Ish-Sekretari amerikan i Shtetit, Heny Kissinger, gjatë karrierës së tij politike ka pasur eksperienca me disa liderë sovjetikë. Në një intervistë për Der Spiegel, Kissinger ka folur edhe për presidentin rus, Vladimir Putin, për të cilin tha se është edhe kalkulues edhe i zemëruar, ndërsa tha se marrëdhënia e ardhshme e Rusisë me Europën do të bëhet një çështje kyçe gjeostrategjike. Gjatë kësaj interviste, Kissinger tha se Putini më së shumti ngjan me Nikita Khrushchev. Ai tregoi edhe pse i mendon të ngjashëm Krushchev dhe Putin.
Der Spiegel: Zoti Kissinger, kur keni lindur, Lenini ishte ende gjallë. Ju ishit 29 vjeç kur vdiq Stalini, 39 kur Nikita Khrushchev vendosi raketa bërthamore në Kubë dhe 45 kur Leonid Brezhnev shtypi Pranverën e Pragës. Cilin nga këta sundimtarë të Kremlinit ju kujton më shumë Vladmir Putin?
Henry Kissinger: Hrushovin.
Der Spiegel: Pse?
Kissinger: Hrushovi donte njohje. Ai donte të pohonte rëndësinë e vendit të tij dhe të ftohej në Amerikë. Koncepti i barazisë ishte shumë i rëndësishëm për të. Në rastin e Putinit, kjo është edhe më e mprehtë, sepse ai e konsideron rënien e pozicionit rus në Evropë nga viti 1989 e tutje si një fatkeqësi strategjike për Rusinë. Kjo ka qenë obsesioni i tij. Unë nuk e ndaj me të vërtetë pikëpamjen e shumë njerëzve që mendojnë se ai dëshiron të rifitojë çdo pjesë të territorit që ka humbur. Por ajo që ai nuk mund të durojë është se i gjithë territori midis Berlinit dhe kufirit rus i ra NATO-s. Dhe kjo është ajo që e bëri Ukrainën një pikë kaq kyçe për të.
Der Spiegel: Hrushovi shkaktoi krizën e raketave Kubane, por ai në fund u dorëzua. A mendoni se e njëjta gjë është e mundur për Putinin dhe Ukrainën?
Kissinger: Putini nuk është aq impulsiv sa Hrushovi. Ai është më kalkulant dhe më i inatosur. Mund të jetë më e lehtë të vendosesh me disa liderë të tjerë që dikush i njeh (nga e kaluara e Rusisë). Nga ana tjetër, nuk ka gjasa që kalimi nga Putin te pasardhësi i tij të shkojë shumë mirë. Por mbi të gjitha, evolucioni i Rusisë është një çështje ruse. Vendet perëndimore do të duhet të analizojnë se çfarë mund të bëjnë në varësi të atij evolucioni dhe rezultatit ushtarak në Ukrainë.
Der Spiegel: Kapitulli i parë i librit tuaj të ri, “Udhëheqja: Gjashtë Studime në Strategjinë Botërore”, fokusohet në kancelarin e parë të pasluftës së Gjermanisë, Konrad Adenauer. Ju shkruani se politika e Adenauer bazohej në një pikëpamje se ndarja e vendit të tij ishte e përkohshme. A është kjo çfarë kishit në mendje me deklaratën tuaj të fundit në Forumin Ekonomik Botëror në Davos, kur sugjeruat që Ukraina të pranonte një ndarje të përkohshme të vendit, duke e zhvilluar një pjesë në një komb properëndimor, demokratik dhe ekonomikisht të fortë, duke pritur që historia të ribashkohet vendin në tërësi?
Kissinger: Ajo që thashë është kjo: Për t’i dhënë fund kësaj lufte, vija më e mirë ndarëse do të ishte status quo ante, që do të thotë 93 për qind e vendit. Kjo është një gjë krejt tjetër. Nëse dikush identifikon status quo ante si objektiv, kjo do të thotë se agresioni nuk ka pasur sukses. Çështja, pra, është një armëpushim përgjatë vijës së kontaktit të 24 shkurtit. Territori ende i kontrolluar nga Rusia, i cili përbën rreth 2.5 për qind të territorit ukrainas në Donbas, si dhe në Gadishullin e Krimesë, do të ishte më pas pjesë e një negocimi të përgjithshëm.
