Shumë shohin paralele me arkitektin e Revolucionit Kulturor. Të dy e shijuan përçarjen dhe kanë shfrytëzuar fuqinë e turmës
Tania Branigan
Kur u ndezën protesta të rralla në Kinë në vitin 2022, një slogan shkruhej: “Ne duam reformë, jo një revolucion kulturor”. Ai aludonte në ankesat se lideri i vendit, Xi Jinping, po sillej në një mënyrë gjithnjë e më mao. Dominimi i tij i jashtëzakonshëm mbi partinë e tij, represioni politik, kontrollet e rrepta shoqërore dhe kulti i personalitetit në rritje, të gjitha u bënë të krahasueshme me njeriun që sundoi Kinën për dekada.
Megjithatë, Xi është i përkushtuar ndaj rendit dhe disiplinës, duke ushtruar autoritet përmes organeve të Partisë Komuniste. Mao Ce Dun e shijoi përçarjen dhe iu drejtua pushtetit të masave. Kjo është arsyeja pse, gjithnjë e më shumë, shumë në Kinë po e krahasojnë Maon me një udhëheqës tjetër të ditëve moderne. Pavarësisht egërsisë së luftës tregtare të Donald Trump, ata janë ndoshta po aq të tronditur nga ajo që ai po i bën vendit të tij. Ata shohin një komb krenar të rrëzuar jo nga një kërcënim i jashtëm, por nga egoja e shfrenuar e njeriut në krye – një forcë hakmarrëse, anarkike që përdor retorikë dramatike për të rrahur turmën dhe shkatërruar institucionet dhe paparashikueshmërinë për të përforcuar pushtetin e tij. Duket tmerrësisht e njohur.
Në një ese të përhapur gjerësisht mbi politikën amerikane, studiuesi ligjor Zhang Qianfan e quan atë “Revolucioni Kulturor i Amerikës”. Në vend që të kontrollojë fort gjithçka, siç preferojnë Xi dhe të fortët e tjerë, Trump sheh mundësi në trazira. Ashtu si Mao, duke u përgatitur për të lëshuar Revolucionin Kulturor pothuajse 60 vjet më parë, ai duket se beson se një e ardhme më e ndritshme do të arrihet përmes “çrregullimit të madh nën qiell”.
Natyrisht, analogjia mund të shkojë vetëm kaq larg. Revolucioni Kulturor dhjetëvjeçar pa ndoshta 2 milionë njerëz të vrarë ose të përndjekur deri në vdekje dhe dhjetëra miliona të persekutuar në akte mizore të jashtëzakonshme. Ajo shkatërroi shumë nga kultura e Kinës, mbylli shkollat dhe universitetet, heshti mendimtarët e saj më të mëdhenj dhe copëtoi familjet. Askush nuk e zgjodhi Maon dhe pa një grusht shteti pallati nuk kishte asnjë mënyrë për ta hequr atë. SHBA ka kontrolle dhe ekuilibra të fuqishëm dhe mbrojtje të fjalës së lirë. Këtu bëhet fjalë për rezonancë, jo për përsëritje.
Por edhe përpara se Trump të fitonte detyrën, shkrimtari Jiayang Fan vuri në dukje “tepricën polemike dhe paranojën ksenofobike të dy burrave”. Në vitin 2017, krahasimi i gjatë i sinologut Geremie Barmé argumentoi se edhe Mao “e portretizoi veten si një i huaj që mbrojti një kryengritje të masave kundër një sistemi sklerotik”.
Teksa hulumtova “Kujtesën e Kuqe”, librin tim se si Revolucioni Kulturor ende formëson dhe dëmton Kinën, aftësia e çuditshme e Trump për të kanalizuar ID-në e publikut u ndje jashtëzakonisht e njohur. Ashtu si Mao, ai e përforcon pushtetin politik duke ndarë ku liderët e tjerë premtojnë të bashkohen.
