Një studim pionier po zbulon historinë gjenetike të qytetërimit klasik Maja, duke ofruar perspektiva të reja mbi origjinën e tyre, lëvizjet e popullsisë dhe ngritjen e jashtëzakonshme dhe rënien përfundimtare të një prej shoqërive më të përparuara në Amerikën e lashtë.
Qytetërimi klasik Maja është i njohur për qytetet e tij madhështore, sistemet komplekse të shkrimit dhe astronominë e përparuar. Megjithatë, pavarësisht madhështisë së arritjeve të tyre, pjesa më e madhe e prejardhjes së tyre kishte mbetur një mister. Studiuesit tani kanë gjurmuar rrënjët gjenetike të popullit Maja që nga periudha e vonë arkaike, duke zbuluar një themel të pasur historik.
Studimi, i botuar në Current Biology, u përqendrua në qytetin e lashtë të Copán-it, i vendosur në Hondurasin e sotëm. Përmes analizës së ADN-së së lashtë, studiuesit arritën të rikuperonin gjenome nga shtatë individë, që datojnë që nga kulmi i periudhës klasike.
Një nga gjetjet më të habitshme të studimit ishte identifikimi i gjurmëve gjenetike nga Meksika malore. Ndërsa Copán u rrit në pushtet, ndikimi i rajoneve fqinje u bë i dukshëm në materialin gjenetik të banorëve të tij. Kjo rrjedhë gjenesh sugjeron një shkëmbim dinamik midis Majave Klasike dhe popullatave nga malësitë e Meksikës, me shumë mundësi përmes tregtisë, migrimit dhe ndërveprimeve kulturore. Përzierja e prejardhjes meksikane malore ndihmoi në formësimin e diversitetit gjenetik të Majave.
Këto shkëmbime gjenetike flasin gjithashtu për peizazhin më të gjerë shoqëror dhe politik të kohës, ku lëvizjet e popullsisë ishin pjesë integrale e zhvillimit të qyteteve Maja. Provat nga Copán ofrojnë një kuptim më të qartë të mënyrës se si Maja zgjeruan ndikimin e tyre dhe ndërveprimet kulturore që formësuan qytetërimin e tyre.
Studimi zbulon gjithashtu një rënie të popullsisë që përputhet me rënien e qytetërimit klasik Maja. Deri në fund të shekullit të 9-të, shumë nga qytetet e mëdha Maja, përfshirë ato në ultësirat jugore, ishin braktisur. Të dhënat gjenetike nga kjo periudhë mbështesin këtë rrëfim historik, me prova që tregojnë një rënie të ndjeshme të popullsisë së Copán, si dhe të qyteteve të tjera kryesore Maja. Ndërsa shkaqet e sakta të rënies së Maja mbeten objekt debati, provat gjenetike i shtojnë një dimension të ri kuptimit tonë të faktorëve mjedisorë, socialë dhe politikë që kontribuan në rënien e tyre.
Dr. Shigeki Nakagome, një studiues kryesor dhe gjenetist në Trinity College Dublin, theksoi rëndësinë e këtij studimi. “Qytetërimi klasik Maja është i njohur për historinë e tij të pasur, megjithatë shumë aspekte të prejardhjes së tyre mbeten të paeksploruara. Duke aplikuar gjenomikën e lashtë, pashë një mundësi për të kontribuar me njohuri të reja në historinë e popullatës së tyre dhe për të ndihmuar në plotësimin e boshllëqeve në kuptimin tonë të origjinës së tyre”, shpjegoi ai.
Gjetjet nga ky studim jo vetëm që pasurojnë njohuritë tona për Majat, por ofrojnë edhe mësime të vlefshme për sot. Ndërsa ndryshimi i klimës po formëson gjithnjë e më shumë shoqëritë njerëzore, të kuptuarit se si qytetërimet e kaluara u përshtatën ndaj stresit mjedisor është thelbësore.
Rënia e qytetërimit klasik Maja ofron një shembull prekës se si faktorët mjedisorë, siç është thatësira, mund të kenë luajtur një rol kyç në rënien e shoqërisë së tyre. “Ky hulumtim kontribuon me njohuri të vlefshme në fushat e antropologjisë, arkeologjisë dhe gjenetikës njerëzore, të cilat mund të informojnë në mënyrë indirekte kuptimin tonë më të gjerë të diversitetit dhe evolucionit njerëzor”, përfundoi Dr. Nakagome./E.Ç