Der Spiegel: Ju shtuat, megjithatë, se vazhdimi i konfliktit përtej linjës së kontaktit të 24 shkurtit “do ta kthente atë në një luftë jo për lirinë e Ukrainës … por një luftë të re kundër vetë Rusisë”.
Kissinger: Në asnjë moment nuk kam thënë që Ukraina duhet të heqë dorë nga ndonjë territor. Thashë se vija logjike ndarëse për një armëpushim është status quo ante.
Der Spiegel: Shumë ukrainas e kuptuan ndryshe. Parlamentari Goncharenko tha se ju “po jetoni ende në shekullin e 20-të” dhe se Ukraina nuk do të heqë dorë nga asnjë pëllëmbë territor.
Kissinger: Presidenti Volodymyr Zelenskyy nuk e thotë këtë. Përkundrazi, brenda dy javësh nga deklarata ime, ai tha në një intervistë për Financial Times se rifitimi i status quo-së do të ishte një fitore e madhe dhe se ata do të vazhdojnë të luftojnë diplomatikisht për pjesën tjetër të territorit të tyre. Kjo është në përputhje me pozicionin tim.
Der Spiegel: Në hyrje të librit tuaj të ri, ju citoni Winston Churchill: “Studioni historinë. Në histori qëndrojnë të gjitha sekretet e krijimit të shtetit”. Cili precedent historik mendoni se është më udhëzuesi për të kuptuar dhe për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë?
Kissinger: Kjo është një pyetje shumë e mirë për të cilën, tani për tani, nuk mund të jap një përgjigje të drejtpërdrejtë. Sepse lufta në Ukrainë është në një nivel një luftë për ekuilibrin e fuqisë. Por në një nivel tjetër, ai ka aspekte të një lufte civile dhe kombinon një problem ndërkombëtar të tipit klasik evropian me një problem tërësisht global. Kur kjo luftë të përfundojë, çështja do të jetë nëse Rusia do të arrijë një marrëdhënie koherente me Evropën – të cilën e ka kërkuar gjithmonë – apo nëse do të bëhet një postë e Azisë në kufirin e Evropës. Dhe nuk ka asnjë shembull të mirë historik.
Der Spiegel: Ju, së bashku me gjashtë personalitetet që përshkruani në librin tuaj të ri, keni formësuar botën në të cilën jetojmë sot. Dhe kjo nuk është një botë e qëndrueshme. Në Evropë, një luftë po shpërthen në Ukrainë. Në Azi, një konflikt mbi Tajvanin duket se po afrohet. Në Lindjen e Mesme, programi bërthamor i Iranit vazhdon të hedhë hije të errëta. Pse politikanët duhet të ndjekin shembujt nga libri juaj?
Kissinger: Nuk po them se ata duhet të ndjekin shembujt e njerëzve që kam portretizuar, sepse ata janë shumë të ndryshëm nga njëri-tjetri – dhe situatat e tyre janë të ndryshme nga njëri-tjetri. Por unë mendoj se ata mund të mësojnë nga problemet me të cilat u përballën këta udhëheqës. Që ka konflikt në botë: Kjo nuk është e re. E reja është se në periudhën tonë kemi për herë të parë ndikimin e rajoneve të ndryshme kulturore mbi njëra-tjetrën në mënyrë të përhershme. Për disa konflikte aktuale, shembujt nga libri mund të jenë të dobishëm. Të tjerat mund të jenë unike për periudhën tonë. Unë nuk kam shkruar një libër gatimi për marrëdhëniet ndërkombëtare.
Der Spiegel: A mendoni se politika e jashtme në kushtet që përshkruani, dhe veçanërisht siç e praktikuat Richard Nixon dhe ju, është ende mënyra më efektive për trajtimin e marrëdhënieve ndërkombëtare – që do të thotë se shtetarët janë më të preferuar se vizionarët dhe ruajtja e stabilitetit është e preferueshme ndaj imperativave normative?
Kissinger: Burrat e shtetit dhe vizionarët janë thjesht dy lloje të ndryshme liderësh.
