Nga leonard Veizi
A e kanë ndarë mendjen shqiptarët se për kë do të votojnë?
Në ditët e fundit para votimeve, gjallëria politike rritet si në një teatër provincial që sheh publik vetëm natën e premierës. Kandidatët shfaqen në çdo lagje, buzëqeshin, premtojnë, përqafojnë dhe fotografohen. Por e vërteta është se ata që mbajnë teserën në xhep — militantët besnikë të partive — e kanë vendosur votën e tyre që nga zgjedhjet e para pluraliste më 1991. Ata nuk binden, ata kujtojnë.
Problemi real është diku tjetër: te ata që nuk i gjen dot as në miting, as në zyrat e partive, as në sondazhe të sakta — te elektorati gri. Kjo masë e pavendosur, që endet midis shpresës dhe zhgënjimit, është bërë fushëbeteja më e paqartë e çdo palë zgjedhjesh. Janë ata që presin deri në çastin e fundit, jo sepse janë indiferentë, por sepse janë të lodhur. Dhe lodhja është politike, morale dhe historike.
Elektorati gri nuk është thjesht një numër në grafikun e sondazheve; është një simptomë e lodhjes së shoqërisë nga politika e konsumuar. Ata nuk janë gjithmonë të painteresuar, përkundrazi — shumë prej tyre janë të informuar, të vëmendshëm dhe pikërisht për këtë arsye, më të vështirë për t’u bindur. Ata nuk duan më fjalë të bukura, por shenja të prekshme ndryshimi. Janë ata që peshën e fjalës “besim” e kanë kthyer në një gur prove për çdo premtim elektoral.
Rritja e pagave dhe pensioneve është themra e Akilit.
Por kjo ka të bëjë me akilin e 3500 viteve më parë, që e kishte shprirtin të njëra themër. Se ku Akili i ditëve tona e ka shpirtin në dy themra. Dhe te e dyta fshihet dëshira e madhe e shqiptarëve që më në fund të jenë pjesë e Evropës, jo vetëm fizikisht. Se ca kohë, – jo fizikisht, – ishim pjesë e Azisë. Ca vite të tjera na u mbush mendja që nuk ishim “As me Lindjen, as me Perëndimin” Kur erdhi rasti të kthenim sytë nga Evropa, u pamë me skepticizëm.
Ju sikur ishit neutralë?
Neutrale është Zvicra. Ne duam të hyjmë në Europë.
Epo prisni rradhën.
Ne po jemi mësuar me rradhët. Rradhë në kohën e “shokut”, rradhë dhe në kohën e “zotërisë”.
Ndaj presim dhe nga elektorati gri.
Por elektorati gri nuk të jep dorë. Ata janë më mosbesuesit. As me PS-në dhe as me PD-në. Si të thuash… “As me Lindjen, as me Perëndimin”.
Kwshtu siç e kemi nisur do tw mbetemi sërish pas gardhit më duket.
Ka nga ata që akoma mbajnë stekën te “thesi i miellit”. Por kjo retorikë duket se po i përket një epoke që Shqipëria zyrtare pretendon se e ka lënë pas. Thesi mbetet si objekt, por sot varet me çfarë mbushet: me premtime të pambajtura, me nostalgji, apo me marketing elektoral? Në një vend ku gjithçka është bërë e negociueshme, edhe morali votues është bërë pjesë e pazareve të çastit.
Po pse është elektorati gri kaq i rëndësishëm?
Sepse nuk është thjesht një statistikë. Është simptomë. Është fotografia e një shoqërie që nuk ka më besim të verbër, që nuk e blen më fjalën e bukur për ndryshim. Ata janë të informuar, kritikë, shpesh të heshtur, por gjithmonë të pranishëm. Janë pikërisht ata që nuk duan më vetëm “rritje pagash dhe pensionesh” nëpër fletushka ngjyrash, por kërkojnë një shtet që funksionon, një sistem që respekton qytetarin dhe një politikë që sheh përtej katër viteve mandat.
