokal në Gjirokastër dhe, si i tillë, mori pjesë në vitet 1980 “duke mbuluar” një luftë të trilluar.
“Në fakt, ne duhej të imagjinonim informacione rreth sulmeve, vdekjeve, dëmtimeve në front dhe të përgatitnim transmetime speciale,” thotë ai.
Sot, muret rrjedhin dhe tunelet janë shkatërruar, por në fillim, kompleksi ishte i sofistikuar: galeri të pafundme që supozohet se do të përballonin bomba atomike 20 kilotonësh që shërbyen dhoma kushtuar komandës së ushtrisë, policisë sekrete, prokurorisë, për udhëzime , në gjykatë dhe në kundërzbulim, shpjegon Astrit Imeri, një ish-ushtarak 67-vjeçar.
Kishte gjithashtu dhoma të rezervuara për transmetime ose përgjime, dhoma gjumi, një furrë buke , rezervuarë uji, madje edhe kallashnikov dhe pistoleta TT kundër ndërhyrjes së mundshme të armikut. “Tuneli kishte të gjitha burimet për të qëndruar atje jo vetëm për disa orë, por për ditë dhe javë,” shton ai.
Ndërtimi i tij në vitet 1970 zgjati më shumë se 10 vjet, me ekipet që punonin me turne para se të niseshin për në vendet e tjera në mënyrë që askush të mos kishte një pasqyrë të sitit. Në total, Enver Hoxha kishte ndërtuar 173,371 bunkerë të shpërndarë në të gjithë Shqipërinë, si dhe tunele dhe metro të shumta, sipas dokumenteve zyrtare.
Kur regjimi ra në 1990, ata u braktisën dhe shumica e tyre mbeten të braktisur sot. Sidoqoftë, disa janë kthyer në kafene, depo, shtëpi për të pastrehët, apo atraksione turistike si në Gjirokastër.
Por “qyteti i gurit” deri më tani ka pritur vetëm 22,000 vizitorë shqiptarë dhe të huaj kundrejt 120,000 vitin e kaluar në të njëjtën kohë.
“I goditur rëndë nga pandemia, turizmi është sektori më i prekur ekonomik,” ankohet Maksim Hoxha, presidenti i Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë Gjirokastër. Në të gjithë Shqipërinë, numri i turistëve të huaj ka rënë me 70% dhe ekspertët vlerësojnë deficitin në një miliard euro.
Në fund të shkrimit media e njohur shpanjolle thekson se, “Grupet e vogla të vizitorëve që enden nëpër rrugicat bosh “marrin frymë me pak shpresë”. Gjirokastra, e cila është gjithashtu qyteti i shkrimtarit të madh shqiptar Ismaïl Kadare, “gjithmonë ka diçka për të ofruar”./Blerina Balliu/Fjala.al