Der Spiegel: Preferenca juaj është e dukshme. Në librin tuaj, përmendni Theodoren dhe Franklin D. Roosevelt, Kemal Atatürk dhe Jawaharlal Nehru si “burrë shtetas”, ndërsa identifikoni Akhenaten, Joan of Arc, Robespierre dhe Lenin si “vizionarë”. Mendoni se ruajtja e ekuilibrit të fuqisë është ende rruga më e këshillueshme për të ndjekur në marrëdhëniet ndërkombëtare?
Kissinger: Mendoj se balanca e fuqisë është parakusht për gjëra të tjera, por nuk është qëllim në vetvete. Bilanci i fuqisë në vetvete nuk garanton stabilitet, por pa ekuilibër të fuqive nuk mund të kesh stabilitet.
Der Spiegel: Presidenti amerikan Joe Biden e ka përshkruar situatën aktuale gjeopolitike si një luftë midis demokracisë dhe autokracisë. Qeveria e re gjermane ka vendosur gjithashtu të ndjekë një politikë të jashtme më “të bazuar në vlera”. Cila është përgjigja juaj për këtë?
Kissinger: Duke pasur parasysh historinë time personale, një preferencë për demokracinë është e vetëkuptueshme. Demokracia e vërtetë është, për mua, sistemi më i dëshirueshëm. Por në marrëdhëniet e botës bashkëkohore, nëse bëhet objektivi kryesor, ai çon në një impuls misionar që mund të rezultojë në një konflikt ushtarak të tipit Luftë Tridhjetëvjeçare. Tani, presidenti Biden ka thënë njëkohësisht se nuk ka dëshirë të ndryshojë qeverinë kineze, se nuk po tenton të ndërhyjë në situatën e brendshme. Kështu që unë mendoj se ai përballet me të njëjtin problem me të cilin përballet çdo udhëheqës kryesor tani. Sigurisht, ka situata në të cilat ekziston një detyrim për të mbrojtur veten, dhe kjo është ajo që Evropa e ka perceptuar në këtë konflikt për Ukrainën. Mirëqenia shtetërore në këtë periudhë duhet të jetë në gjendje të përfshijë rolin historik të ekuilibrit të fuqisë, rolin e ri të teknologjisë së lartë dhe ruajtjen e vlerave thelbësore. Kjo është një sfidë e re për këtë periudhë.
Der Spiegel: Një nga supozimet bazë të realizmit politik është se sistemi ndërkombëtar është përfundimisht anarkik dhe se nuk ka autoritet mbi atë të shteteve individuale. A e konfirmon përvoja juaj këtë supozim?
Kissinger: Jo. Parimi i sovranitetit mbi të cilin bazoheshin marrëdhëniet ndërkombëtare në Evropë, dhe nëpërmjet Evropës, në pjesën tjetër të botës, lejon evoluimin e konceptit të ligjshmërisë në të drejtën ndërkombëtare, nga njëra anë. Por nga ana tjetër, ajo gjithashtu copëton botën, sepse parimet sovrane besohet se janë parësore. Kjo dilemë është shumë e vështirë për t’u kapërcyer filozofikisht, sepse dallimet kulturore midis rajoneve të ndryshme të botës përfshijnë hierarki të ndryshme vlerash.
Der Spiegel: Kur shikoni se si ka ecur deri tani lufta në Ukrainë, mendoni se kjo rrit apo pakëson dëshirën e udhëheqjes kineze për të zgjidhur njëherë e përgjithmonë çështjen e Tajvanit?
Kissinger: Putini dukshëm e nënvlerësoi rezistencën që do të gjente. Kinezët, megjithatë, do të përdorin forcën e gjithanshme kundër Tajvanit vetëm pasi të kenë vendosur se asnjë evolucion paqësor nuk do të jetë kurrë i mundur. Dhe nuk mendoj se kanë arritur ende në atë pikë.
Der Spiegel: Por nëse Kina do të arrinte një përfundim të tillë një ditë, si do të ndryshonte ai konflikt nga ai aktual në Ukrainë?
Kissinger: Për çështjen e Ukrainës, një aspekt i problemit ushtarak është se dy grupe bërthamore po bëjnë një luftë konvencionale në territorin e një shteti të tretë, i cili, natyrisht, ka shumë armë nga ne. Por ligjërisht, një sulm ndaj Tajvanit do të sillte Kinën dhe Amerikën në konflikt të drejtpërdrejtë që në fillim.
