Ambasadori i Bashkimit Europian në Shqipëri, Silvio Gonzato, ndan në një intervistë të posaçme për Monitor, vizionin e tij për procesin e integrimit të Shqipërisë në BE, sfidat që duhen adresuar dhe mbështetjen e BE-së për të përshpejtuar këtë rrugëtim.
Ai thekson rëndësinë e reformave në sundimin e ligjit, luftën kundër korrupsionit dhe përafrimin me standardet europiane si faktorë kyç për avancimin e negociatave.
“Shqipëria ka një mundësi historike për të arritur. Në kontekstin e turbullt aktual gjeopolitik, zgjerimi i BE-së nuk ka qenë kurrë më i rëndësishëm për BE-në dhe për Shqipërinë. Ashtu si Komisionerja Marta Kos e bëri të qartë gjatë vizitës së saj në Shqipëri javën e kaluar, ne mbështesim ambiciet e Shqipërisë për mbylljen e negociatave të anëtarësimit deri në fund të vitit 2027.
Perspektiva për anëtarësim në BE është reale dhe Delegacioni i BE-së në Tiranë është plotësisht i mobilizuar për ta mbështetur Shqipërinë në këtë rrugëtim. Megjithatë, zgjerimi mbetet një proces i bazuar në merita.
Kjo do të thotë se Shqipërisë do t’i duhet të intensifikojë më tej ritmin e reformave të orientuara nga BE-ja, duke filluar me sundimin e ligjit, luftën efektive ndaj korrupsionit dhe krimit të organizuar, si dhe promovimin e të drejtave themelore, duke përfshirë lirinë e medias, të drejtat e pronës dhe pakicat.
Në fushën ekonomike, Shqipëria duhet të përshpejtojë përgatitjet për të përballuar presionin konkurrues dhe forcat e tregut brenda BE-së. Me Planin e Rritjes për Ballkanin Perëndimor, BE-ja synon të japë një shtysë të madhe drejt mbylljes së hendekut të konvergjencës ekonomike midis BE-së dhe Ballkanit Perëndimor.
Së fundi, një sfidë e madhe për Shqipërinë është përafrimi me standardet e BE-së në të gjitha fushat që mbulohen nga ligjet e BE-së. Kjo kërkon jo vetëm ndryshime në ligje, por edhe kapacitete administrative, buxhete, investime.
Shqipëria ka arritur tashmë hapa të rëndësishëm në muajt e fundit. Në tetor 2024, ne hapëm negociatat për Grup-kapitullin 1, të ashtuquajturat “Themeloret” e procesit të anëtarësimit, të cilat përfshijnë shtetin e së drejtës, të drejtat themelore, reformën e administratës publike dhe kriteret ekonomike.
Progresi në këto fusha thelbësore do të përcaktojë ritmin e përgjithshëm të negociatave. Në dhjetor 2024, ne hapëm bisedimet për Grup-kapitullin 6, i cili mbulon Politikën e Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë së BE-së, si dhe politikën tregtare.
Shqipëria e arriti këtë, ndërsa vazhdon të jetë një partnere e besueshme e sigurisë për BE-në në skenën globale, e lidhur fort me BE-në në kontekstin e paqëndrueshëm aktual gjeopolitik. Dhe tani jemi duke diskutuar për hapjen e grup-kapitujve të tjerë, gjë që shpresoj se do të ndodhë në muajt në vijim.
Më lejoni të shtoj edhe dy elemente të rëndësishme. Së pari, procesi i anëtarësimit nuk është një “ushtrim me plotësim kutizash”;
Shqipëria do të duhet të tregojë se reformat po zbatohen, se ato janë të qëndrueshme dhe se po ndërtohen kapacitete administrative afatgjata. BE-ja shikon një pamje më të gjerë: si po funksionojnë institucionet demokratike të Shqipërisë? A janë nismat e politikave në përputhje me angazhimet e anëtarësimit në BE?
Së dyti, ndërsa negociatat përshpejtohen, është edhe më e rëndësishme që qeveria të vendosë mekanizma efektivë për të komunikuar, për të konsultuar, si dhe për të marrë parasysh pikëpamjet dhe interesat e shoqërisë civile, biznesit dhe aktorëve të tjerë shoqërorë.
Kjo nuk është vetëm një çështje transparence, llogaridhënieje, por edhe e qasjes në ekspertizën e duhur. Proceset e mëparshme të zgjerimit kanë treguar se qeveritë kanë nevojë për ekspertizën e aktorëve joshtetërorë për të kuptuar ndikimin e harmonizimit me acquis të BE-së në sektorë të ndryshëm”, tha ai për Monitor.
