Cilat janë vendet më të pasura dhe më të varfëra të botës – arsyet dhe shkaqet

Kush janë fuqitë më të mëdha ekonomike në botë? Si ka evoluar klasifikimi i vendeve nga PBB -ja nga njëri vit në tjetrin? Përhapja e pandemisë s Covid-19 dhe lufta në Ukrainë ishin shumë të ashpra për një numër të madh të vendeve. Kjo ka pasur pasoja në zhvillimin e tyre ekonomik të shumë shteteve dhe çoi në krizën e frikshme të viteve 2020-23.

Cilat janë vendet më të pasura në botë në vitin 2023? Ndërsa bota del nga një pandemi për të hyrë në një periudhë të konsiderueshme të recesionit, me inflacion të fortë dhe një krizë ekonomike që ndikoi në pozicionet e rëndësishme të shpenzimeve (energji, lëndë të para, etj.), Ku janë renditur vendet e ndryshme në 2023?

 Përkufizimi dhe llogaritja e PBB -së

PBB është një agregat kryesor për llogaritë kombëtare. Ai merr parasysh rezultatin përfundimtar të aktivitetit të prodhimit të njësive prodhuese të banorëve. Qëllimi i tij është të matet pasuria e krijuar nga të gjithë agjentët, privatë dhe publik, në një territor kombëtar për një periudhë të caktuar. PBB (produkt i brendshëm bruto) llogaritet duke mbledhur vlerat e shtuara të të gjitha kompanive (kombëtare ose ndërkombëtare) brenda një vendi.

Është e nevojshme të nënvizohet se ka një ndryshim me PKB (produkt kombëtar bruto), i cili merr parasysh të gjitha aktivitetet (mallrat dhe shërbimet) të prodhuara në një territor.

Me fjalë të tjera, PBB -ja mat vlerën e të gjitha mallrave dhe shërbimeve të prodhuara në një komb në një ushtrim të llogaritur sipas çmimit të tregut. Nëse një vend regjistron një rritje të PBB -së, do të thotë se po përjeton rritje ekonomike.

Shumica e vendeve të botës përjetojnë ndryshimin e PBB-ve për shkak të fazave të cikleve të ndryshme ekonomike dhe rritjes ekonomike afatgjatë. Sistemi ekonomik global është kompleks dhe i ndërlidhur, me shumë vende që ofrojnë lloje të ndryshme të të ardhurave, aktivitetit ekonomik dhe aktiviteteve të roleve, forca e ekonomisë së një kombi mund të përcaktohet duke studiuar produktin e saj të brendshëm bruto (PBB), i cili mat totalin e mallrave dhe shërbimeve të prodhuara brenda kufijve të saj në një periudhë të caktuar kohore.

Sipas renditjes së fundit të fundit botërore të PBB -së 2023 nga Banka Botërore, Shtetet e Bashkuara të Amerikës do të kenë ekonominë më të madhe në botë me një PBB prej më shumë se 23 trilion dollarë në 2021.

Sipas renditjes së ekonomisë botërore të vitit 2023, lista e fundit e vendeve me PBB -në më të lartë në botë arrin në 105 trilion dollarë. SHBA u rendit në vendin e parë në botë në PBB -në nominale, ndërsa Kina ka PBB -në e 2 -të më të madhe në botë, që rritet me një ritëm më të shpejtë se SH.B.A. India, Mbretëria e Bashkuar, Franca, Gjermania dhe Japonia të cilët janë pesë kontribuesit më të mëdhenj në ekonominë botërore.

Sipas një analize të të dhënave të PBB -së dhe ecurisë së parashikuar të saj për të gjitha vendet nga viti 2020 deri në vitin 2026, PBB -ja globale u rrit nga 103.86 trilion në 2022 në 112.6 trilion në 2023. Deri në vitin 2023, këto vende do të renditen të parët në botë për sa i përket PBB -së. PBB -ja e Indisë do të zgjerohet me 5.8% këtë vit, dukshëm mbi nivelin mesatar të rritjes prej 1.9 përqind në të gjithë botën. Financat, kujdesi shëndetësor, teknologjia dhe sektorët e prodhimit kontribuojnë ndjeshëm në PBB -në e Shteteve të Bashkuara, e cila ka një ekonomi shumë të larmishme. Sh.B.A ka ekonominë më të madhe  botën për vitn 2023 e cila është 23.3 trilion dollarë. Si rezultat i ekonomisë së saj të larmishme, SH.B.A. ka ruajtur pozicionin e saj. Nga firmat shumëkombëshe si Apple, Microsoft dhe Amazon ekonomia është përmirësuar. Infrastruktura e zhvilluar mirë, sistem financiar e monetar solid, dhe një popullsi e aftë për punë që përfiton nga ekonomia amerikane. Për shkak të qëndrueshmërisë dhe përshtatshmërisë së saj, ekonomia amerikane rezultoi se është më e forta në botë edhe gjatë epidemisë së COVID-19.

