Sot gazetarët e huaj qëndrojnë mbi ‘kodrën e turpit’ duke vështruar Gazën, të varur nga palestinezët për lajmet.
Martin Bell*
Duke ndjekur me gjithnjë e më shumë trishtim transmetimet televizive të konfliktit në Gaza këtë javë, mendja më shkoi te brigjet e kanalit të Suezit në tetor të vitit 1973. Po xhironim dorëzimin e të gjithë ushtrisë së tretë egjiptiane me një ekip të BBC-së, pa ndonjë censurë apo pengesë të rëndësishme. Komandanti izraelit, gjenerali Avraham Adan, ndaloi gjithçka që po bënte për të na dhënë një përditësim.
Duke kaluar kanalin mbi një urë ponton izraelite me një makinë të verdhë të ndritshme të kompanisë Hertz (jo një zgjedhje e zgjuar për ngjyrën), madje na ndihmuan kur na u desh të ndërronim një gomë që ishte çpuar nga copëzat e granatave të shpërndara në fushën e betejës.
Censurë? Po, raporti u censurua nga Forcat e Mbrojtjes së Izraelit (IDF) në pikën e transmetimit satelitor në Herzliya. Por censura kufizohej vetëm në çështje të sigurisë operative. Kjo ishte e dobishme si për gazetarët, ashtu edhe për vetë izraelitët. Ata kishin verifikim të pavarur, me video për ta mbështetur, për arritjen e tyre të jashtëzakonshme në kthimin e disfatës fillestare në Sinai në një fitore. Dhe mund të tregonin, në skena me rezonancë biblike, se dorëzimi i egjiptianëve ishte bërë në mënyrë njerëzore dhe në përputhje me konventat e Gjenevës, ligjet e luftës. Ndërsa kolonat e ushtrisë së tretë ngjiteshin një dunë rëre, ata shkëmbenin armët për shishe me ujë të ofruara me shumicë.
A ishte gjithmonë kaq e lehtë? Sigurisht që jo. Në një rast tjetër u zgjova herët dhe arrita në një postbllok përtej Gazës vetëm për t’u kthyer mbrapsht, si gjithë shtypi atë ditë, me urdhër të komandës jugore.
Por kjo ishte përjashtim. IDF kishte një politikë relativisht të hapur të aksesit të ndërsjellë me përfitime për të dyja palët. Ndonjëherë na grumbullonin të gjithëve në autobusë të shtypit, gjë që nuk ishte aspak e kënaqshme. Por zakonisht, rrjetet kryesore televizive merrnin një oficer shoqërues të armatosur dhe me uniformë për të mundësuar dhe mbikëqyrur mbulimin mediatik. Njëri nga shoqëruesit e mi gjatë luftës së Jom Kipurit ishte aktori Topol, nga filmi “Fiddler on the Roof”. Ai ishte një hero në Izrael dhe çdo postbllok hapej për të.
Në një tjetër rast po shkoja drejt Lartësive të Golanit, me dokumentet në rregull dhe të shoqëruar, kur dirigjenti i famshëm dhe simpatizuesi i Izraelit, Zubin Mehta, kërkoi një vend në makinë. Për keqardhjen time të përhershme, e refuzova, me arsyetimin se unë kisha leje shtypi dhe ai jo – mendova se mund të më dëmtonte për të hyrë.
Asnjë zonë nën kontrollin e IDF nuk ishte e ndaluar për ne. Mund të xhironim çfarë të donim dhe të intervistonim ushtarë të çdo rangu. Në llogoret e Golanit, për shkak të vështirësive gjuhësore, shumica e ushtarëve ishin emigrantë nga Afrika e Jugut.
Lejohej edhe të bëja gabime. Në vitin 1968, një vit pas luftës gjashtë-ditore, u ktheva në Izrael dhe intervistova shefin e shtabit, gjeneralin Haim Bar-Lev, i cili ishte duke ndërtuar vijën mbrojtëse që mori emrin e tij. Udhëtova drejt Jerusalemit dhe u ndalova në një postbllok pranë fshatit biblik Emmaus. Ai ndodhej në qendër të rajonit Latrun, një pikë e rëndësishme jordaneze në luftën e vitit 1948. Izraelitët po e çmontonin tullë pas tulle. Nuk më lejuan të xhiroja dhe mund ta kisha raportuar vetëm duke lënë vendin, pa u kthyer më. Kompromise të tilla janë të zakonshme, por këtë e kam ende për zemër. Fshati u zhduk dhe në vend të tij u ngrit një park paqeje kanadez.
