Flet Dr. Carolina De Stefano, studiuese dhe profesore e historisë
Kriza mes Ukrainës dhe Rusisë nuk ka lindur në javët e fundit, por është rezultat i një tensioni që ka zgjatur për tetë vjet dhe ka shkaqe të sakta politike dhe ekonomike.
nga Davide Falcioni
Kriza midis Ukrainës dhe Rusisë nuk është një krizë që ka shpërthyer javët e fundit, por është rezultat i një tensioni që ka zgjatur për të paktën tetë vjet: nga Revolucioni Euromaidan i vitit 2014, domethënë, që kulmoi me një ndryshim rrënjësor tek udhëheqja e qeverisë së Kievit, e cila brenda pak muajsh nga të qenit një nga kryeqytetet më besnike ndaj Moskës u kthye në një nga më armiqësoret. Në fakt, që nga koha e Bashkimit Sovjetik, Kremlini e ka konsideruar Ukrainën një nga “bijat e saj të preferuara”, “pamjen” e saj drejt Evropës si dhe hambarin e saj falë hapësirave të pafundme të tokës së punueshme. Është edhe për këtë arsye që linja e re e Kievit – me afërsinë e saj me Perëndimin – u perceptua si një tradhti që duhej korrigjuar në njëfarë mënyre. Pas Euromaidanit, Moska pushtoi gadishullin e Krimesë dhe mbështeti lëvizjet separatiste në rajonin e Donbass, duke mbështetur në mënyrë eksplicite republikat popullore Donetsk dhe Lugansk. Megjithatë, ka edhe aspekte të tjera që duhen marrë parasysh për të interpretuar saktë krizën: impulset e NATO-s për të zgjeruar sferën e saj të ndikimit në lindje dhe çështja e energjisë: siç na kujton ISPI, mbi 37% e gazit kalon nga Ukraina direkt nga Rusia në Perëndim. Për të gjitha këto rrëfen më shumë Dr. Carolina De Stefano, studiuese dhe profesore e historisë dhe politikës ruse në Luiss.
Doktoresha, kriza e vazhdueshme mes Rusisë dhe Ukrainës është një krizë afatgjatë. A mund të na tregoni gjenezën e saj dhe cilat janë marrëdhëniet historike (në vitet e fundit) mes Moskës dhe Kievit?
Ka shumë çështje të pazgjidhura midis Rusisë dhe Ukrainës që nga rënia e Bashkimit Sovjetik. Mbi të gjitha, ka një përplasje vizionesh: Moska vazhdon të besojë se Kievi duhet të bjerë në sferën e saj të influencës, ndërsa Ukraina është përpjekur gjatë viteve të pohojë autonominë e saj nga Moska. Në fakt, të dy vendet deri në vitin 2014 kishin një marrëdhënie të paqartë: në thelb, Rusia i dha Ukrainës energji me kosto të ulët në këmbim të një lloj besnikërie politike të pakushtëzuar. Ka edhe aspekte të tjera të rëndësishme historike dhe kulturore: në Ukrainë, për shembull, ka miliona familje të përziera ruso-ukrainase dhe për BRSS Ukraina ishte një nga republikat e saj më të rëndësishme.
Çfarë ndodhi më pas?
Pas rënies së Presidentit Victor Janukoviç (afër Moskës) pas demonstratave të dhunshme në rrugë, qeveria e re është bërë haptazi pro-perëndimore dhe anti-ruse. Moska e interpretoi rënien e Janukoviç si një grusht shteti të mbështetur nga Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian. Putini u përgjigj duke aneksuar Krimenë dhe mbështeti ushtarakisht popullsinë rusishtfolëse në lindje të vendit që i dhanë jetë republikave popullore të Donetsk dhe Lugansk, të panjohura nga asnjë shtet. Pra, kriza aktuale është rezultat i një zhvillimi konfliktesh të gjata të vitit 2014 midis Kievit dhe Moskës.
Ukraina është shtypur mes BE-së dhe Rusisë. Cila është rëndësia gjeopolitike e këtij vendi?
Ukraina ka pasur gjithmonë një rëndësi thelbësore strategjike më shumë për Rusinë sesa për BE-në për arsye historike, për burimet që zotëron (ishte hambari i BRSS) dhe për shkak se ka një popullsi shumë të rëndësishme sllave, përveçse të qenit “pamja” e Moskës në Evropë. Megjithatë, që nga kriza e vitit 2014, Kievi ka marrë një rëndësi shumë më të madhe gjeopolitike për të gjithë, duke u bërë kryeqyteti simbol i një përplasjeje midis Putinit dhe Perëndimit.