• SHBA – US$ 25 trillion
• Kina – US$ 18.321 trillion
• Japonia – US$ 4.301 trillion
• Gjermania – US$ 4.031 trillion
• India – US$ 3.469 trillion
• Mbretëria e Bashkuar – US$ 3.199 trillion
• Franca – US$ 2.778 trillion
• Kanadaja – US$ 2.2 trillion
• Rusia – US$ 2.113 trillion
• Italia – US $ 2,010.43 trillion

10 ekonomitë më të mëdha në botën për vitin 2023

Në pozitën e parë në renditjen e vendeve më të pasura në botë, ndodhen Shtetet e Bashkuara, GDP e të cilave arrin në 25,462.70 miliardë dollarë. Në vendin e dytë në renditjen e vendeve sipas PBB-së në vitin 2023 është Kina me një GDP prej 18.321 miliardë dollarësh. Vendi ishte në gjendje të rikthehej, edhe pas bllokimeve të njëpasnjëshme dhe pavarësisht nga një popullsi në plakje, me rritje prej 3%. Azia është e pranishme në fuqi në podium, duke qenë se Japonia renditet në vendin e 3-të me një GDP prej 4.3 trilion usd. Rritja e vendit është 1%.

Për pjesën tjetër të renditjes dhe për të përmbyllur top 5-shen, shkojmë në Evropën Perëndimore me përkatësisht Gjermaninë dhe Indinë që tregon rritje prej rreth 7% sipas informacioneve të Bankës Botërore. Franca renditet pas Mbretërisë së Bashkuar, e cila ende tregon rritje prej 4.10%, pavarësisht inflacionit të lartë brenda vendit. Në Francë, një PBB prej rreth 2,778.91 miliardë dollarë.

Në pjesën tjetër të top 10, gjendet Italia në vendin e 10-të, e cila ishte e teta në 2022, me një PBB prej 2,010.43 miliardë dollarë. Koreja e Jugut është jashtë 10 vendeve më të pasura në botë. Po kontinenti afrikan? Nigeria renditet e 30-ta në listën e vendeve më të pasura në botë (e 26-ta vitin e kaluar). Ky pozicion e bën këtë shtet, edhe një herë, kombin më të pasur afrikan sipas shifrave të Fondit Monetar Ndërkombëtar, me një GDP të vlerësuar në 477.38 miliardë dollarë.

• Shtetet e Bashkuara: SHBA është ekonomia më e madhe në botë dhe ka vlerën e dytë më të lartë të burimeve natyrore me një PBB nominale prej 21,44 trilion dollarë.
• Kina: Kina është ekonomia e dytë më e madhe në botë, me një PBB nominale prej 14,14 trilion dollarë dhe një PPP prej 27,31 trilion dollarë.
• Japonia: Me një PBB PBB 5.15 trilion dollarë dhe PPP 5,75 trilion dollarë, Japonia ka ekonominë e tretë më të madhe në botë.
• Gjermania: Ekonomia e katërt më e madhe është Gjermania, me një PBB prej 4.0 trilion dollarë dhe të ardhura për frymë prej 46.560 dollarë.
• India: PBB-ja e Indisë pritet të arrijë në 3.5 trilion dollarë në 2022, duke e bërë atë ekonominë e pestë më të madhe në botë.
• Mbretëria e Bashkuar: Me një PBB 2.83 trilion dollarë, Mbretëria e Bashkuar renditet e gjashta në të gjithë botën. Deri në vitin 2023.
• Franca: Franca është ekonomia e shtatë më e madhe në botë, duke u renditur e treta në Evropë, me një PBB për frymë prej 42.877.56 $ dhe një PBB nominale prej 2.71 trilion dollarë.
• Italia: Ekonomia e dhjetë më e madhe, me një PBB nominale prej 1.99 trilion dollarë. Ekonomia e Italisë vlen 2.40 trilion dollarë dhe PBB -ja e saj është 34,260,34 dollarë për person.
• Brazili: Brazili është vendi më i madh dhe më i populluar në Amerikën Latine dhe ka PBB-në e dhjetë më të lartë në botë (1.85 trilion dollarë).
• Kanada: Me një PBB 1,73 trilion dollarë dhe një të ardhur prej 46,260,71 $ për frymë, Kanada ka ekonominë 10-të më të madhe në botë. PBB -ja kanadeze parashikohet të arrijë 2.13 trilion dollarë deri në vitin 2023.

