Fizika bërthamore është jashtëzakonisht komplekse, por ka dhe kundërshtitë e saj. Megjithatë, në një pikë ka një marrëveshje të gjerë në komunitet: termocentralet bërthamore nuk duhet të bëhen vendet e konfliktit të armatosur.
Këto nuk janë vende ku dëshirohet që të jenë breshëritë e artilerisë, pamje që i pamë javën e kaluar. Po ashtu askush nuk dëshiron që të humbasë pushteti, siç po e shohim sot në Çernobil, shkruan The Times. Pikërisht për shkak se pasojat janë kaq katastrofike, janë imagjinuar shumë skenarë për rastin më të keq të mundshëm. Në vitin 2011, pas dështimit të ftohjes në centralin bërthamor të Fukushimës në Japoni, pjesa më e madhe e botës testoi stresin e objekteve bërthamore. Këtu përfshihej edhe Çernobili. Edhe pas shkrirjes së tij në vitin 1986, vendi kishte vazhduar të prodhonte energji në tre nga katër reaktorët e tij. Në vitin 2000 u fik reaktori i fundit.
Lënda më radioaktive e karburantit të këtyre reaktorëve ruhet ende në ‘pellgje’ ftohëse, të cilat duhet të rimbushen me ujë të freskët për të mos u mbinxehur. Sipas autoriteteve ukrainase, gjeneratorët rezervë me naftë mund ta mbajnë këtë pompim për dy ditë, por më pas do të ndalojnë.
Çfarë do të thotë nëse energjia nuk rikthehet deri atëherë?
Vlerësimi i vitit 2011 mori parasysh pikërisht këtë. Pastaj, raporti gjykoi se pishinat do të ngroheshin, por jo në mënyrë të rrezikshme. Inxhinierët parashikuan që ato të arrinin 70C. Që nga ajo kohë, karburanti ka pasur edhe një dekadë për të humbur energji, dhe shumë prej tij kanë pasur kohë të degradohen aq shumë saqë janë zhvendosur në “magazinim të thatë” diku tjetër.
Kjo do të thotë se “ka pasur një reduktim shumë domethënës në kapacitetin gjenerues të nxehtësisë së karburantit”, thotë Robin Grimes, profesor i fizikës së materialeve në Imperial College London. “As nuk do të vlojë ujin.”
Profesori ishte më i shqetësuar për humbjen e komunikimit dhe paaftësinë për të mbajtur kontrollin mbi mbetjet, të cilat synohen të monitorohen nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike.
Duke pasur kohë të mjaftueshme, pishinat, të cilat janë nën tokë, do të thahen, duke e ekspozuar karburantin në ajër. Edhe nëse ndodh, Grimes tha se strukturat duhet të projektohen për t’u përballur për shumë muaj. Rimbushja e tyre mund të jetë komplekse dhe ekziston një potencial për ndotje lokale, por nuk do të krijonte re të mëdha radioaktive që të përhapeshin në të gjithë Evropën.
Kjo është arsyeja pse IAEA ka thënë se nuk sheh shqetësim kritik për sigurinë ndërprerjen e energjisë. Megjithatë IAEA është jashtëzakonisht e shqetësuar për stafin.
Trembëdhjetë ditë më parë, 210 punëtorë filluan turnin e tyre në uzinën e Çernobilit si zakonisht, por më pas centrali u pushtua nga ushtria ruse dhe ata nuk mund të ikin prej aty. “Njerëzit që operojnë në këta reaktorë janë duke u drejtuar nga rusët me armë. Nuk mund ta imagjinoj se çfarë ndjesie është të përballesh duke bërë punën tënde në objektin bërthamor kur dikush po të drejton armën. Sa të guximshëm janë këta njerëz që vazhdojnë të bëjnë punën e tyre.”, tha Grimes.