Pse Rusia nuk dëshiron zgjerimin e NATO-s në Ukrainë?
Kemi arritur në pikën vendimtare, por duhet bërë një premisë. Sipas qëndrimit zyrtar rus, amerikanët i premtuan Gorbaçovit se nuk do ta zgjeronin kurrë NATO-n në lindje, veçanërisht në republikat dhe territoret që ishin pjesë e BRSS. Aleanca Atlantike, nga ana e saj, as nuk dëshiron dhe as nuk mund ta zyrtarizojë një angazhim të tillë. Megjithatë, ajo që është e sigurt është se NATO sot nuk ka ndërmend të mirëpresë Ukrainën për momentin, qoftë edhe për kundërshtime të brendshme. Kremlini e di shumë mirë këtë: Putini, më shumë se një çështje sigurie, e bën atë mbi të gjitha një pikë ideologjike, sepse ai e konsideron atë Aleancë si “këmbën” e Shteteve të Bashkuara në Evropë dhe gurthemelin e një arkitekture sigurie evropiane që nuk i njeh Rusisë të drejtën për një sferë ndikimi në kontinent. Është një skenar i Luftës së Ftohtë, por pikërisht mbi këtë po ndodh sot përballja.
Cila është rëndësia e gazit rus në këtë krizë?
Besoj se rrënjët historike dhe politike janë ato kryesore, por sigurisht që edhe faktori energji ka një peshë dhe do të mund ta luajë gjithnjë e më shumë. Shtetet e Bashkuara janë bërë një eksportues i gazit dhe naftës dhe duan t’i shesin ato në Evropë, duke kufizuar varësinë afatgjatë të “Kontinentit të Vjetër” nga Rusia, si përmes gazsjellësit të ri Nord Stream 2, i cili kalon përmes Balltikut. Deti, transporton gaz nga Rusia direkt në Gjermani dhe më pas në Evropën Perëndimore. Moska, natyrisht, ka interes të kundërt me amerikanët. Në mes janë evropianët, të tërhequr nga njëra anë në tjetrën: nëse Rusia do të vendoste të “fikte çezmat”, veçanërisht në muajt e dimrit, do të ishte një problem serioz për ne.
Ekziston rrezik real dhe konkret i një përshkallëzimi ushtarak?
Pa alarmuar, por po, ky rrezik ekziston. Nëse shpërthen një konflikt, ai ndoshta do të jetë, të paktën fillimisht, i kufizuar territorialisht dhe jo një përpjekje ruse për të marrë Kievin. Problemi në këtë pikë është mbi të gjitha se sa më gjatë të vazhdojë kriza, aq më shumë rriten rreziqet e aksidenteve apo keqkuptimeve ndërmjet palëve, të cilat mund të çojnë në një përshkallëzim: le të mendojmë se çfarë do të ndodhte nëse një dron ukrainas godiste ushtarët në republikat separatiste, ose nëse një avion ushtarak rus të fluturojë mbi qiellin e Ukrainës.
Cila mund të jetë një pikë e mundshme e marrëveshjes ndërmjet palëve?
Është e vështirë të thuhet. Problemi është se çështja kryesore për të cilën Rusia kërkon garanci është heqja dorë e NATO-s nga zgjerimi në lindje, por kjo kërkesë nuk mund të pranohet dhe nuk do të pranohet zyrtarisht nga perëndimorët. Megjithatë, Rusia dhe SHBA mund të gjejnë marrëveshje për kufizimet e armatimeve dhe stërvitjeve ushtarake në kufijtë që ata tashmë po diskutojnë. Ekziston ende mundësia, edhe nëse duket e largët, që të zbatohet marrëveshja e Minskut, e nënshkruar në vitin 2014 nga Rusia, Ukraina, Gjermania dhe Franca, e cila ndër të tjera kërkon që qeveria e Kievit t’i japë më shumë autonomi kushtetuese republikave popullore të Donetskut dhe Luganskut. Nga ana tjetër, kjo do t’i lejonte Rusisë të ruante kontrollin indirekt mbi ato territore dhe, për rrjedhojë, të kufizonte mundësinë që Ukraina një ditë të anëtarësohet në NATO.
Burimi: fanpage.it/ Përgatiti për botim: L.Veizi