​

Sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar, renditja e Ekonomisë Botërore për vitin 2023 : Shtetet e Bashkuara, Kina dhe Japonia kanë tre ekonomitë më të mëdha në botë nga PBB -ja nominale.

Në vitin fiskal 2023-2024 PBB -ja e Indisë pritet të rritet me 6.1%, që është më e ngadaltë se pjesa tjetër e botës, por ende mbi mesataren, sipas GDP World Ranging 2023, pritet që në vitin 2023 India të gjenerojë 15% të rritjes globale.

10 njerëzit më të pasur të botës 2023

Vendet më të varfra në botë 2023

Si i përcaktojmë vendet më të varfra në botë? Ndërsa PBB -ja për frymë shpesh konsiderohet si metrike standarde, kompensimi i ndryshimeve në kostot e jetesës dhe normat e inflacionit duke përdorur barazinë e fuqisë blerëse (PPP) mund të vlerësojë më mirë fuqinë blerëse të një individi në çdo vend të caktuar.

Është e vështirë të përcaktosh një shkak të vetëm për varfërinë afatgjatë. Këtu mund të shtohen Qeveritë e korruptuara që mund ta bëjnë një komb shumë të pasur në një shumë të varfër, historia e kolonizimit shfrytëzues, sundimit të dobët të ligjit, luftës dhe trazirave sociale, kushteve të rënda klimatike ose konflikteve ushtarake agresive. Një vend në borxh nuk do të jetë në gjendje të përballojë shkolla të mira, dhe një forcë pune e arsimuar dobët do të kufizojë kapacitetin zhvillues. Në vendet më të varfra në botë me nivelin e tyre të lartë të punësimit joformal, nuk kishte sisteme të sigurimeve shoqërore ose kredi të përkohshme për t’i mbajtur bizneset të hapura dhe punëtorët e punësuar. Banka Botërore parashikon që në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme, gjenerata e tanishme e studentëve mund të humbasë deri në 10% të të ardhurave mesatare të tyre të ardhshme vjetore.

Para Covid-19, pjesa e popullsisë së botës që jetonte në varfëri ekstreme-do të thotë më pak se 1.90 dollarë në ditë-kishte rënë nën 10% nga më shumë se 35% në 1990. Pandemia jo vetëm që e ndaloi, por e ktheu pas atë: deri në fund të vitit 2023, FMN vlerëson se rreth 200 milion njerëz të tjerë ka të ngjarë të kenë hyrë në radhët e shumë të varfërve.

Më pas, lufta në Ukrainë shkaktoi çmime shumë më të larta për ushqimet. “Pandemia e COVID-19 dhe lufta në Ukrainë përkeqësuan më tej pasigurinë ushqimore duke reduktuar furnizimet aktuale dhe të parashikuara të ushqimit dhe plehrave, duke shkaktuar një rritje të mprehtë të çmimeve globale dhe vendase të ushqimeve”, shkruan një grup ekonomistësh në raportin “Përditësimin e krizës globale të ushqimit”, raport i publikuar nga FMN. “Këto efekte janë shtuar nga ndikimi i vazhdueshëm i konflikteve dhe ngjarjeve shkatërruese të lidhura me klimën në disa shtete të brishta dhe të prekura nga konflikti.” Pavarësisht presioneve të çmimeve që u lehtësuan këtë vit, një maksimum prej 345 milionë njerëz në 79 vende pritet të përballen me pasiguri akute ushqimore, më shumë se dyfishi i numrit për vitin 2020, përfundon FMN.