Ambasadori Gonzato flet gjithashtu për Projektin e Mbështetjes së Integrimit në BE (EUIS), një nismë prej 7.2 milionë eurosh që synon të ndihmojë Shqipërinë në procesin e negociatave dhe përafrimin ligjor me BE-në.
“BE-ja e nisi këtë projekt për ta mbështetur Shqipërinë në procesin e negociatave të anëtarësimit në BE, në mënyrë të synuar. Projekti do të ofrojë ekspertizë nëpërmjet ekspertëve vendas dhe ndërkombëtarë për ta mbështetur Shqipërinë në koordinimin e procesit të negociatave dhe harmonizimin e legjislacionit kombëtar me legjislacionin e BE-së në të 35 kapitujt e negociatave.
Projekti do të ndihmojë Shqipërinë për të përfituar nga të gjitha mundësitë e disponueshme të paraanëtarësimit, të tilla si pjesëmarrja në programet e BE-së dhe strukturat e ndryshme të BE-së, edhe para se të bëhet zyrtarisht shtet anëtar i BE-së.
Ne duam gjithashtu të përgatisim dhe trajnojmë stafin e administratës publike për t’u siguruar që institucionet shqiptare janë plotësisht të përgatitura për të marrë përsipër përgjegjësitë e anëtarësimit në BE.
Së fundi, ndërsa Shqipëria i afrohet anëtarësimit të plotë në BE, si qeveria ashtu edhe BE-ja në Shqipëri duhet të sigurohen që procesi t’u komunikohet qytetarëve në mënyrë transparente dhe të kuptueshme.
Nëpërmjet projektit EUIS, ne do të mbështesim përpjekjet për të forcuar komunikimin dhe transparencën mes qeverisë dhe aktorëve joshtetërorë.
Ai vë në pah suksesin e projekteve të financuara nga BE-ja në Shqipëri, duke përfshirë programet e bashkëpunimit territorial dhe investimet në infrastrukturë, inovacion dhe zhvillim të qëndrueshëm”, u shpreh ambasadori.
Në një kontekst më të gjerë, ambasadori trajton rolin e Shqipërisë në Planin e Rritjes për Ballkanin Perëndimor, duke theksuar reformat e nevojshme për tërheqjen e investimeve të huaja dhe përmirësimin e klimës së biznesit:
“Plani i Rritjes prej 6 miliardë eurosh i BE-së për Ballkanin Perëndimor është një nismë madhore. Ai ka potencialin të sjellë rreth 1 miliard euro për Shqipërinë në formën e granteve dhe investimeve në infrastrukturë. Suksesi i tij varet nga angazhimi i secilit vend për të zbatuar reformat e nevojshme, të cilat janë të përfshira në Agjendat Kombëtare të Reformave.
Në rastin e Shqipërisë, Agjenda e Reformave, e miratuar nga qeveria shqiptare në tetor 2024, përfshin hapa kyç për përmirësimin e klimës së biznesit.
Unë besoj fort se shumë nga reformat e përcaktuara do të kenë një ndikim të drejtpërdrejtë në zhvillimin e biznesit në Shqipëri.
Për shembull, investitorët e huaj i cilësojnë si pengesat kryesore pasigurinë mbi të drejtat e pronësisë, por edhe probleme të tjera si informaliteti i përhapur, dobësitë në qeverisje dhe sundimin e ligjit, hendeku i madh i pjesëmarrjes në tregun e punës dhe mungesa e infrastrukturës.
Parimi kyç, sipas mendimit tim, është krijimi i një terreni të favorshëm për investitorët vendas dhe të huaj. Bizneset duhet të ndihen të sigurta se Shqipëria ofron një mjedis biznesi të qëndrueshëm, të parashikueshëm dhe të drejtë, i mbështetur në rregulla dhe ligje të qarta e transparente. Sigurimi i këtij stabiliteti është thelbësor për të tërhequr investime afatgjata dhe të qëndrueshme.
Ai nënvizon sektorët me potencial të madh për investime nga BE-ja, si energjia e rinovueshme, turizmi dhe teknologjia. Gjithashtu, z. Gonzato ndan perspektivën e tij mbi rolin e Shqipërisë në skenën ndërkombëtare, duke vlerësuar kontributin e saj në organizatat multilaterale dhe angazhimin e saj si një partner i besueshëm i BE-së në çështje gjeopolitike.
Fillimisht, më lejoni të theksoj se BE-ja është donatori më i madh, partneri kryesor tregtar që mbulon 72% të eksporteve shqiptare dhe 51% të importeve në Shqipëri, si dhe lider i Investimeve të Huaja Direkte në vend, me më shumë se 55% të totalit të hyrjeve të tyre për periudhën janar-shtator 2024.
Thënë kjo, ka një potencial të lartë për më shumë investime në Shqipëri. Vendi ka potencial të madh në sektorin e energjisë, veçanërisht në energjinë e rinovueshme, ku investitorët europianë mund të luajnë një rol kyç.
