Shtetet anëtare duhet të ndalojnë grindjet për çështje të parëndësishme – dhe një qëndrim më i vendosur kundër shteteve që promovojnë axhendën e Putinit dhe Trump është gjithashtu i nevojshëm
Frans Timmermans*
Pas fjalimit të nënpresidentit amerikan JD Vance në Mynih muajin e kaluar, shumica e liderëve evropianë arritën në përfundimin se bota jonë ka ndryshuar rrënjësisht. Pax Americana që siguroi prej kohësh paqen, sigurinë dhe lirinë në Evropë ka marrë fund. Kushdo që ende dyshonte për këtë, shpresojmë se tani do ta kuptojë, pas trajtimit të turpshëm që presidenti i Ukrainës Volodymyr Zelenskyy pësoi të premten e kaluar në Shtëpinë e Bardhë, se ne nuk mund të mbështetemi më tek amerikanët për sigurinë tonë kolektive.
Duhet të shpresojmë për më të mirën, por shpresa nuk është politikë. Ne – Holanda, BE-ja dhe të gjitha vendet perëndimore që qëndrojnë me Ukrainën – duhet të përgatitemi për më të keqen. Pyetja është kjo: si ta mbajmë Ukrainën të lirë dhe të pavarur dhe si ta mbrojmë ekonominë, lirinë dhe demokracinë tonë dhe kufijtë tanë?
Kjo fillon me vetëdijen se siguria jonë tashmë është e kërcënuar drejtpërdrejt nga Rusia. Trump dëshiron të bëjë biznes mbi kokat tona me këtë vend. Duket se ai dhe Vladimir Putin e kanë ndarë Evropën në sfera influencash si dy bosë mafiozësh në një film me buxhet të ulët. Siç thotë shprehja: nëse nuk je në tryezë, je në meny.
Holanda nuk është një ishull në mes të Oqeanit Atlantik; ne jemi plotësisht të ekspozuar kur stuhitë gjeopolitike dhe ekonomike shpërthejnë në kontinentin tonë. Është agresioni rus në Ukrainë që ka bërë që çmimet tona të energjisë të rriten. Ne nuk mund të rrëzojmë kapakët dhe të presim që stuhia të kalojë. Ne jemi një vend i mesëm me interesa të rëndësishme evropiane dhe ndërkombëtare. Është koha që ne të veprojmë në përputhje me rrethanat.
Por ndarjet politike në zemër të qeverisë sonë po na lënë të ekspozuar. Partia më e madhe në koalicionin që qeveris Holandën, Partia për Liri (PVV), e udhëhequr nga Geert Wilders, ka një histori të retorikës pro-Kremlinit. Ndërsa partitë e tjera, si Partia Popullore e qendrës së djathtë për Liri dhe Demokraci (VVD), e udhëhequr më parë nga Mark Rutte, janë avokatë të vendosur të mbështetjes së palëkundur të Ukrainës. E kombinuar me një kryeministër të pazgjedhur, Dick Schoof, i cili nuk i shërben një partie të caktuar politike, qeveria e koalicionit është e padrejtë dhe e paqëndrueshme.
Është shumë e qartë se shkalla jonë kombëtare është shumë e vogël për të bërë një ndryshim të vërtetë. Sot, ne kemi nevojë për BE-në më shumë se kurrë më parë. Ne gjithashtu duhet të punojmë për lidhje më të ngushta me vendet që ndajnë ndjenjën tonë të urgjencës dhe që nuk janë anëtare të BE-së, kryesisht MB dhe Norvegjia, por edhe Kanadaja, Australia dhe Zelanda e Re. BE-ja do të duhet gjithashtu të mbajë një qëndrim shumë më të fortë kundër vendeve anëtare si Hungaria që nuk kursejnë asnjë përpjekje për të promovuar axhendën e Putinit (dhe Trump).