Pas vitit 1967, më lejuan të vizitoja dhe të qëndroja në Gaza, dhe të tregoja ndëshkimet e përditshme të IDF kundër palestinezëve të cilët i konsideronin përgjegjës për sulme të mëparshme. E njëjta gjë vlente për shkatërrimin e shtëpive në qytetin e Qalqiliyës në Bregun Perëndimor, dhe mbjelljen e minave përreth kishave të Shën Gjon Pagëzorit në Luginën e Jordanit. E gjithë kjo kalonte pa problem përmes censurës së IDF.
Kalojmë në ditët e sotme, dhe mbulimi – apo më saktë mungesa e tij – i konfliktit mes Izraelit dhe Hamasit në Gaza. Transmetimet shpesh fillojnë me mantrën se IDF nuk lejon median e huaj të hyjë në Rripin e Gazës, dhe vazhdojnë me pamje tronditëse të realizuara nga gazetarë të pavarur dhe civilë të guximshëm që postojnë në rrjetet sociale nga brenda Gazës, me komentet që jepen nga larg në Jerusalem, Ashkelon apo Londër. Shpesh, të dhënat për të vrarët dhe të plagosurit paraqiten me shënimin se janë marrë nga ministria e Shëndetësisë e drejtuar nga Hamasi – ndonjëherë i vetmi burim i disponueshëm.
Ish-kolegu im Jeremy Bowen tha në programin “Today” të mërkurën: “Izraeli nuk na lejon të hyjmë sepse po bën gjëra që nuk dëshiron t’i shohim, përndryshe do të lejonte raportimin e lirë.” Jam i prirur të pajtohem me të.
Kam simpati për Bowen, Fergal Keane dhe të tjerët në BBC, veçanërisht kur Donald Trump lëshon akuza të pabazuara përansie. BBC dhe mediat e tjera serioze ecin mbi një vijë shumë të hollë. Nuk mund të flas për rrjetet amerikane, por kanalet britanike kanë gazetarë të shkëlqyer në rajon, jo pikërisht aty por afër, ndonjëherë në lartësitë që shikojnë Gazën, që disa reporterë i quajnë “kodra e turpit”. Ajo që mungon është përvoja e drejtpërdrejtë e luftës, e ndarë nga gazetarë në terren që mund të interpretojnë siç duhet çfarë po ndodh. Kjo lë hapësirë për thashetheme dhe gënjeshtra.
Nëse u tronditët nga dokumentari im për vendbanimet izraelite në Bregun Perëndimor, atëherë nuk keni qenë duke i kushtuar vëmendje.
Ajo që Bowen dhe unë dimë nga përvoja jonë e përbashkët është se nuk mjafton të fitosh luftën e armëve pa fituar edhe luftën e fjalëve dhe imazheve. Dhe IDF duhet ta kuptojë që po e humbet. Ka pasur ulje-ngritje me shtypin e huaj, por kurrë një armiqësi kaq të thellë. Po i shkakton vetes dëm të madh, që tashmë po e ndien edhe diplomatikisht.
Do të kërkoja këtë: që shtypi i huaj, veçanërisht rrjetet televizive, të qëndrojnë në pozicionin e tyre, dhe që mekanizmi izraelit i shtypit t’i bëjë vetes një nder duke lehtësuar rregullat për të lejuar një akses të pavarur në Gaza. Kjo nuk do të ndalte vetëm valët e propagandës (nga të dyja palët, duhet thënë), por ndoshta do të ngrinte edhe standardet e sjelljes për trupat në vijën e parë, ashtu siç ndodhi pranë kanalit të Suezit në vitin 1973.
Është e rëndësishme për të dyja palët të rikthejnë të paktën një nivel të kufizuar besimi që dikur ekzistonte mes tyre. Ja një shembull: në luftën e vitit 1973, lajmet i transmetonim me satelit në ditën që ndodhnin. Zyra jonë ishte një karrige nën një palmë pranë pikës së transmetimit. Në luftën e vitit 1967, filmat e ekspozuar mbështilleshin në thasë me qepë – blu për BBC-në, të kuq për NBC-në – dhe çoheshin te censori, i cili vuloste miratimin e tij mbi shiritin ngjitës përreth qafës së thasëve, përpara se të dërgoheshin me avion për në Londër. Por censori duhej të besonte fjalën tonë për çfarë tregonte filmi.
Publiku kishte një pasqyrë më të saktë atëherë për çfarë ndodhte në fushën e betejës sesa ka sot përmes mjegullës së luftës në Gaza. Kur aksesi mohohet, të gjithë humbasin. Dhe, Izrael, kjo përfshin edhe ty.
*Martin Bell është ambasador i UNICEF UK. Ai ka qenë korrespondent lufte në transmetim dhe deputet i pavarur për Tatton nga viti 1997 deri në 2001.
Burimi: theguardian.com/ Përgatiti për botim: L.Veizi