Problemi është se premtimet janë kthyer në shfaqje, ndërsa shpresa — në luks. Dhe si çdo luks, nuk është për të gjithë.
Elektorati gri është prova më e qartë se partitë nuk po arrijnë të krijojnë përmbajtje të re. Politika është bërë ciklike dhe klishe: të njëjtat fytyra, të njëjtat premtime, të njëjtat retorika. Fushatat janë si vallet popullore të një dasme pa dëshirë — të gjithë e dinë hapin, por askush nuk kënaqet më duke kërsyer.
Në fakt, ekzistenca e një mase të madhe elektorati gri tregon se kemi të bëjmë me një krizë përfaqësimi: partitë nuk po arrijnë të prodhojnë përmbajtje të re politike, ide të freskëta apo vizione të qarta për të ardhmen. Fushatat politike janë kthyer në rituale të lodhshme, me sloganë që ndërrojnë vit pas viti, por që tingëllojnë njësoj. Në këtë boshllëk të përgjithshëm, elektorati gri nuk është problem në vetvete — ai është sinjali se demokracia ka nevojë për rishpikje.
Në këtë krizë përfaqësimi, elektorati gri nuk është armik i demokracisë — përkundrazi, është zëri më i sinqertë i saj. Në një sistem ku përfaqësimi është kthyer në rregull aritmetik, ai bëhet faktor përmbysës. Një pjesëmarrje e shtuar e këtij kontingjenti mund të rrëzojë parashikime, të përmbysë balanca, dhe të çlirojë energji që politika e institucionalizuar nuk di ç’të bëjë me to.
Në këtë kontekst, premtimet për integrim në Europë janë si monologë të lodhur. Ca vite ishim me Lindjen, ca vite “as me Lindjen, as me Perëndimin”, dhe tani, kur më në fund pretendojmë se duam të hyjmë në Europë, na thonë “prisni radhën”. Rradhët i njohim mirë: rradhë për bukë, rradhë për pasaporta, rradhë për ambasada, rradhë për votë.
Elektorati gri është rradhë tjetër: radhë për t’u bindur, jo për të ndjekur.
E megjithatë, për politikën shqiptare, elektorati gri është një makth i përhershëm, një luhatës i paparashikueshëm që mund të vendosë fatin e një kryetari bashkie apo të një maxhorance parlamentare. Kur ai aktivizohet, është si një valë që rrëzon gjithçka që mendonim se ishte e sigurt. Prandaj, partitë përpiqen ta joshin me shpresën se në orën e fundit, mosbesimi do zbutet nga ndonjë premtim i ngrohtë, ndonjë takim i sinqertë… apo, në rastin më të keq, nga ndonjë “qese simbolike”.
Në vend që të shihet si pengesë, ky elektorat duhet të lexohet si një zë kritik i demokracisë: një thirrje që kërkon përgjegjshmëri më të lartë dhe një politikë më serioze. Sepse kur edhe të pavendosurit dorëzohen përballë të njëjtave figura dhe të njëjtave premtime, atëherë nuk është vetëm elektorati gri që është problemi — problemi jemi të gjithë.
Ironia është se, për politikën shqiptare, ky elektorat është si fantazma e një revolte që nuk ndodh kurrë. Një luhatës i paparashikueshëm, që kur aktivizohet, rrëzon bindjet më të forta dhe nxjerr në dritë mungesën e përmbajtjes. Ai nuk kërkon më shumë fjalë, por më pak mashtrime. Nuk pret dhurata, por prova. Dhe kur nuk i merr dot as njërën, as tjetrën — thjesht nuk voton.
Prandaj, ndoshta nuk është elektorati gri që është problemi. Ndoshta ai është pasqyra. Dhe ajo që shohim aty nuk është mungesa e vendimmarrjes, por mungesa e alternativës. Dhe kur mungon alternativa, përgjegjësia nuk është vetëm te ata që nuk zgjedhin. Është te të gjithë ne që kemi pranuar që gjithçka të jetë njësoj — edhe kur duket se ka ndryshuar.
Na rrofshin zgjedhjet.