Turizmi është një nga sektorët me rritje më të shpejtë dhe një kontribuues i madh në ekonominë e Shqipërisë. BE-ja ka ekspertizë të gjerë në zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit që mund t’ia ofrojë Shqipërisë.
Me një fuqi punëtore të re dhe dinamike, Shqipëria është e pozicionuar mirë për t’u bërë një qendër për inovacionin digjital, zhvillimin e softuerëve dhe shërbimet IT, duke u bërë një destinacion tërheqës për kompanitë europiane në sektorin e teknologjisë.
Ka një potencial në rritje në industrinë përpunuese dhe në prodhimin industrial, veçanërisht pasi Shqipëria integrohet më tej në zinxhirët europianë të furnizimit.
Megjithatë, nevojiten investime të mëtejshme kapitale dhe teknologjike.
Secili prej këtyre sektorëve paraqet një mundësi për thellimin e lidhjeve ekonomike midis Shqipërisë dhe BE-së, duke sjellë investime, inovacione dhe vende pune në vend.
Perspektiva e anëtarësimit të Shqipërisë në BE dhe bashkëpunimi i shtuar rajonal janë faktorë të rëndësishëm për investitorët europianë. Investitorët e rinj të mundshëm duhet ta shohin Shqipërinë si një ekonomi të ndërlidhur me tregjet e tjera të Ballkanit Perëndimor, si dhe me një perspektivë të qartë integrimi në BE dhe në Tregun e Tij të Përbashkët.
Në këtë kontekst, investimet në shkallë të gjerë për përmirësimin e infrastrukturës bëhen thelbësore për rritjen e sigurisë, përmirësimin e efikasitetit të eksporteve dhe forcimin e lidhjeve rajonale. Mekanizmi i Rritjes i BE-së për Ballkanin Perëndimor ofron stimuj të rinj të rëndësishëm në këtë drejtim”, u shpreh ai.
Në përvjetorin e 5-të të krijimit të SPAK-ut, ai tregon edhe sfidat kryesore që has SPAK dhe si mund të mbështetet më tej nga BE-ja:
“SPAK-u përballet me sfida të ngjashme me ato të homologëve të tij në shtetet anëtare të BE-së, veçanërisht në kompleksitetin e hetimeve dhe natyrën në zhvillim të krimeve të rënda.
Hetimi i rrjeteve të korrupsionit dhe krimit të organizuar është shumë kompleks dhe kërkon një koordinim të qetë dhe efikas me shumë subjekte, përfshirë partnerët ndërkombëtarë dhe europianë.
Ai kërkon gjithashtu aftësi të forta analitike për të përpunuar në mënyrë efektive vëllime të mëdha të dhënash, duke përfshirë të dhënat financiare të mbledhura gjatë hetimeve.
Krimi i rëndë evoluon vazhdimisht, duke kërkuar përshtatje të vazhdueshme. Rrjetet kriminale shfrytëzojnë gjithnjë e më shumë rrjetin e errët dhe Inteligjenca Artificiale po bëhet një faktor në rritje në aktivitetet e paligjshme.
Këto zhvillime theksojnë nevojën për zhvillim të vazhdueshëm profesional për hetuesit, prokurorët dhe gjyqtarët për të siguruar që ata të mbeten të pajisur për të trajtuar kërcënimet e reja.
SPAK-u luan një rol kyç në luftën e përgjithshme të Shqipërisë kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Ne mbetemi të përkushtuar për të mbështetur pavarësinë dhe efektivitetin e tij, duke forcuar kapacitetet e tij operative.
Kjo përfshin shkëmbimin e praktikave më të mira të BE-së, trajnimin e specializuar dhe mentorimin e prokurorëve në fusha kyçe si Mjetet Speciale të Hetimit dhe analiza e të dhënave.
Gjithashtu, ne promovojmë në mënyrë aktive përdorimin e hetimeve financiare paralele, të cilat janë mjete thelbësore në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar.
Në kuadër të anëtarësimit të ardhshëm të Shqipërisë në BE, ne mbështesim gjithashtu bashkëpunimin operativ të SPAK-ut me shtetet anëtare të BE-së dhe entitete të BE-së, si EUROPOL, EUROJUST, Zyra e Prokurorit Publik Europian (EPPO) dhe OLAF.
Për më tepër, ne mbështesim pjesëmarrjen e saj në Ekipet e Përbashkëta Hetimore të BE-së dhe nismat si Platforma Multidisiplinare Europiane kundër Kërcënimeve Kriminale (EMPACT), e cila nxit bashkëpunimin e strukturuar dhe shumëdisiplinor për të luftuar krimin e rëndë ndërkombëtar”, tha ambasadori i BE./k.k