Këto ndryshime në sigurinë ushqimore dhe përfitimet e reduktimit të varfërisë janë veçanërisht të dukshme në dhjetë vendet më të varfra në botë, të gjitha në Afrikë. Mesatarisht, pjesa individuale e prodhimit të brendshëm bruto është vetëm 1,380 dollarë në vendet më të varfra të botës. Në të kundërt, kjo shifër është rreth 105,000 dollarë në vendet më të pasura të botës.

10. Liberia

Republika më e vjetër e Afrikës është renditur ndër vendet më të varfra në botë për shumë vite. Pritshmëritë ishin të larta kur ish-ylli i futbollit George Weah u bë president në 2018. Vitet e tij të para në detyrë u dëmtuan nga inflacioni i lartë, papunësia dhe rritja negative ekonomike. Pas tkurrjes me 3% në 2020 për shkak të pandemisë, PBB-ja u rikuperua në 5% në 2021 dhe 4.8% në 2022.

9. Çadi

Çadi ka rezervën e dhjetë më të madhe të naftës në Afrikë, por varfëria mbetet e përhapur, duke e bërë atë vendin e nëntë më të varfër në botë. Shumica e të ardhurave të larta nga gjetja e naftës së vendit në vitin 2003 u shpenzua nga sundimtari autokratik i vendit, Idriss Deby, për të luftuar rebelët dhe për të shtypur çdo formë opozite. Kur Deby u vra në vitin 2021, një këshill ushtarak i kryesuar nga djali i tij, Mahamat Idriss, mori kontrollin e vendit. Kushtetuta u pezullua menjëherë pas kësaj, si qeveria dhe parlamenti u shpërndanë. Idriss mbetet kreu “i përkohshëm” i shtetit edhe sot e kësaj dite.

8. Malavi

Një nga kombet më të vogla të Afrikës, ekonomia e Malavi-t – kryesisht e varur nga bujqësia, mbetet e ndjeshme ndaj goditjeve të lidhura me motin. Pasiguria ushqimore në zonat rurale është jashtëzakonisht e lartë. Malavi ka gëzuar qeveri të qëndrueshme që kur fitoi pavarësinë nga Britania në vitin 1964. Por në vitin 2020, gjykata kushtetuese e vendit anuloi fitoren e ish-presidentit Peter Mutharika për rizgjedhje. Në vend të tij u betua teologu dhe politikani Lazarus Chakwera dhe sot ndryshimet strukturore kanë qenë të ngadalta për t’u konkretizuar. Rritja vjetore e PBB-së ra në vitin 2022 në 0.8%. Ndërkohë, inflacioni nga viti në vit u rrit në 24 pikë.

7. Niger

Me 80% të territorit të tij pa dalje në det të mbuluar nga shkretëtira e Saharasë dhe një popullsi në rritje të shpejtë të varur nga bujqësia primitive dhe mjaft e coptuar, Niger-i është nën kërcënimin e shkretëtirëzimit. Pasiguria ushqimore është e lartë, ashtu si shkalla e sëmundjeve dhe vdekshmërisë. Përleshjet e vazhdueshme të ushtrisë me Boko Haram degën e Shtetit Islamik (ISIS) kanë zhvendosur dhjetra mijëra njerëz. Në vitin 2021, Nigeri zgjodhi një president të ri – ish-mësuesin dhe ish-ministrin e brendshëm Mohamed Bazoum – në transferimin e tij të parë demokratik të pushtetit. Tani i konsideruar si një pikë e ndritur në kontinent me një ecuri ekonomike pozitive.

6. Mozambiku

E pasur me burime dhe me vendndodhje strategjike, kjo ish-koloni portugeze shpesh ka shënuar norma mesatare të rritjes së PBB-së prej më shumë se 7% në dekadën e fundit. Megjithatë, ajo mbetet e zhytur në mesin e dhjetë vendeve më të varfra në botë. Sulmet nga grupet kryengritëse islamike që nga viti 2017 kanë pllakosur pjesën veriore të vendit të pasur me gaz. Megjithatë, sipas FMN-së dhe Bankës Botërore, perspektiva afatmesme ekonomike për Mozambikun është pozitive, me rritjen që pritet të përshpejtohet në 5% këtë vit dhe 8% vitin e ardhshëm.