Prioriteti më urgjent tani është mbështetja e Ukrainës. Ne duhet të plotësojmë boshllëqet që Trump po lë pas. Financiarisht, kjo nuk duhet të jetë shumë e komplikuar, por në aspektin ushtarak, kjo është një sfidë tjetër. Rusia tani do të intensifikojë sulmet e saj, kështu që të gjitha pajisjet ushtarake në dispozicion duhet të dërgohen në Ukrainë sa më shpejt të jetë e mundur. Me mbështetje financiare shtesë, ne gjithashtu mund të vëmë në funksion industrinë e mbrojtjes ukrainase me kapacitet të plotë.
Rusët po luftojnë më shumë sesa duket në shikim të parë; Sanksionet po e dëmtojnë vendin, humbjet janë të konsiderueshme dhe ekonomia e luftës po krijon boshllëqe të mëdha gjetkë. Sanksionet duhet të rriten shumë më tej dhe të gjitha asetet e ngrira ruse në BE duhet të transferohen menjëherë në Ukrainë.
Shtetet anëtare të BE-së duhet të zgjohen dhe të ndalojnë grindjet për çështje të parëndësishme. E njëjta gjë vlen edhe për kabinetin Schoof. Tani është gjithçka në kuvertë. Kjo do të thotë të mendojmë në mënyrë krijuese për lidhjet evropiane të luftës dhe të gjejmë mënyrën më të shpejtë të mundshme për të forcuar mbrojtjen tonë në përgatitje për një konfrontim në të cilin amerikanët mund të na lënë të kujdesemi për veten tonë. Kjo kërkon investim në zonat që amerikanët aktualisht mbulojnë brenda NATO-s. Për më tepër, është jetike për qëndrueshmërinë e përgjithshme të shoqërisë holandeze që investimet në mbrojtje të mos vijnë në kurriz të rrjetit tonë të sigurisë sociale.
Në terma afatgjatë, së pari duhet të krijojmë një partneritet që siguron garancinë kolektive të sigurisë së NATO-s, pa pasur nevojë të mbështetemi në SHBA. Vendimtare për këtë është përfshirja e Britanisë dhe ndoshta Kanadasë, dhe vendeve evropiane që nuk janë anëtare të BE-së. Prandaj, ajo duhet të shkojë përtej BE-së dhe ndoshta edhe të përjashtojë vendet, nëse këto, si Hungaria ose Austria dhe Irlanda nominalisht neutrale, për shembull, nuk duan të marrin pjesë.
Së dyti, është me interes të sigurisë kombëtare të bëhet përparim në një bashkim të vërtetë energjetik. Çmimet e larta të energjisë përbëjnë kërcënimin kryesor ekonomik për këtë kontinent. Kjo kërkon shumë më tepër investime kolektive në rrjetet energjetike, energjinë e rinovueshme dhe gjithashtu prokurim të përbashkët të gazit për aq kohë sa kemi nevojë për të.
Holanda mund të luajë një rol udhëheqës në të gjitha këto fusha, por nuk po e bën këtë. Për shkak se koalicioni është thellësisht i përçarë, kryeministri flet me shumë hezitim, shumë vonë dhe shumë të paqartë. Për shkak se koalicioni nuk po ndan fonde shtesë për Ukrainën dhe po zbaton shkurtime krejtësisht të pakuptimta të kontributeve në BE, fjalët e mbështetjes janë fjalë për fjalë dhe figurativisht të lira. Për shkak se partia më e madhe e koalicionit është në rastin më të mirë e paqartë dhe zakonisht është në anën e Trumpit – i cili tani po ashtu është në anën e Putinit – qeveria jonë është e zhytur.
Për fat të mirë, ka ende shpresë. Qeveria pa timon mund të jetë në prag të dëshpërimit, por populli nuk është pa shpresë dhe vendi ynë sigurisht nuk është pa perspektivë. Holandezët shohin se rendi botëror po ndryshon. Në kohë të tilla të jashtëzakonshme, të rrezikshme, ata meritojnë një qeveri vendimtare dhe të bashkuar.
*Frans Timmermans është lideri i aleancës së majtë të partisë holandeze të Gjelbër dhe Partisë Laburiste (GroenLinks/PvdA). Ai ka qenë ish-zëvendëspresident i Komisionit Evropian
