Ky koment u provokua nga një thirrje këto ditë e deputetes së Partisë Demokratike, Jorida Tabaku, për diasporën shqiptare, votën e së cilës në zgjedhjet parlamentare të këtij viti ajo e konsideron si “zërin e ndryshimit”.
E drejta ligjore që u njihet dhe mundësia që (më në fund) u jepet shtetasve shqiptarë me banim jashtë vendit—pjesë e diasporës shqiptare—për të votuar në zgjedhjet e përgjithshme është, pa dyshim, një zhvillim pozitiv në procesin e konsolidimit demokratik të vendit tonë. Por a do të sjellë pjesëmarrja në votime këtë vit e “diasporës” atë ndryshim për të cilin flet znj. Tabaku? A do të mundësojë vota e diasporës një transformim rrënjësor të pejzazhit politik në Shqipëri dhe “rotaconin” në qeverisjen e vendit, siç dëgjova pak më parë të shprehej një “shqiptar i diasporës” në një emision televiziv, ndërsa shkruaja këto radhë?
Kushdo që ka sado pak njohuri mbi historinë politike në periudhën e modernitetit e di se asnjë ndryshim i rëndësishëm në jetën politike, ekonomike e shoqërore të një vendi nuk vjen nga jashtë vendit, as nga diaspora e tij. Përjashtim bëjnë vetëm Gjermania dhe Japonia e pas Luftës së Dytë Botërore, në kushte historike krejt specifike, kur pas disfatës dhe kapitullimit të tyre të plotë e pa kushte, Shtetet e Bashkuara vendosën kontroll të plotë mbi to dhe kushtëzuan zhvillimin e tyre si shoqëri demokratike e të çmilitarizuara.
Ky transformim u shoqërua dhe u garantua, gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë, nga ndihma financiare të konsderueshme dhe nga ombrella mbrojtëse e Amerikës për rindërtimin e ekonomive të tyre të shkatërruara nga Lufta dhe shndërrimin e këtyre vendeve në ekonomi moderne të industrializuara dhe në demokraci të lira e vibrante. Plani Marshall u dha gjermanëve (dhe europianëve perëndimorë) dollarët që u duheshin për të rindërtuar uzinat dhe infrastrukturën e tyre e për të ushqyer punëtorët e tyre, njëlloj siç, po me dollarët amerikanë, madje përmes një ndihme financiare më të madhe sesa ajo që përfitoi Gjermania Perëndimore nga Plani Marshall, Japonia arriti të rindërtonte portet, aeroportet, rrugët, centralet dhe spitalet e saj të shkatërruar nga Lufta.
Postimi i znj. Tabaku mund të lexohet si një shprehje dëshpërimi e pasigurie në radhët e partisë që ajo përfaqëson për fatin e asaj partie në zgjedhjet e ardhshme. Është një iluzion ai që kjo zonjë e nderuar—dhe shumë të tjerë këto ditë—e shprehin si një fakt të sigurtë, se vota e diasporës do të bëjë çudira ne zgjedhjet e këtij viti. Në fakt, duke luftuar për votën e diasporës, as njëra as tjetra nga dy partitë kryesore—dhe as partitë e reja opozitare—nuk munden dhe as duhet t’i varin shpresat e tyre për një fitore elektorale tek ata dhjetëra mijë emigrantë shqiptarë që eventualisht do të votojnë më 11 maj.
Si në çdo zgjedhje, edhe në zgjedhjet e këtij viti rezultati do të përcaktohet nga raporti i numrave. Fitorja shkon me shumicën. Por unë mendoj se sado i madh të jetë numri i emigrantëve shqiptarë që do të votojnë në këto zgjedhje, vota e tyre nuk do të sjellë një ndryshim drastik në konfiguracionin politik dhe në hartën elektorale të vendit. Partia Demoratike e z. Berisha dhe e znj. Tabaku nuk do të bëhet një parti e shumicës së shqiptarëve me votat e diasporës, ndaj edhe nuk duhet t’i varë shpresat tek ajo. Partitë e vogla opozitare mund të kenë një rritje nga vota e emigrantëve dhe ndonjëra prej tyre mund të marë një apo dy vende në parlament, një zhvillim i mirëpritur por, e përsëris, vota e diasporës nuk do të bëjë çudira—as do t’i përmbysë raportet numerike mes partive politike kryesore, as do ta ndryshojë mënyrën si merren vendimet e si bëhet politikë në këtë vend.
Nëse duam të shohim ndryshime të rëndësishme në Shqipëri nga shqiptarë që jetojnë jashtë vendit, ndoshta duhet t’i kthejmë sytë nga vende të tillë, si Kina, India apo shoqëri të tjera aziatike, të cilat i kanë njohur realisht—dhe i çmojnë—efektet transformuese pozitive shumë të mëdha që kanë luajtur universitetet perëndimorë, sidomos ata amerikanë, në zhvillimin ekonomik, teknologjik, politik, social e kulturor të tyre.
Kjo ka ndodhur e vazhdon të ndodhë për shkak se miliona studentë nga këta vende, të diplomuar e të doktoruar në Shtetet e Bashkuara e gjetkë në Perëndim, janë kthyer e kthehen në vendet e tyre pas përfundimit të studimeve duke sjellë me vete jo vetëm dijen bashkëkohore dhe aftësi të çmuara në shkencat inxhinierike, në mjekësi, në arkitekturë etj, por edhe atë “American Dream” që i bën ata të besojnë se çdo individ mund të arrijë sukses në jetë, pavarësisht kastës apo klasës shoqërore nga e cila vjen.
Kishore Mahbubani, një diplomat dhe analist injohur i gjeopolitikës në Singapor, shkruan se, ashtu sikurse “Katër Modernizimet” e Ten Sjaopinit nuk do të kishin pasur sukses nëse ky udhëheqës refomator i Kinës nuk do t’i kishte inkurajuar aspiratat e popullit kinez me shembullin e modelit amerikan dhe me ëndrrën ekonomike amerikane, “është vështirë të mendohet se si do t’i kishte arritur sukseset e saj Azia moderne pa kontributin amerikan”.
Kjo është thirrja që PD dhe të gjitha partitë politike në Shqipëri duhet t’i bëjnë diasporës shqiptare sot, sidomos pjesës më të arsimuar e më të kualifikuar të saj. Jo thjesht të votojnë, por të kontribuojnë realisht për zhvillimin ekonomik, kulturor e shoqëror të vendit dhe për demokratizimin e mëtejshëm të tij. Por, që kjo pjesë e diasporës, së cilës zakonisht i referohemi me togfjalëshin e huazuar “brain drain”, të kthehet e të kontribuojë për të mirën e vendit të vet, shteti shqiptar, pavarësisht nga partia që e drejton, dhe shoqëria në tërësi duhet t’i çmojnë e t’i vlerësojnë realisht, pra edhe materialisht, njohuritë, aftësitë dhe kontributet e saj./ S,M