Natyra revolucionare e mandatit të dytë të Trump vetëm e forcon çështjen. Mao nisi Revolucionin Kulturor pas Katastrofës së tij të Kapërcimit të Madh Përpara: një plan ekonomik hubrist që çoi në deri në 45 milionë vdekje nga uria përpara se figura më pragmatike ta frenonin atë. “Ne mund të vëzhgojmë një Trump më të pastër pikërisht ashtu siç [Revolucioni Kulturor] zbuloi një Mao më të pastër,” shkruan Michel Bonnin, një ekspert kryesor për Revolucionin Kulturor. Presidenti gjithashtu ka hequr kufizimet.
Shumë nga e djathta i urrejnë këto krahasime, sado të kualifikuara, dhe jo vetëm për shkak të brutalitetit të epokës ose tronditjes kur panë heroin e tyre në krahasim me komunistin më të famshëm të Kinës. Ata (dhe, me të drejtë, disa të mbijetuar kinezë) argumentojnë se Revolucioni Kulturor është më i mirë në krahasim me protestat e kampuseve amerikane në vitet e fundit, duke i quajtur studentët intolerantë si Garda e Kuqe moderne.
Por edhe nëse ndani mosmiratimin e tyre për protestuesit, krahasimi nuk qëndron. Rojet e Kuqe ishin mjetet e Maos për të arritur qëllimin e Maos, të lindur nga kulti i tij dhe të aftë për të bërë trazira vetëm me mbështetjen dhe inkurajimin e tij. Siç shkruan Prof Zhang në esenë e tij: “Në thelb, Revolucioni Kulturor do të thotë se lideri suprem orkestron një lëvizje masive … duke shfrytëzuar qytetarët e zakonshëm për të çrrënjosur elitat e pabindura”.
Trump ka zëvendësuar profesionistët e kalitur me ideologë destruktivë, duke i bërë pjesë të shtetit të paaftë për të funksionuar. Mospëlqimi i tij ndaj ekspertëve kujton një epokë në të cilën besnikëria dhe qëndrimi politik – “skuqja” – ishin më të rëndësishme se njohuritë teknike. Ne jemi të nxitur t’i “besojmë instinkteve të presidentit” ndërsa ekonomia globale dridhet. Qytetarëve kinezë dikur iu tha që “thjesht të ndiqnin” udhëzimet e Maos, duke përfshirë “ata që nuk arrijmë t’i kuptojmë për momentin”.
Udhëheqësit rreth Maos shpesh habiteshin kur mësonin qëllimet e tij nga media shtetërore; Kabineti i Trump është kapur nga postimet e Truth Social. Ashtu si Mao, Trump bën deklarata të paqarta ose kontradiktore, më pas ulet dhe shikon të varurit që marrin copa nga njëri-tjetri.
Çfarë mësimesh mund të marrin SHBA nga një nga pjesët më të zymta të historisë kineze? E para është se Mao ishte në gjendje të bënte kërdi sepse ata përreth tij kishin frikë nga zemërimi i tij shpesh vdekjeprurës dhe nuk e kuptuan plotësisht skajin e vizionit të tij derisa ishte tepër vonë. Republikanët, udhëheqësit e biznesit dhe të tjerët mund ta sfidojnë Trumpin, por megjithatë zgjedhin të mos e bëjnë këtë.
E dyta është se asgjë nuk zgjat përgjithmonë. Revolucioni Kulturor çaloi drejt fundit me vdekjen e Maos në 1976. Ajo që pasoi ishte një lulëzim i jashtëzakonshëm social, kulturor, ekonomik dhe madje politik. Ndërsa impulset demokratike nuk u lanë kurrë të rrënjosen, gjurmët e shpresës dhe krijimtarisë së asaj epoke vazhdojnë deri në ditët e sotme, pavarësisht nga përpjekjet më të mira të Pekinit.
Nëse kjo mund të ndodhë edhe në një sistem njëpartiak, atëherë ndoshta, post-Trumpizmi, të pret diçka më e mirë. Megjithatë, Kina po paguan ende çmimin politik, social dhe psikologjik për marrëzinë dhe pamëshirshmërinë e Maos. Sa më gjatë të zgjasë një fushatë e tillë, aq më i madh është dëmi i shkaktuar.