5. Republika Demokratike e Kongos

Që nga fitimi i pavarësisë nga Belgjika në vitin 1960, RDK ka vuajtur për dekada diktaturë grabitqare, paqëndrueshmëri politike dhe dhunë të vazhdueshme, duke e bërë atë një vend të rregullt në renditjen tonë të vendeve më të varfra të botës. Përafërsisht tre të katërtat e popullsisë 97 milionëshe të vendit ka me më pak se dy dollarë në ditë. Megjithatë, Banka Botërore thotë se RDK ka burimet dhe potencialin për t’u bërë një nga vendet më të pasura në Afrikë dhe një nxitës i rritjes për të gjithë kontinentin. Vendi është tashmë prodhuesi më i madh në botë i kobaltit dhe burimi kryesor i bakrit në Afrikë – thelbësore në prodhimin e automjeteve elektrike.

4. Somalia

Ky vend prej 17 milionë banorësh në Bririn e Afrikës duket se nuk do të pushojë kurrë: 2020 solli koronavirus, përmbytje dhe një infektim të paparë karkalecash; më pas bllokada e Rusisë ndaj eksporteve të grurit të Ukrainës ndihmoi në mbushjen e objekteve shëndetësore somaleze me fëmijë të kequshqyer. Sot, kryengritësit islamikë po përpiqen të rrëzojnë qeverinë qendrore në të njëjtën kohë me thatësirën më të madhe në katër dekada. Me agjencitë humanitare që paralajmërojnë se rreth gjysma e popullsisë ka nevojë të dëshpëruar për ndihmë, Somalia është përsëri pranë kryes, ose në fund të renditjes së vendeve më të varfra të botës.

3. Republika e Afrikës Qendrore

E pasur me ar, naftë, uranium dhe diamante, Republika e Afrikës Qendrore është një vend shumë i pasur i banuar nga njerëz shumë të varfër dhe ka qenë ndër vendet më të varfra në botë për pjesën më të madhe të një dekade. Rritja e mprehtë e çmimeve që pasoi luftën në Ukrainë – njëkohësisht me cikle përmbytjesh të rënda dhe periudha të thata – ka sjellë vetëm më shumë dhimbje: Zyra e Kombeve të Bashkuara për Koordinimin e Çështjeve Humanitare (OCHA) vlerëson se rreth 2.7 milionë njerëz (pothuajse gjysma e popullsisë) po përjetojnë pasiguri akute ushqimore.

2. Burundi

Burundit të vogël pa dalje në det i mungojnë burimet natyrore dhe është dëmtuar nga një luftë civile 12-vjeçare, duke kontribuar në renditjen e tij si vendi i dytë më i varfër në botë. Me rreth 80% të afërsisht 13 milionë qytetarëve të Burundit që mbështeten në bujqësinë e mbijetesës, pasiguria ushqimore është pothuajse dy herë më e lartë se mesatarja për vendet e Afrikës Sub-Sahariane. Për më tepër, aksesi në ujë dhe kanalizime mbetet shumë i ulët dhe më pak se 5% e popullsisë ka energji elektrike. Presidenti Evariste Ndayishimiye ka bërë një përpjekje për të ringjallur ekonominë dhe për të riparuar marrëdhëniet diplomatike, dhe vitin e kaluar, SHBA dhe Bashkimi Evropian rifilluan ndihmën pas heqjes së sanksioneve financiare. Fatkeqësisht, rritja mbetet e ngadaltë dhe inflacioni parashikohet të jetë rreth 16% këtë vit.

1. 1. Sudani i Jugut

Vend nga më të varfrat në botë, Sudani i Jugut është goditur nga dhuna që nga krijimi i tij në vitin 2011. I pasur me rezerva nafte, shteti pa dalje në det prej rreth 11 milionë banorësh përfaqëson një shembull tekstesh shkollore të “mallkimit të burimeve”, ku bollëku nxit politikën dhe ndarjet sociale, pabarazia, korrupsioni dhe lufta.

Shumica e popullsisë është e punësuar në bujqësi tradicionale, megjithëse dhuna dhe ngjarjet ekstreme klimatike shpesh i pengojnë fermerët të mbjellin ose korrin kulturat bujqësore. Ndërsa rritja ekonomike për vitin 2023 mund të qëndrojë e fortë në 5.8%, por inflacioni është më i lartë – ndër më të lartat në botë me 27%. UNICEF vlerëson se më shumë se gjysma e popullsisë – rreth 7.8 milionë njerëz – ka të ngjarë të përballet me pasiguri akute ushqimore./kb

​